Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
Polecenie 1

Wymień regiony w Polsce najbardziej zagrożone ruchami masowymi i podaj przyczyny występowania tych procesów.

R1eRHeUe1tQ3T
(Uzupełnij).
Polecenie 2

Wejdź na stronę geoportalu Systemu Osłony Przeciwosuwiskowej (SOPO) i przeanalizuj, jakie informacje zawiera. Sprawdź, czy w Twoim miejscu nauki lub zamieszkania są zewidencjonowane przypadki występowania ruchów masowych.

RVxwfKoVFH4qc
(Uzupełnij).
R1dtjSfHtoF0R1
Ilustracja interaktywna przedstawia podatność osuwiskową w Polsce. Kolorem brązowym i ciemnoczerwonym zaznaczono tereny na których jest ona bardzo duża i jest to południe Polski oraz część Sudetów. 1. Zdjęcie przedstawia wysoki, stromy klif nad brzegiem morza. Klif się osuwa. Górną część klifu porastają drzewa. Osuwiska na wybrzeżu klifowym Morza Bałtyckiego (Orłowo, Radłowo, Jastrzębia Góra, Trzęsacz, Biała Góra i in.). Powstają w wyniku podmywania brzegu przez fale (abrazja) zachodzącego u jej podstawy na styku z platformą abrazyjną. 2. Zdjęcie przedstawia łagodne osuwiska nad brzegiem Jeziora Wrocławskiego. Są one porośnięte trawą. Widoczne są krzewy, niskie drzewa. Osuwiska na północnym, wysokim brzegu Jeziora Włocławskiego (na odcinku Płock – Włocławek). Ich występowanie jest uwarunkowane budową geologiczną. Procesy te uległy znaczącemu zintensyfikowaniu po spiętrzeniu wód na zaporze we Włocławku. Woda zalała bowiem tarasy rzeczne i obecnie styka się ze zboczem, podcinając je erozyjnie i powodując powstanie szczelin, zerw, obrywów, osuwisk i innych ruchów masowych. 3. Zdjęcie przedstawia miejsca, z których wydobywa się surowce naturalne. Widoczne są nieregularne osuwiska masowe. Ruchy masowe występujące na skarpach i zboczach wyrobisk odkrywkowych oraz towarzyszących im zwałowisk gruntów nadkładu w Kopalni Węgla Brunatnego Turów. Tego typu ruchy masowe obserwowane są także w innych wyrobiskach węgla brunatnego. 4. Zdjęcie przedstawia obryw skalny znajdujący się w Górach Bardzkich. Jest on porośnięty gęsto lasem. Obryw Bardzki to osuwisko mas skalnych na zachodnim stoku Kalwarii położonej w północno-zachodniej części Grzbietu Wschodniego Gór Bardzkich. Opada do dna Doliny Nysy Kłodzkiej i jest największym historycznie poświadczonym osuwiskiem w Sudetach. Powstał w 1598 roku po długotrwałych opadach, a w 1997 roku w czasie powodzi tysiąclecia wezbrane wody odsłoniły jego wewnętrzną strukturę. 5. Zdjęcie przedstawia osuwisko znajdujące się w lesie Beskidu Żywieckiego. Widać wyrwę w ziemi, możliwe, że biegnie nią rzeka podczas większych opadów. Zerwa Cylowa to czynne osuwisko w pasmie Babiej Góry w Beskidzie Żywieckim. Znajduje się na północnym stoku Małej Babiej Góry. Osuwisko powstało w 1962 roku i odnawiało się w latach późniejszych. 6. Zdjęcie przedstawia osuwisko znajdujące się na wielkim zboczu. U jego podnóża widoczne są domy i gospodarstwa domowe. Osuwisko w Lachowicach powstało w 2001 roku podczas katastrofalnej powodzi. Po obfitych, długotrwałych opadach deszczu nastąpiło uaktywnienie dawnego, ustabilizowanego osuwiska znajdującego się na zboczu góry Parchałówki. Rozległe osunięcie gruntu zniszczyło kilkanaście domów. Równocześnie w pobliżu, na tym samym zboczu, powstało nowe osuwisko. 7. Zdjęcie przedstawia osuwisko w lesie w Beskidzie Małym. Jest to wysoka na kilka metrów masa ziemna, tworząca ścianę wzdłuż ścieżki. Osuwisko w pasmie Łysiny w Beskidzie Małym znajduje się w lesie, na południowych stokach Czarnych Działów, poniżej ich grzbietu. Tworzy kilkumetrową ścianę zbudowaną z piaskowców istebniańskich, w obrębie której znajduje się rów zboczowy, luźne głazy oraz kilka jaskiń. 8. Zdjęcie przedstawia Morskie Oko w Tatrach. Widoczne są spływy z gruzu i kamieni biegnące wzdłuż zboczy. Spływy gruzowo-błotne nad Morskim Okiem w Tatrach. Są wywołane m.in. intensywnym opadem burzowym powodującym formowanie się stożków usypiskowych pod ścianami skalnymi u wylotu żlebów. W większości tworzą je odłamki skalne i głazy. 9. Zdjęcie przedstawia osuwisko występujące w Beskidzie Niskim. Jest ono szerokie na kilka kilometrów. Jest porośnięte gęsto lasem i zagospodarowane. Osuwisko Szklarki na południowo-wschodnim stoku Maślanej Góry w Beskidzie Niskim, na terenie wsi Szymbark, jest największym historycznym osuwiskiem w polskich Karpatach. Powstało w 1784 roku. W XX wieku kilkakrotnie uaktywniało się, zwykle po katastrofalnych opadach powodujących spływ zwałów gruntu i skał do doliny potoku Szklarka. Dziś jest w większości ustabilizowane, porośnięte przez roślinność i zagospodarowane. 10. Zdjęcie przedstawia masowe osuwiska mas ziemnych w Lipowicy. W całości są porośnięte lasami. Osuwiska w Lipowicy to zespół trzech osuwisk na wschodnich i południowo-wschodnich zboczach Kielanowskiej Góry w Beskidzie Niskim w strefie fliszu karpackiego. Przypuszcza się, że czynnikiem inicjującym powstanie w 1955 roku osuwisk mógł być wstrząs tektoniczny i długotrwałe opady deszczu. Osuwiska uaktywniają się do dziś z różną intensywnością.
Obszary występowania osuwisk w Polsce
Źródło: pgi.gov.pl. Grafiki w panelach: commons.wikimedia.org.
Polecenie 3

Porównaj podatność osuwiskową dwóch regionów Polski – Pomorza i Podhala. Określ przyczyny jej zróżnicowania.

RpK1r6wJYfnco
(Uzupełnij).
Ćwiczenie 1
R1CY3NrXTMN3A1
Zaznacz prawidłowe dokończenie zdania.
Przyczyną osuwisk w rejonach nadmorskich jest: Możliwe odpowiedzi: 1. abrazja., 2. denduacja., 3. wietrzenie., 4. deflacja.
Ćwiczenie 2
RtVPqYwsRKH4E2
Wybierz jedno nowe słowo poznane podczas dzisiejszej lekcji i ułóż z nim zdanie.