Przeczytaj
Integracja międzynarodowa (zakres podstawowy)
Procesy integracyjne zachodzą w skali lokalnej, regionalnej i globalnej. Na świecie istnieje ponad cztery tysiące różnych organizacji międzynarodowych, spośród których najbardziej znane są te, które funkcjonują globalnie lub regionalnie, zrzeszając na ogół państwa położone w jednej części świata.
- Nazwa kategorii: przesłanki do powstania i rozwoju [br]organizacji międzynarodowych{color=#0030B3}
- Nazwa kategorii: rozwój technologii{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: wymiana [br]międzynarodowa{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: otwartość polityczna{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: wzrost [br]współzależności [br]gospodarczej{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: potrzeba współpracy [br]i przekonanie [br]o płynących [br]z niej korzyściach{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: uświadomienie sobie [br]zgodności interesów [br]wielu krajów w jakiejś[br] dziedzinie{color=#4672EA} Koniec elementów należących do kategorii przesłanki do powstania i rozwoju [br]organizacji międzynarodowych{color=#0030B3}
- Elementy należące do kategorii przesłanki do powstania i rozwoju [br]organizacji międzynarodowych
Integracja międzynarodowa zachodzi wtedy, gdy państwa podejmują wyspecjalizowaną albo ogólną (wieloaspektową) współpracę i dążą do jej zacieśniania. Głównym celem integracji jest rozwój wszystkich lub wybranych dziedzin aktywności społeczeństw, podniesienie poziomu życia i bezpieczeństwa ludzi. Bazą tej współpracy może być m.in. eksploatacja i użytkowanie zasobów środowiska, obronność, rozwój gospodarczy, usługi, edukacja, wymiana kadry pracowniczej, a także kultura, język czy położenie geograficzne. Oprócz integracji międzynarodowej występować może zjawisko dezintegracji, polegające na opuszczaniu określonej organizacji przez jedno z państw członkowskich (np. wyjście Wielkiej Brytanii ze struktur UE w 2020 r., czyli tzw. brexit).
Integracja międzynarodowa może przebiegać na kilku płaszczyznach – politycznej, gospodarczej i militarnej, a także społeczno‑kulturowej i środowiskowej.
Integracja polityczna polega przede wszystkim na prowadzeniu wspólnej polityki wobec innych krajów. Do jej głównych zadań należą wspólne działania wobec innych państw i organizacji oraz wspólne rozwiązywanie problemów politycznych w skali regionalnej i globalnej, a także integracja narodów.
Integracja gospodarcza ma na celu m.in. ułatwienie wymiany handlowej, co prowadzi do zwiększenia bądź poszerzenia wymiany handlowej, rynków zbytu, swobodnego przepływu kapitału, dostępu do technologii i zasobów, kooperacji, np. w produkcji towarów i usług.
Integracja militarna dąży do zapewnienia państwom członkowskim bezpieczeństwa. Objawia się to poprzez zapewnienie bezpieczeństwa krajom członkowskim, zapobieganie konfliktom, a także prowadzenie akcji rozjemczych i misji pokojowych.
- Nazwa kategorii: Płaszczyzny integracji międzynarodowej
- Nazwa kategorii: polityczna
- Nazwa kategorii: wspólne działania wobec innych państw oraz organizacji
- Nazwa kategorii: wspólne rozwiązywanie globalnych i regionalnych problemów
- Nazwa kategorii: ustalanie wspólnych kierunków polityki wewnętrznej
- Nazwa kategorii: integrowanie się narodów Koniec elementów należących do kategorii polityczna
- Nazwa kategorii: gospodarcza
- Nazwa kategorii: ułatwienia w handlu międzynarodowym
- Nazwa kategorii: zwiększanie rynków zbytu
- Nazwa kategorii: dostęp do technologii i zasobów
- Nazwa kategorii: wspólna waluta
- Nazwa kategorii: kooperacja Koniec elementów należących do kategorii gospodarcza
- Nazwa kategorii: militarna
- Nazwa kategorii: zapewnienie bezpieczeństwa państwom członkowskim
- Nazwa kategorii: działania prewencyjne mające zapobiegać konfliktom
- Nazwa kategorii: działania w zakresie rozejmu i prowadzenie misji pokojowych
- Nazwa kategorii: zwiększanie wydatków na wojsko i podnoszenie jego kwalifikacji Koniec elementów należących do kategorii militarna
- Nazwa kategorii: społeczno-kulturowa
- Nazwa kategorii: pomoc ludności z obszarów klęsk żywiołowych i wojen
- Nazwa kategorii: kontrolowanie wielkości i kierunków migracji międzynarodowych
- Nazwa kategorii: wzrost jakości warunków życia w krajach słabo rozwiniętych
- Nazwa kategorii: działania na rzecz rozwoju turystyki
