Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) – organizacja międzynarodowa o charakterze uniwersalnym (powszechnym) i szerokim zakresie działania, utworzona na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych w 1945 roku, której członkami mogą być tylko państwa. Główna siedziba znajduje się w Nowym Jorku (USA), Genewie (Szwajcaria), Wiedniu (Austria) i Nairobi (Kenia). Do organizacji należą 193 państwa. Polska jest członkiem ONZ od 1945 roku (jako jedno z państw założycielskich).

Główne cele i zadania ONZ:

• zapewnienie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa,

• rozwijanie przyjaznych stosunków między narodami,

• rozwiązywanie światowych problemów poprzez międzynarodową współpracę.

Wybrane agendy i organizacje współpracujące z ONZ:

• FAO (Organizacja ds. Wyżywienia i Rolnictwa),

• WHO (Światowa Organizacja Zdrowia),

• WTO (Światowa Organizacja Handlu),

• UNESCO (Organizacja Narodów Zjednoczonych ds. Oświaty, Nauki i Kultury),

• UNICEF (Fundusz Narodów Zjednoczonych Pomocy Dzieciom).

Światowa Organizacja Handlu (WTO) – organizacja międzynarodowa działająca od 1995 roku z siedzibą w Genewie (Szwajcaria). Światowa Organizacja Handlu zrzesza obecnie 164 państwa. Polska została członkiem organizacji w 1995 roku. Główne cele i zadania organizacji:

• liberalizacja międzynarodowego handlu dobrami i usługami przez stopniowe obniżanie ceł i barier pozataryfowych,

• prowadzenie polityki inwestycyjnej wspierającej handel,

• rozstrzyganie sporów związanych z międzynarodową wymianą handlową,

• dbałość o przestrzeganie praw własności intelektualnej,

• prowadzenie polityki inwestycyjnej mającej wpływ na handel.

Bank Światowy (ang. World Bank) – wyspecjalizowana organizacja ONZ, założona w 1945 roku z siedzibą w Waszyngtonie (USA), zrzeszająca obecnie 186 państw. Polska została członkiem organizacji w 1945 roku. Główne cele i zadania organizacji:

• wspieranie inwestycji i rozwoju gospodarczego,

• pomoc finansowa w realizacji programów walki z bezrobociem, poprawy poziomu ochrony zdrowia i edukacji, usprawniania administracji państwowej i samorządności lokalnej.

Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) – organizacja wyspecjalizowana ONZ, utworzona w 1945 roku, z siedzibą w Waszyngtonie (USA). Organizacja zrzesza obecnie 190 państw. Polska jest jej członkiem od 1945 roku (jako jedno z państw założycielskich).

Główne cele i zadania funduszu:

• ustanawianie norm i wzorców działania w zakresie międzynarodowych stosunków finansowych,

• dostarczanie pomocy finansowej krajom członkowskim, w tym kredytów średnio- i długoterminowych na konkretne cele,

• prowadzenie usług konsultacyjnych dla państw mających problemy gospodarcze, koordynacja polityki finansowej,

• ułatwianie międzynarodowej współpracy walutowej,

• rozwijanie wymiany wielostronnej.

Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Cooperation and Development, OECD) – międzynarodowa organizacja gospodarcza założona w 1961 roku z siedzibą w Paryżu. Organizacja zrzesza obecnie 38 państw. Polska jest jej członkiem od 1996 roku. Główne cele i zadania organizacji:

• wspieranie gospodarki wewnętrznej państw członkowskich w osiągnięciu jak najwyższego poziomu wzrostu gospodarczego i stopy życiowej obywateli,

• międzynarodowa polityka gospodarcza,

• wspieranie krajów biednych,

• walka z bezrobociem,

• przełamywanie barier w handlu międzynarodowym.

Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (ang. North American Free Trade Agreement, NAFTA) – międzynarodowa organizacja integracyjna o charakterze gospodarczo‑handlowym, utworzona w 1992 roku, do której należą Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Główne cele i zadania organizacji:

• wyeliminowanie barier celnych w handlu towarami i usługami między stronami,

• wzmacnianie wolnej konkurencji na obszarze strefy,

• rozszerzenie perspektyw inwestycyjnych w państwach członkowskich,

• zapewnienie ochrony praw autorskich,

• liberalizacja usług telekomunikacyjnych i finansowych.

Wspólny Rynek Południa (hiszp. Mercado Común del Sur, MERCOSUR) – regionalna organizacja integracyjna w Ameryce Południowej, założona w 1991 roku, w skład której wchodzi Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj. Główne cele i zadania organizacji:

• integracja ekonomiczna,

• swoboda przepływu dóbr i usług,

• wspólne cła zewnętrzne i polityka handlowa,

• koordynacja polityki makroekonomicznej i sektorowej.

