Ilustracja interaktywna
Inspiracje historyczne
Korzystając z wiedzy oraz z załączonych w sekcji „Przeczytaj” materiałów, napisz, jakie były poglądy Hegla na wartość wiedzy historycznej przed końcem dziejów i po ich zakończeniu. Odpowiedz, czy wiedza o minionych wydarzeniach nie ma żadnego praktycznego zastosowania?
Hegel nie był pierwszym filozofem, który doszukiwał się prawidłowości w procesach historycznych. Jego najważniejszymi poprzednikami byli:
Francisco Javier Amérigo y Aparici, Splądrowanie Rzymu w 1527, 1887, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia wnętrze kościoła. Znajduje się tu duża grupa walczących ze sobą ludzi w średniowiecznych strojach. Żołnierze w zbrojach atakują zgromadzonych w kościele ludzi: mężczyzn i kobiety. Naprzeciw siebie stoją po lewej stronie mężczyzna w długim ornacie, z mitrą na głowie. Mężczyzna wznosi w lewej ręce złoty kielich, prawą ręką wskazuje na kobietę w biało‑błękitnej szacie, która opada mdlejąc. Nieopodal niej stoi mężczyzna w ornacie, trzymający uniesiony krzyż prawosławny. Wokół toczy się walka. Na posadzce leżą ciała zabitych. Machiavelli ograniczył się do spostrzeżenia, że cywilizacje regularnie przeżywają wzloty i upadki poszczególni władcy nie są w stanie przeciwdziałać temu procesowi, a jedynie mogą go spowalniać lub przyspieszać.
Antoine Watteau, Odjazd na Cyterę, 1720, źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia polanę, na której zgromadzona jest duża grupa ludzi w arystokratycznych strojach. Kobiety mają długie suknie, mężczyźni zdobne kaftany, spodnie za kolana, na głowach kapelusze lub berety. Po prawej stronie polany, przy kępie dużych drzew siedzą i stoją mężczyźni i kobiety. Wokół nich latają małe, nagie, skrzydlate amory. W lewej części obrazu, przy brzegu stoi łódź z masztem. Znajdują się przy niej ludzie oraz duża liczba latających amorów. Tło obrazu jest niewyraźne. Condorcet przedstawił bardziej złożoną teorię, głosząc, że istnieje nieustanny postęp ludzkości tak w sferze materialnej, jak intelektualnej i moralnej.
Fippo Lauri, Bachanal z ofiarami rozrzuconymi wokół posągu Pana, 1645, Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna. Obraz przedstawia polanę otoczoną drzewami. Po lewej stronie stoi na wysokim postumencie rzeźba. Przedstawia ona siedzącą postać dojrzałego, brodatego mężczyzny, Pana, trzymającego w lewej ręce duża amforę. Pod postumentem siedzą dwie młode kobiety w długich sukniach. Jedna z nich ma obnażone piersi. Przyglądają się one nadchodzącemu Satyrowi o tułowiu i głowie człowieka i koźlich nogach. Satyr prowadzi za rękę młodą kobietę z tamburynami. Kobieta ma obnażony tułów. W ich pobliżu siedzi drugi Satyr, który pije z dużego dzbana. Za jego plecami leży na brzuchu nagi mężczyzna, nieopodal niego siedzi tyłem do widza kobieta. Cała grupa otoczona jest małymi, nagimi dziećmi. Najbardziej rozbudowaną analizę sił historii przedstawił przed Heglem Giambattista Vico (1668 – 1744). Poszukując zasad rządzących tymi siłami, Vico rozpoczął od pionierskich badań etymologicznych i mitologicznych.
Analiza sił historii według Giambattista Vico
licencja: domena publiczna
(dominuje w niej religia, wiara, surowe prawa i język obrazowy),
epoka bohaterów Ilustracja przedstawia hołd pruski. Jest to scena zbiorowa. Po prawej stronie siedzi polski władca w złotej szacie. Przed nim klęka mistrz zakonu krzyżackiego. Wokół są zgromadzeni ludzie. Jan Matejko, Hołd Pruski, 1879–1882. W centrum obrazu umieszczone są postacie króla Zygmunta I Starego i klęczącego przed nim Albrechta Hohenzollerna, domena publiczna
(ważną rolę odgrywają obyczaje i wyobraźnia, a w języku przeważa poetycka forma wyrazu),
epoka ludzi Zdjęcie przedstawia dwóch czarnoskórych mężczyzn w strojach ludowych, którzy prowadzą samochód. Zalusi prowadzących samochód w 1903 roku, domena publiczna
(język nabiera charakteru prozaicznego, rozwija się wiedza i samowiedza człowieka). 2. Ilustracja przedstawia dwie kobiety i dwóch mężczyzn, którzy siedzą i stoją przy stole. Na stole leżą książki oraz kartki z narysowanymi figurami. Dysputa królowej Krystyny i Kartezjusza. Fragment dzieła Pierre Louis Dumesnil, domena publiczna.
Analizując fakty historyczne, Vico jako pierwszy wysunął tezę, że wiedza ludzka jest uwarunkowana historycznie, nie cechuje jej niezmienność, jak tego chciał Kartezjusz. 3. Ilustracja przedstawia scenę zbiorową, która prezentuje postaci ze sztuk Wiliama Szekspira. Postaci stoją lub siedzą na schodach. Nad nimi góruje niebo, po którym latają anioły. Obraz Sir Johna Gilberta z 1849 roku: Gra Williama Shakespeare'a, zawierający sceny i postacie z kilku sztuk Williama Szekspira. domena publiczna.
Vico to także autor słynnej koncepcji, że ludzie najpierw tańczyli, a potem zaczęli chodzić, najpierw mówili wierszem, a potem prozą — słowa, których na co dzień używamy, to zatem zużyte metafory poetyckie. 4. Ilustracja przedstawia starszego mężczyznę w czarnym płaszczu, który siedzi na białym koniu. Wokół niego na koniach siedzą tureccy mężczyźni. Juliusz Kossak, Adam Mickiewicz z Sadykiem Paszą w Turcji, 1890; licencja: domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/
Vico był źródłem inspiracji dla Adama Mickiewicza, Bolesława Leśmiana oraz Stanisława Brzozowskiego. W literaturze światowej nawiązania do niego znajdujemy przede wszystkim u Jamesa Joyce’a w jego ostatniej powieści Finnegan’s Wake.
W jaki sposób Vico przyczynił się do stworzenia historiozofii? W jaki sposób idealizm niemiecki wykorzystał jego refleksję filozoficzną?
Odpowiedz na następujące pytania. W jaki sposób Vico przyczynił się do stworzenia historiozofii? W jaki sposób idealizm niemiecki wykorzystał jego refleksję filozoficzną?