- Nazwa kategorii: promowanie dziedzictwa kulturowego
- Nazwa kategorii: dążenie do poprawy relacji między grupami społecznymi i narodami Koniec elementów należących do kategorii społeczno-kulturowa
- Nazwa kategorii: środowiskowa
- Nazwa kategorii: przeciwdziałanie zagrożeniom wynikającym ze zmian klimatu
- Nazwa kategorii: ograniczenie lub likwidacja skutków klęsk żywiołowych
- Nazwa kategorii: działania na rzecz racjonalnego wykorzystania zasobów naturalnych
- Nazwa kategorii: promowanie rozwoju zrównoważonego Koniec elementów należących do kategorii środowiskowa
- Elementy należące do kategorii Płaszczyzny integracji międzynarodowej
- Elementy należące do kategorii polityczna
- Elementy należące do kategorii gospodarcza
- Elementy należące do kategorii militarna
- Elementy należące do kategorii społeczno-kulturowa
- Elementy należące do kategorii środowiskowa
Na świecie występuje kilka rodzajów integracji międzynarodowej. Należą do nich m.in.: strefa wolnego handlustrefa wolnego handlu, unia celnaunia celna, wspólny rynekwspólny rynek, unia gospodarcza i walutowawalutowa czy unia polityczna – obszar wielu państw ze wspólnym rządem, w którym kraje członkowskie podporządkowują się decyzjom podejmowanym w imieniu wszystkich członków przez ponadpaństwowe instytucje.
Przejawem integracji międzynarodowej są również układy wojskowe (najczęściej mające charakter sojuszy obronnych), na mocy których grupa państw nawiązuje lub zacieśnia współpracę wojskową, a także prowadzona głównie przez organizacje pozarządowe działalność ekologiczna, społeczna, humanitarna czy kulturowa.
Etapy integracji państw (zakres rozszerzony)
Współpraca między państwami zwykle rozpoczyna się od integracji gospodarczej, której etapy przedstawiono poniżej. W następnej kolejności rozpoczyna się integracja polityczna. W takiej kolejności następowała współpraca między państwami tworzącymi np. Unię Europejską. Etapy te zostały szczegółowo opisane w materiale „Zmiany granic politycznych i ich przyczynyZmiany granic politycznych i ich przyczyny”. Natomiast niektóre organizacje, np. Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (NAFTA), zatrzymały się na etapie współpracy gospodarczej.
![Grafika przedstawia kolejne etapy integracji gospodarczej. Są to: preferencyjny układ handlowy (liberalizacja handlu), strefa wolnego handlu (wzajemne znoszenie ceł), unia celna (wprowadzanie wspólnej zewnętrznej taryfy celnej), wspólny rynek (wprowadzanie swobody przepływu kapitału i siły roboczej), unia gospodarcza (wspólne polityki gospodarcze i współpraca w ramach polityki fiskalnej i monetarnej), unia monetarna (czyli wspólna polityka monetarna, usztywnienie kursów, pełna wymienialność walut).](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RAU9i9lGrYdhr/1652786905/9GJTdxPBFzAwxuGMbwY3nTFXdaawCZ9r.png)
Organizacje międzynarodowe jako główna forma integracji na świecie (zakres podstawowy)
Najbardziej rozpowszechnioną i zinstytucjonalizowaną formą integracji międzynarodowej są organizacje międzynarodowe. Zrzeszone w nich państwa czerpią korzyści ze wspólnych działań, ale jednocześnie rezygnują z części niezależności i podporządkowują się wspólnym decyzjom.
Do podstawowych funkcji organizacji międzynarodowych należą m.in. funkcje:
regulacyjne – polegające na stanowieniu norm prawnych, moralnych i politycznych,
kontrolne – oceniające zgodności działań państw członkowskich z treścią ustalonych norm i wzorców,
operacyjne – dotyczące świadczenia usług państwom członkowskim lub innym podmiotom,
strategiczne – dążące do wyeliminowania zagrożeń i utrzymania bezpieczeństwa na świecie lub w regionie,
adaptacyjne – zmierzające do dostosowania polityki zagranicznej i wewnętrznej państw członkowskich do zasad i schematów międzynarodowych bez naruszania niezależności tych państw,
symboliczne – mające na celu zachęcanie państw do kierowania się takimi wartościami, jak np. wiarygodność, humanitaryzm czy praworządność.
Klasyfikacje organizacji międzynarodowych (zakres rozszerzony)
Działające na świecie organizacje międzynarodowe można podzielić na polityczne, wojskowe (militarne) oraz gospodarcze. Zadania te często się przenikają, dlatego organizacje międzynarodowe mogą mieć np. charakter polityczno‑militarny lub polityczno‑gospodarczy. Istnieje wiele kryteriów podziału organizacji międzynarodowych.