Od 1996 roku z organizacją stowarzyszone są Chile, Boliwia, Peru, Ekwador i Kolumbia, które należą do strefy wolnego handlu, lecz pozostają poza unią celną.

Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ang. Economic Community of West African States, ECOWAS) – międzynarodowa organizacja regionalna założona w 1975 roku i zrzeszająca 15 państw Afryki Zachodniej. Główne cele i zadania organizacji:

• wspieranie współpracy i rozwoju w sferze gospodarczej, społecznej i kulturalnej,

• podniesienie standardu życia mieszkańców,

• wzmocnienie stabilności gospodarczej krajów członkowskich,

• rozwój procesów integracyjnych.

Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku (ang. Asia‑Pacific Economic Cooperation, APEC) – międzynarodowa organizacja integracyjna, będąca największym na świecie (pod względem obszaru, ludności, wielkości PKB, wartości handlu zagranicznego) regionalnym ugrupowaniem ekonomicznym, obejmującym znaczną część gospodarki światowej. Organizacja utworzona w 1989 roku zrzesza 21 członków. Główne cele i zadania organizacji:

• liberalizowanie handlu i inwestycji przez zmniejszanie ceł i in. barier pozataryfowych,

• znoszenie barier celnych,

• współpraca ekonomiczno‑technologiczna,

• utworzenie strefy wolnego handlu,

• dążenie do ściślejszej integracji gospodarczej,

• popieranie wzrostu gospodarczego i sprawiedliwego rozwoju.

Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (ang. Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) – międzynarodowa organizacja krajów producentów ropy naftowej założona w 1960 roku z siedzibą w Wiedniu. Skupia 13 krajów wytwarzających ponad 40% i posiadających ponad ¾ światowych złóż ropy naftowej. Główne cele i zadania organizacji:

• ujednolicenie polityki w dziedzinie produkcji i zbytu ropy naftowej przez ustalanie limitów wydobycia i cen,

• zabezpieczenie interesów jej producentów,

• prowadzenie badań w zakresie wykorzystania energii i perspektyw przemysłu petrochemicznego.

Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo‑Wschodniej (ang. Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) – organizacja państw azjatyckich (Malezja, Filipiny, Tajlandia, Indonezja, Singapur, Brunei, Wietnam, Laos, Mjanma, Kambodża), założona w 1967 roku w celu zacieśnienia współpracy gospodarczej, naukowo‑technicznej, kulturalnej i politycznej. Jej siedzibą jest Dżakarta. Obecnie podstawowe znaczenie ma współpraca gospodarcza między państwami członkowskimi, czemu służy m.in. utworzona w 1992 roku strefa wolnego handlu (ASEAN Free Trade Area, AFTA).

Liga Państw Arabskich (LPA) – organizacja międzynarodowa utworzona w 1945 roku z siedzibą w Kairze. Obecnie jej członkami są 22 państwa oraz Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Główne cele i zadania organizacji:

• zacieśnianie stosunków między państwami członkowskimi,

• koordynacja akcji politycznych prowadzących do ściślejszej współpracy,

• koordynacja działalności gospodarczej i kulturalnej na rzecz wszystkich Arabów.

Realizacji celów służą liczne wyspecjalizowane agendy i instytucje (np. Arabski Fundusz Rozwoju Gospodarczego i Socjalnego, Arabska Organizacja ds. Oświaty, Kultury i Nauki i in.).

LPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ.

Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) – polityczno‑wojskowa organizacja krajów półkuli zachodniej utworzona w 1948 roku w Bogocie. Jej członkami są państwa Ameryki Północnej i Południowej, łącznie 35 państw (bez Kuby). Główne cele i zadania organizacji:

• umacnianie pokoju i bezpieczeństwa kontynentu amerykańskiego,

• pokojowe regulowanie sporów między państwami członkowskimi,

• wspólne rozwiązywanie problemów ekonomicznych, społecznych i politycznych.

OPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ.

Unia Afrykańska (UA) – organizacja międzynarodowa o charakterze politycznym, wojskowym i gospodarczym, z siedzibą w Addis Abebie, zrzeszająca wszystkie państwa afrykańskie. Powołana w miejsce Organizacji Jedności Afrykańskiej w 2002 roku. Główne cele i zadania organizacji:

• promocja rozwiązań demokratycznych na kontynencie,

• działanie na rzecz zakończenia konfliktów na kontynencie afrykańskim, a w przyszłości przeciwdziałanie im,

• wspieranie rozwoju gospodarczego i społecznego państw członkowskich,

• walka z nędzą i korupcją,

• ochrona praw człowieka,

• działanie na rzecz integracji polityczno‑gospodarczej kontynentu,

• wspólny parlament, bank centralny i sąd.

Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) – związek gospodarczo‑polityczno‑wojskowy Rosji i byłych republik związkowych ZSRR, założony w 1991 roku z siedzibą w Mińsku (Białoruś). Z punktu widzenia prawa międzynarodowego wszyscy członkowie wspólnoty są samodzielnymi i niepodległymi państwami. Głównym celem organizacji jest współpraca w zakresie polityki, bezpieczeństwa, gospodarki, kultury, oświaty, ochrony zdrowia, środowiska, nauki, wymiany informacji. Nadrzędną rolę odgrywa Federacja Rosyjska.

Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO) - organizacja międzynarodowa o charakterze polityczno‑wojskowym, utworzona na podstawie traktatu północnoatlantyckiego zawartego w 1949 roku w Waszyngtonie. Siedziba NATO znajduje się w Brukseli (Belgia). Do NATO należy obecnie 30 państw. Polska przystąpiła do organizacji w 1999 roku.

Głównym celem i zadaniem NATO jest zapewnienie pokoju, wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Wraz z przystąpieniem do NATO kraje zyskały m.in. gwarancję bezpieczeństwa oraz możliwość szkolenia wojsk w misjach NATO.

Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS) – sojusz polityczno‑wojskowy zawarty w 1951 roku przez Australię, Nową Zelandię i Stany Zjednoczone (stąd nazwa ANZUS). Zobowiązuje kraje członkowskie do wzajemnych konsultacji w sprawach bezpieczeństwa oraz do wzajemnej pomocy wojskowej w przypadku zewnętrznej agresji.

Unia Europejska (UE) – związek gospodarczo‑polityczny istniejący od 1993 roku, którego podstawą są suwerenne, europejskie państwa narodowe. Siedziby UE znajdują się w Brukseli (Belgia), Strasburgu (Francja), Luksemburgu (Luksemburg), Frankfurcie (Niemcy). Obecnie w skład UE wchodzi 27 państw. Polska jest członkiem UE od 2004 roku.

Główne cele i zadania Unii Europejskiej:

• zacieśnianie współpracy gospodarczej,

• prowadzenie wspólnej polityki zagranicznej,

• zapewnienie pełnej swobody przepływu ludzi,

• wprowadzenie wspólnych norm prawnych i socjalnych,

• stała poprawa poziomu życia,

• wyrównanie rozwoju gospodarczego.

Rada Europy (nie mylić z Radą Europejską) – organizacja międzynarodowa założona 1949 roku z siedzibą w Strasburgu. Rada Europy zrzesza obecnie 47 państw, w tym prawie wszystkie europejskie (oprócz Watykanu i Białorusi). Rosja została zawieszona w prawach członka organizacji 25 lutego 2022 roku po zbrojnej agresji na Ukrainę. Polska wstąpiła do organizacji w 1991 roku. Główne cele i zadania organizacji:

• obrona i szerzenie praw człowieka oraz zasad demokracji parlamentarnej i rządów prawa,

• koordynacja i rozwijanie kontaktów gospodarczych, kulturalnych, społecznych, prawnych i naukowych,

• ochrona kultury,

• rozwiązywanie problemów społecznych.

Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) (ang. Organization for Security and Co‑operation in Europe, OSCE) – międzynarodowa, paneuropejska organizacja ds. bezpieczeństwa i współpracy, kontynuująca od 1994 roku działania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). OBWE działa na rzecz bezpieczeństwa oraz współpracy w obszarach: gospodarczo‑ekologicznym, społecznym, polityczno‑wojskowym. Do OBWE należy obecnie 57 państw, a 10 ma status państw współpracujących.

Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement, CEFTA) – porozumienie państw Europy Środkowowschodniej zawarte w celu rozwoju wzajemnych stosunków handlowych w 1992 roku, do którego należą Czechy, Polska, Słowacja, Węgry, Słowenia, Rumunia, Bułgaria i Chorwacja. Głównym celem jest stworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi poprzez liberalizację i ożywienie wymiany handlowej oraz stopniowe znoszenie ceł i innych ograniczeń.

Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association, EFTA) – międzynarodowa organizacja gospodarcza założona w 1960 roku w Sztokholmie, z siedzibą w Genewie. Głównym celem organizacji jest ustanowienie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Organizacja w przeszłości liczyła 10 członków, obecnie tylko 4 (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria). Polska współpracuje z EFTA od 1990 roku.

Europejski Obszar Gospodarczy, EOG (ang. European Economic Area, EEA) – strefa wolnego handlu i wspólnego rynku powstała w 1992 roku, obejmująca obecnie państwa Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii. Głównym celem EOG jest swobodny przepływ towarów, usług i kapitału oraz swoboda w przemieszczaniu się osób. Polska jest członkiem EOG od 2004 roku.