Skład członkowski:
międzyrządowe, międzypaństwowe – (IGOs – International Governmental Organizations) – których członkami są państwa (np.: ONZ, Unia Europejska). W 2019 r. było 7804 takich organizacji międzynarodowych;
pozarządowe – (INGOs – International Non‑Governmental Organizations) – których członkami są związki, instytucje, osoby prawne i fizyczne z różnych krajów. Organizacje te są niezależne od rządów (np.: Oxfam, Greenpeace, World Wide Fund for Nature (WWF), Amnesty International, Stowarzyszenie SOS Wioski Dziecięce, Światowa Organizacja Ruchu Skautowego). W 2019 roku na świecie było aż 65 027 takich organizacji międzynarodowych.
![Diagram przedstawia podział organizacji międzynarodowych. Dzielą się one na dwa rodzaje. Międzypaństwowe, czyli rządowe; tworzone przez rządy państw, są to organizacje polityczne, gospodarcze i militarne (choć często działają na więcej niż jednej płaszczyźnie). Drugi rodzaj organizacji międzynarodowych to pozarządowe; tworzone przez osoby i podmioty niezależne, prowadzą działalność społeczną, humanitarną, kulturalną i proekologiczną; wśród nich znajdują się także międzynarodowe organizacje kościelne.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RRlyslzX83Bch/1652786910/2VL7UA1RY0izCUBU8kzG9vFSehO87K2k.png)
Zasięg członkowski (na podstawie klucza geograficznego):
globalne – obejmujące wszystkie lub prawie wszystkie państwa świata (np. ONZ, Światowa Organizacja Handlu);
partykularne – obejmujące określoną grupę państw w danym regionie, najczęściej sąsiadujących (np. Rada Europy, Afrykańskie Forum Podatkowe).
Zakres działalności:
ogólne (uniwersalne) – posiadające szeroki zakres kompetencji, ich działalność obejmuje różne dziedziny stosunków międzynarodowych (np. Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju – OECD, Liga Państw Arabskich);
wyspecjalizowane (funkcjonalne) – mają ściśle sprecyzowany zakres kompetencji i ograniczają swoją działalność do określonych dziedzin (np. gospodarczej, społecznej, kulturalnej, oświatowej, zdrowia publicznego, transportu). Organizacje wyspecjalizowane można podzielić na:
gospodarcze i finansowe (np. Światowa Organizacja Handlu - WTO, Międzynarodowy Fundusz Walutowy - IMF),
kulturalne (np. Organizacja Narodów Zjednoczonych do spraw Oświaty, Nauki i Kultury – UNESCO),
socjalne (np. Światowa Organizacja Zdrowia – WHO, Międzynarodowa Organizacja Pracy - ILO),
techniczne (np. Organizacja Międzynarodowego Lotnictwa Cywilnego - ICAO),
polityczno‑wojskowe (np. Organizacja Traktatu Północnoatlantyckiego –NATO).
Stopień władzy nad państwami członkowskimi:
tradycyjne (klasyczne) – nieposiadające kompetencji do podejmowania decyzji obowiązujących bezpośrednio na terytorium państw członkowskich (np. ONZ);
ponadpaństwowe (ponadnarodowe) – posiadające część praw suwerennych państw członkowskich (np. Unia Europejska).
Cele i skutki działań:
koordynujące – prowadzące intensywną współpracę międzypaństwową w danej dziedzinie (np. Światowa Organizacja Turystyki – UNWTO);
integrujące – dążące do zmian w systemie prawnym i ekonomice państw członkowskich poprzez wprowadzanie zunifikowanych rozwiązań, budowanie wspólnej przestrzeni prawnej i wspólnego organizmu gospodarczego (np. Unia Europejska).
- Nazwa kategorii: organizacje [br]o zasięgu międzynarodowym{color=#0030B3}
- Nazwa kategorii: ONZ{color=#4672EA}
- Nazwa kategorii: agendy [br]i organizacje [br]współpracujące [br]z ONZ{value=26}{color=#996E00}
- Nazwa kategorii: FAO{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: WHO{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: WTO{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: UNESCO{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: UNICEF{color=#E6A400} Koniec elementów należących do kategorii agendy [br]i organizacje [br]współpracujące [br]z ONZ{value=26}{color=#996E00}
- Elementy należące do kategorii organizacje [br]o zasięgu międzynarodowym
- Elementy należące do kategorii ONZ
- Elementy należące do kategorii agendy [br]i organizacje [br]współpracujące [br]z ONZ
- Nazwa kategorii: organizacje o zasięgu regionalnym{color=#0030B3}
- Nazwa kategorii: ASEAN{value=28}{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: NAFTA{value=28}{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: Unia Afrykańska (AU){value=28}{color=#E6A400}
- Nazwa kategorii: Mercosur{value=28}{color=#E6A400} Koniec elementów należących do kategorii organizacje o zasięgu regionalnym{color=#0030B3}
- Elementy należące do kategorii organizacje o zasięgu regionalnym
Wybrane organizacje międzynarodowe i związki gospodarczo‑polityczne (poza Europą) (zakres podstawowy)
Organizacja | Logotyp |
---|---|
Organizacja Narodów Zjednoczonych (ONZ) – organizacja międzynarodowa o charakterze uniwersalnym (powszechnym) i szerokim zakresie działania, utworzona na podstawie Karty Narodów Zjednoczonych w 1945 roku, której członkami mogą być tylko państwa. Główna siedziba znajduje się w Nowym Jorku (USA), Genewie (Szwajcaria), Wiedniu (Austria) i Nairobi (Kenia). Do organizacji należą 193 państwa. Polska jest członkiem ONZ od 1945 roku (jako jedno z państw założycielskich). Główne cele i zadania ONZ:
Wybrane agendy i organizacje współpracujące z ONZ:
| Flaga ONZ Źródło: domena publiczna. ![]() Członkowie ONZ według daty przyjęcia do organizacji Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0. |
Światowa Organizacja Handlu (WTO) – organizacja międzynarodowa działająca od 1995 roku z siedzibą w Genewie (Szwajcaria). Światowa Organizacja Handlu zrzesza obecnie 164 państwa. Polska została członkiem organizacji w 1995 roku. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo WTO Źródło: domena publiczna. |
Bank Światowy (ang. World Bank) – wyspecjalizowana organizacja ONZ, założona w 1945 roku z siedzibą w Waszyngtonie (USA), zrzeszająca obecnie 186 państw. Polska została członkiem organizacji w 1945 roku. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo Banku Światowego Źródło: domena publiczna. |
Międzynarodowy Fundusz Walutowy (IMF) – organizacja wyspecjalizowana ONZ, utworzona w 1945 roku, z siedzibą w Waszyngtonie (USA). Organizacja zrzesza obecnie 190 państw. Polska jest jej członkiem od 1945 roku (jako jedno z państw założycielskich). Główne cele i zadania funduszu:
| Logo Międzynarodowego Funduszu Walutowego Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Organizacja Współpracy Gospodarczej i Rozwoju (ang. Organization for Economic Cooperation and Development, OECD) – międzynarodowa organizacja gospodarcza założona w 1961 roku z siedzibą w Paryżu. Organizacja zrzesza obecnie 38 państw. Polska jest jej członkiem od 1996 roku. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo OECD Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Północnoamerykańska Strefa Wolnego Handlu (ang. North American Free Trade Agreement, NAFTA) – międzynarodowa organizacja integracyjna o charakterze gospodarczo‑handlowym, utworzona w 1992 roku, do której należą Stany Zjednoczone, Kanada i Meksyk. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo NAFTA Źródło: Nicoguaro, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/, licencja: CC BY 3.0. |
Wspólny Rynek Południa (hiszp. Mercado Común del Sur, MERCOSUR) – regionalna organizacja integracyjna w Ameryce Południowej, założona w 1991 roku, w skład której wchodzi Argentyna, Brazylia, Paragwaj i Urugwaj. Główne cele i zadania organizacji:
Od 1996 roku z organizacją stowarzyszone są Chile, Boliwia, Peru, Ekwador i Kolumbia, które należą do strefy wolnego handlu, lecz pozostają poza unią celną. | Logo MERCOSUR Źródło: domena publiczna. |
Wspólnota Gospodarcza Państw Afryki Zachodniej (ang. Economic Community of West African States, ECOWAS) – międzynarodowa organizacja regionalna założona w 1975 roku i zrzeszająca 15 państw Afryki Zachodniej. Główne cele i zadania organizacji:
| Flaga ECOWAS Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Współpraca Ekonomiczna Azji i Pacyfiku (ang. Asia‑Pacific Economic Cooperation, APEC) – międzynarodowa organizacja integracyjna, będąca największym na świecie (pod względem obszaru, ludności, wielkości PKB, wartości handlu zagranicznego) regionalnym ugrupowaniem ekonomicznym, obejmującym znaczną część gospodarki światowej. Organizacja utworzona w 1989 roku zrzesza 21 członków. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo APEC Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Organizacja Krajów Eksportujących Ropę Naftową (ang. Organization of the Petroleum Exporting Countries, OPEC) – międzynarodowa organizacja krajów producentów ropy naftowej założona w 1960 roku z siedzibą w Wiedniu. Skupia 13 krajów wytwarzających ponad 40% i posiadających ponad ¾ światowych złóż ropy naftowej. Główne cele i zadania organizacji:
| Flaga OPEC Źródło: domena publiczna. |
Stowarzyszenie Narodów Azji Południowo‑Wschodniej (ang. Association of Southeast Asian Nations, ASEAN) – organizacja państw azjatyckich (Malezja, Filipiny, Tajlandia, Indonezja, Singapur, Brunei, Wietnam, Laos, Mjanma, Kambodża), założona w 1967 roku w celu zacieśnienia współpracy gospodarczej, naukowo‑technicznej, kulturalnej i politycznej. Jej siedzibą jest Dżakarta. Obecnie podstawowe znaczenie ma współpraca gospodarcza między państwami członkowskimi, czemu służy m.in. utworzona w 1992 roku strefa wolnego handlu (ASEAN Free Trade Area, AFTA). | Flaga ASEAN Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Liga Państw Arabskich (LPA) – organizacja międzynarodowa utworzona w 1945 roku z siedzibą w Kairze. Obecnie jej członkami są 22 państwa oraz Organizacja Wyzwolenia Palestyny. Główne cele i zadania organizacji:
Realizacji celów służą liczne wyspecjalizowane agendy i instytucje (np. Arabski Fundusz Rozwoju Gospodarczego i Socjalnego, Arabska Organizacja ds. Oświaty, Kultury i Nauki i in.). LPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ. | Flaga LPA Źródło: domena publiczna. |
Organizacja Państw Amerykańskich (OPA) – polityczno‑wojskowa organizacja krajów półkuli zachodniej utworzona w 1948 roku w Bogocie. Jej członkami są państwa Ameryki Północnej i Południowej, łącznie 35 państw (bez Kuby). Główne cele i zadania organizacji:
OPA funkcjonuje jako organizacja regionalna ONZ. | Flaga OPA Źródło: domena publiczna. |
Unia Afrykańska (UA) – organizacja międzynarodowa o charakterze politycznym, wojskowym i gospodarczym, z siedzibą w Addis Abebie, zrzeszająca wszystkie państwa afrykańskie. Powołana w miejsce Organizacji Jedności Afrykańskiej w 2002 roku. Główne cele i zadania organizacji:
| Flaga Unii Afrykańskiej Źródło: domena publiczna. |
Wspólnota Niepodległych Państw (WNP) – związek gospodarczo‑polityczno‑wojskowy Rosji i byłych republik związkowych ZSRR, założony w 1991 roku z siedzibą w Mińsku (Białoruś). Z punktu widzenia prawa międzynarodowego wszyscy członkowie wspólnoty są samodzielnymi i niepodległymi państwami. Głównym celem organizacji jest współpraca w zakresie polityki, bezpieczeństwa, gospodarki, kultury, oświaty, ochrony zdrowia, środowiska, nauki, wymiany informacji. Nadrzędną rolę odgrywa Federacja Rosyjska. | Flaga WNP Źródło: domena publiczna. |
Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego (ang. North Atlantic Treaty Organization, NATO) - organizacja międzynarodowa o charakterze polityczno‑wojskowym, utworzona na podstawie traktatu północnoatlantyckiego zawartego w 1949 roku w Waszyngtonie. Siedziba NATO znajduje się w Brukseli (Belgia). Do NATO należy obecnie 30 państw. Polska przystąpiła do organizacji w 1999 roku. Głównym celem i zadaniem NATO jest zapewnienie pokoju, wolności i bezpieczeństwa wszystkim państwom członkowskim. Wraz z przystąpieniem do NATO kraje zyskały m.in. gwarancję bezpieczeństwa oraz możliwość szkolenia wojsk w misjach NATO. | Flaga NATO Źródło: domena publiczna. |
Pakt Bezpieczeństwa Pacyfiku (ANZUS) – sojusz polityczno‑wojskowy zawarty w 1951 roku przez Australię, Nową Zelandię i Stany Zjednoczone (stąd nazwa ANZUS). Zobowiązuje kraje członkowskie do wzajemnych konsultacji w sprawach bezpieczeństwa oraz do wzajemnej pomocy wojskowej w przypadku zewnętrznej agresji. | ![]() Flaga ANZUS Źródło: Kira Jorgio, dostępny w internecie: https://www.pacificislandtimes.com/. |
Do najważniejszych europejskich organizacji należą:
Unia Europejska (UE),
Rada Europy,
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE),
Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (CEFTA),
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (EFTA).
Wybrane organizacje międzynarodowe i związki gospodarczo‑polityczne w Europie (zakres podstawowy)
Organizacja | Logotyp |
---|---|
Unia Europejska (UE) – związek gospodarczo‑polityczny istniejący od 1993 roku, którego podstawą są suwerenne, europejskie państwa narodowe. Siedziby UE znajdują się w Brukseli (Belgia), Strasburgu (Francja), Luksemburgu (Luksemburg), Frankfurcie (Niemcy). Obecnie w skład UE wchodzi 27 państw. Polska jest członkiem UE od 2004 roku. Główne cele i zadania Unii Europejskiej:
| Flaga Unii Europejskiej Źródło: domena publiczna. |
Rada Europy (nie mylić z Radą Europejską) – organizacja międzynarodowa założona 1949 roku z siedzibą w Strasburgu. Rada Europy zrzesza obecnie 47 państw, w tym prawie wszystkie europejskie (oprócz Watykanu i Białorusi). Rosja została zawieszona w prawach członka organizacji 25 lutego 2022 roku po zbrojnej agresji na Ukrainę. Polska wstąpiła do organizacji w 1991 roku. Główne cele i zadania organizacji:
| Logo Rady Europy Źródło: Fair use, dostępny w internecie: https://en.wikipedia.org/. |
Organizacja Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (OBWE) (ang. Organization for Security and Co‑operation in Europe, OSCE) – międzynarodowa, paneuropejska organizacja ds. bezpieczeństwa i współpracy, kontynuująca od 1994 roku działania Konferencji Bezpieczeństwa i Współpracy w Europie (KBWE). OBWE działa na rzecz bezpieczeństwa oraz współpracy w obszarach: gospodarczo‑ekologicznym, społecznym, polityczno‑wojskowym. Do OBWE należy obecnie 57 państw, a 10 ma status państw współpracujących. | Logo OBWE (OSCE) Źródło: domena publiczna. |
Środkowoeuropejskie Porozumienie o Wolnym Handlu (ang. Central European Free Trade Agreement, CEFTA) – porozumienie państw Europy Środkowowschodniej zawarte w celu rozwoju wzajemnych stosunków handlowych w 1992 roku, do którego należą Czechy, Polska, Słowacja, Węgry, Słowenia, Rumunia, Bułgaria i Chorwacja. Głównym celem jest stworzenie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi poprzez liberalizację i ożywienie wymiany handlowej oraz stopniowe znoszenie ceł i innych ograniczeń. | Flaga CEFTA Źródło: domena publiczna. |
Europejskie Stowarzyszenie Wolnego Handlu (ang. European Free Trade Association, EFTA) – międzynarodowa organizacja gospodarcza założona w 1960 roku w Sztokholmie, z siedzibą w Genewie. Głównym celem organizacji jest ustanowienie strefy wolnego handlu między państwami członkowskimi. Organizacja w przeszłości liczyła 10 członków, obecnie tylko 4 (Islandia, Liechtenstein, Norwegia, Szwajcaria). Polska współpracuje z EFTA od 1990 roku. | Logo EFTA Źródło: domena publiczna. |
Europejski Obszar Gospodarczy, EOG (ang. European Economic Area, EEA) – strefa wolnego handlu i wspólnego rynku powstała w 1992 roku, obejmująca obecnie państwa Unii Europejskiej i Europejskiego Stowarzyszenia Wolnego Handlu (EFTA), z wyjątkiem Szwajcarii. Głównym celem EOG jest swobodny przepływ towarów, usług i kapitału oraz swoboda w przemieszczaniu się osób. Polska jest członkiem EOG od 2004 roku. | ![]() Flaga EOG Źródło: https://www.eesc.europa.eu/. |
Największe znaczenie spośród nich ma istniejąca od 1993 roku Unia Europejska, będąca międzynarodowym ugrupowaniem integracyjnym, którego członkami są suwerenne, europejskie państwa narodowe, tworzące związek gospodarczo‑polityczny. UE zrzesza obecnie 27 państw, Polska należy do jej struktur od 2004 roku. UE nie jest samodzielną organizacją międzynarodową (nie ma osobowości prawnej), ale łączy Wspólnoty Europejskie (obejmujące m.in. wspólnotowy system instytucjonalno‑prawny, wspólną politykę rolną, politykę regionalną, wspólny rynek wewnętrzny, unię gospodarczą i walutową, ochronę środowiska), prowadzi wspólną politykę zagraniczną i bezpieczeństwa oraz współpracę w zakresie wymiaru sprawiedliwości i spraw wewnętrznych. Fundamentalnymi zasadami, na których UE opiera swą działalność, są: wolność, demokracja, poszanowanie praw człowieka i praworządność, a także równość i tolerancja.
![Ilustracja przedstawia mapę Europy z oznaczonymi różnymi kolorami państwami. Kolorem zielonym oznaczono państwa należące do Unii Europejskiej oraz strefy euro, są to: Portugalia, Hiszpania, Francja, Holandia, Belgia, Luksemburg, Niemcy, Włochy, Austria, Słowenia, Grecja, Cypr, Irlandia, Dania, Litwa, Łotwa, Estonia, Finlandia, Słowacja. Kolorem żółtym oznaczono inne państwa Unii Europejskiej, są to: Szwecja, Polska, Czechy, Węgry, Chorwacja, Bułgaria, Rumunia. Kolorem pomarańczowym oznaczono państwa kandydujące do Unii Europejskiej, są to: Serbia, Albania, Czarnogóra, Albania, Macedonia Północna, Turcja. Pozostałe państwa są oznaczone kolorem białym.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RaqB0rcyrYfOn/1652786982/1khZTur1l27PVXVOEwB8pfDwBhg5l24o.png)
Pozytywne skutki integracji europejskiej:
ochrona środowiska naturalnego poprzez wprowadzenie europejskich norm ekologicznych i programów takich jak np. Natura 2000,
poprawa jakości życia mieszkańców wspólnoty,
wywieranie wpływu na poprawę poziomu zdrowia, edukacji oraz bezpieczeństwa pracy,
rozstrzyganie sporów przez Unijny Trybunał Sprawiedliwości,
zwiększenie poziomu wykonywanych usług oraz poprawa jakości towarów,
poprawa stanu finansów publicznych oraz zarządzania nimi,
zwiększenie wzrostu gospodarczego,
dostęp do dużego rynku zbytu,
ochrona wewnętrznego rynku UE przed towarami i usługami pochodzącymi spoza wspólnoty za pomocą ceł,
jednolite przepisy ułatwiające współpracę firm z różnych krajów UE,
wspólna waluta zmniejszająca koszty prowadzenia międzypaństwowej działalności gospodarczej,
regulacje unijne wymuszające wysoką jakość wyrobów – obszary słabiej rozwinięte otrzymują pomoc z funduszy regionalnych i strukturalnych,
wspólna polityka zagraniczna zwiększająca gwarancje bezpieczeństwa,
likwidacja granic między państwami członkowskimi.
Negatywne skutki integracji europejskiej:
uzależnienie polityki handlowej państwa od wspólnoty,
uzależnienie od wspólnej polityki pieniężnej wraz z przystąpieniem do strefy euro,
konieczność opłacania składek przez wszystkie kraje członkowskie,
rozbudowana biurokracja,
wzrost konkurencyjności, której nie potrafią sprostać małe biznesy,
konieczność wspomagania finansowego krajów przez państwa bardziej rozwinięte,
niekorzystne procesy demograficzne w niektórych regionach, np. postępująca depopulacja i starzenie w związku z migracjami zarobkowymi,
unifikacja wzorców kulturowych i zachowań,
ograniczenie suwerenności kraju.
Współpraca międzynarodowa w Europie ma także miejsce na poziomie regionalnym. Polega ona na współpracy transgranicznej służącej umocnieniu i rozwojowi dobrosąsiedzkich stosunków między wspólnotami i organami władzy znajdującymi się pod jurysdykcją sąsiadujących państw. Szczególną formą takiej współpracy są tzw. euroregiony. Reprezentantami są pojedyncze samorządy, związki gmin lub władze lokalne jednostek administracyjnych usytuowanych w pobliżu granic państwowych. Ich działalność nie może być sprzeczna ani z wewnętrznym ustawodawstwem państw, ani z obowiązującymi umowami międzynarodowymi. Euroregiony nie są bowiem obszarami wydzielonymi spod jurysdykcji i administracji państwowej i nie naruszają granic.
Euroregiony (zakres rozszerzony)
W Europie istnieje ponad 80 euroregionów, 16 z nich znajduje się w granicach Polski:
Euroregion Nysa (1991, Polska/Niemcy/Czechy),
Euroregion Karpacki (1993, Polska/Słowacja/Ukraina/Węgry/Rumunia),
Euroregion Sprewa–Nysa–Bóbr (1993, Polska/Niemcy),
Euroregion Pro Europa Viadrina (1993, Polska/Niemcy),
Euroregion Tatry (1994, Polska/Słowacja),
Euroregion Bug (1995, Polska/Ukraina/Białoruś),
Euroregion Pomerania (1995, Polska/Niemcy/Szwecja),
Euroregion Glacensis (1996, Polska/Czechy),
Euroregion Niemen (1997, Polska/Litwa/Białoruś),
Euroregion Pradziad (1997, Polska/Czechy),
Euroregion Bałtyk (1998, Polska/Rosja/Litwa/Szwecja/Dania)
Euroregion Śląsk Cieszyński (1998, Polska/Czechy),
Euroregion Silesia (1998, Polska/Czechy),
Euroregion Beskidy (2000, Polska/Czechy/Słowacja),
Euroregion Puszcza Białowieska (2002, Polska/Białoruś),
Euroregion Łyna–Ława (2003, Polska/Rosja).
![Ilustracja przedstawia mapę Europy Środkowo‑Wschodniej z granicami państw. Zaprezentowano na niej euroregiony na granicach Polski. Obszar północny. Euroregion Pomerania na terenie Polski, Niemiec i Szwecji. Euroregion Bałtyk na terenie Polski, Rosji, Szwecji, Litwy i Łotwy. Euroregion Łyna‑Ława na terenie Polski i Rosji. Obszar wschodni. Euroregion Niemen na terenie Polski, Rosji, Litwy i Białorusi. Euroregion Bug na terenie Polski, Białorusi i Ukrainy. Obszar południowy. Euroregion Karpacki na terenie Polski, Ukrainy, Słowacji, Węgier i Rumunii. Euroregion Tatry na terenie Polski, Słowacji i Czech. Euroregion Beskidy na terenie Polski i Czech. Euroregion Śląsk Cieszyński na terenie Polski i Czech. Euroregion Silesia na terenie Polski i Czech. Euroregion Pradziad na terenie Polski i Czech. Euroregion Glacensis na terenie Polski i Czech. Obszar zachodni. Euroregion Nysa na terenie Polski, Niemiec i Czech. Euroregion Sprewa‑Nysa‑Bóbr na terenie Polski i Niemiec. Euroregion Pro Europa Viadrina na terenie Polski i Niemiec. Na mapie oznaczone są obszary, które należą do kilku sąsiadujących euroregionów. Są to obszary między następującymi euroregionami: Łyna‑Ława i Bałtyk, Niemen i Bug, Bug i Karpacki, Tatry i Beskidy, Pradziad i Glacensis, Sprewa‑Nysa‑Bóbr i Nysa, Sprewa‑Nysa‑Bóbr i Pro Europa Viadrina, Pro Europa Viadrina i Pomerania.](https://static.zpe.gov.pl/portal/f/res-minimized/RGvSAJKIZVKB3/1652786985/9gn9mcKIQ9aarQDr3p3FwtLt1KF6DkEw.png)
Cele współpracy transgranicznej w euroregionach:
budowanie i utrwalanie wzajemnych więzi,
wspólne rozwiązywanie lokalnych problemów o charakterze ponadgranicznym (np. ochrona środowiska przyrodniczego, zwalczanie klęsk żywiołowych),
wspieranie rozwoju gospodarczego i społeczno‑kulturowego (np. budowa infrastruktury przygranicznej, popieranie ruchu lokalnego i turystyki),
usuwanie przeszkód i nierówności ekonomicznych i infrastrukturalnych,
stwarzanie warunków dla różnorodnych kontaktów międzyludzkich.
Słownik
koncepcja i proces bliskiej współpracy gospodarczej, politycznej i kulturalnej państw europejskich w ramach stworzonych przez nie struktur ponadnarodowych
organizacja międzynarodowa, której zasady funkcjonowania nie są regulowane przez prawo międzynarodowe, lecz przez prawo państwa, w którym została ona zarejestrowana; nie posiada podmiotowości prawno‑międzynarodowej; posiada dużą siłę oddziaływania na swoje otoczenie, zarówno jako członek społecznego dialogu, jak i grupa lobbingowa działająca na rzecz popieranej przez siebie sprawy; jedną z najliczniejszych grup międzynarodowych organizacji pozarządowych stanowią organizacje humanitarne, pacyfistyczne i kulturalne
organizacja międzynarodowa powoływana umową międzynarodową w celu realizacji celów statutowych; podstawy prawne jej funkcjonowania stanowi prawo międzynarodowe
zrzeszenie co najmniej trzech podmiotów utworzone dla realizacji wspólnego celu mającego charakter międzynarodowy lub realizowany poprzez działalność międzynarodową; podstawą funkcjonowania takiego podmiotu jest umowa założycielska (statut), która określa jego cele i zadania, prawa oraz obowiązki członków, strukturę organizacji (poszczególne organy oraz ich kompetencje) i siedzibę
uzyskanie preferencyjnego dostępu do konkretnego rynku dla wybranych towarów handlowych
forma integracji gospodarczej; połączenie terytoriów kilku państw w jeden obszar celny
niezależność państwa od innych podmiotów oraz pełna swoboda prowadzenia przez państwo polityki zagranicznej; zdolność sprawowania władzy na danym terytorium
zniesienie ceł i innych ograniczeń w obrotach handlowych pomiędzy państwami wchodzącymi w jej skład oraz ustanowienie jednolitej taryfy celnej w stosunku do krajów trzecich
ugrupowanie integracyjne posługujące się wspólną jednostką monetarną, emitowaną przez ponadnarodowy bank centralny
układ stosunków sił między państwami, wykluczający możliwość wystąpienia konfliktu zbrojnego między nimi
porozumienia i umowy między państwami dotyczące realizacji wspólnych celów o charakterze ogólnym, politycznym czy gospodarczym
forma integracji gospodarczej polegająca na zniesieniu ceł i innych ograniczeń w handlu między tworzącymi go państwami; prowadzi do wykształcenia wspólnej polityki handlowej