Obraz przedstawia portret dojrzałego mężczyzny. Mężczyzna ma owalną twarz. Jego włosy są półdługie, falujące, starannie ułożone. Sięgają ramion. Mężczyzna ma wyraźnie zaznaczone brwi i wyraziste oczy. Jego nos jest duży. Mężczyzna ma niewielkie wąsy i krótką brodę tuż pod dolną wargą. Ubrany jest w obszerną, ciemną szatę. Pod szyją ma duży, biały kołnierz. W ręku trzyma kapelusz. Ilustracja interaktywna – opis: 1. Cogito ergo sum René Descartes za sprawą swojej metody określanej mianem sceptycyzmu metodycznego, a więc poddania w wątpliwość wszystkich mniemań, które filozof do tej pory uznawał za prawdziwe, dokonał odkrycia w postaci formuły cogito ergo sum, którą tłumaczymy jako myślę, więc jestem. Utworzone przez filozofa twierdzenie stało się zalążkiem rozważań Kartezjusza mających na celu określenie granic ludzkiego poznania. Bazując na skonstruowanej przez siebie formule, myśliciel mógł wyznaczyć podstawy wiedzy naukowej polegającej na tworzeniu za sprawą rozumu twierdzeń absolutnie pewnych. 2. Ciało Rozważania Kartezjusza skłoniły go do utożsamienia człowieka z rzeczą myślącą (umysłem), co wynika z samej formuły cogito ergo sum. Co jednak z cielesnością? Francuski myśliciel uważał, iż res cogitans i res extensa stanowią dwie niezależne od siebie substancje. Stanowisko prezentowane przez Descartes’a nazywamy dualizmem psychofizycznym. Kartezjusz swoimi rozważaniami skłania nas do prób udzielenia odpowiedzi na pytania: w jaki sposób oddzielone od siebie ciało i umysł mogą współdziałać? 3. Automaty. Zdjęcie przedstawia konstrukcję automatycznego siedzącego robota z napędem parowym. Jest on złożony z wielu metalowych elementów. Boynton; flickr.com; CC BY 2.0. Wywodzący się z formuły cogito ergo sum podział na rzecz rozciągłą i rzecz myślącą może nas skłaniać do postawienia pytania o to, w jaki sposób istnieją poszczególne byty. W tym kontekście ważnym jest rozumienie pojęcia substancji, którym Kartezjusz posługuje się w swoich rozważaniach. Przyjrzyjmy się przykładowi z Medytacji: Kartezjusz, Medytacje o pierwszej filozofii „Gdy bowiem myślę, że kamień jest substancją, czyli rzeczą, która sama dla siebie zdolna jest istnieć, i ja też jestem substancją, to chociaż rozumiem, że ja jestem rzeczą myślącą, a nie rozciągłą, kamień zaś rzeczą rozciągłą, a nie myślącą i wskutek tego wielka jest różnica między obu tymi pojęciami, to jednak wydaje się zgadzać w tym, że jedno i drugie jest substancją”. Z rozważań Kartezjusza możemy wywnioskować, że zarówno substancja rozciągła, jak i myśląca funkcjonują jako samodzielne byty. Aktywność res extensa sprowadza się do zajmowania określonego miejsca w przestrzeni i możliwości bycia wprawionym w ruchu, jak na przykład w przypadku kamienia, który toczy się po dnie rzeki, dzięki działającym tam prądom wodnym. Inaczej wygląda sprawa w przypadku res cogitans, działającej ze względu na samą siebie. Możemy zadać pytanie: czy rzecz rozciągła i rzecz myśląca istnieją same z siebie, czy też może przyczyna ich istnienia znajduje się poza nimi samymi? 4. Istota doskonała. Ilustracja przedstawia koło. Jest ono złożone z 13 kolorowych obręczy. Nad kołem unosi się ręka. Domena publiczna. W swoich rozważaniach René Descartes podejmuje temat przyczyny istnienia bytów, innymi słowy filozof pyta: jak możliwym jest to, że coś w ogóle istnieje? Poprzez analizę zagadnienia idei Boga, wpisanej w rzecz myślącą, Kartezjusz dochodzi do wniosku, że istnieje byt doskonały, który stworzył wszystko to, co istniejące. Za sprawą swojego dowodzenia filozof oddala możliwość istnienia bytów samych przez się, a jedynie z woli Boga. Tym samym z rozważań Kartezjusza możemy wywnioskować, że rzeczy rozciągłe wprowadza w ruch byt doskonały, stanowiący zarazem ich pierwszą przyczynę (ruch planet, zjawiska pogodowe itp.).Również człowiek pozostaje w istnieniu za sprawą Boga, jednak będąc rzeczą myślącą, ma możliwość decydowania (chcieć lub nie chcieć czegoś). W kontekście rozważań Kartezjusza pozostaje niejasnym, czy byt ludzki całkowicie sam wpływa na swój los, czy też może Bóg ma wpływ na działania człowieka. 5. Zwierzęta i rośliny. Zdjęcie przedstawia robota psa. Przed psim robotem leży kość i czerwona kulka. Toyloverz; Wikimedia Commons; CC BY-SA 3.0. W toku swoich rozważań Kartezjusz uznał ludzi za zwierzęta myślące, a więc decydujące o własnym losie. Co jednak z pozostałymi zwierzętami i roślinami? Autor Medytacji twierdził, iż zarówno zwierzęta, jak i rośliny należy uznać za rzeczy rozciągłe. Arbitralność myśli filozofa wzbudzała wiele sprzeciwu, również pośród współcześnie mu żyjących ludzi. Kartezjusz, sprowadzając zwierzęta i rośliny jedynie do bycia rzeczami rozciągłymi, uznał je za bezmyślne, pozbawione rozumności automaty, które stworzone i wprowadzone w ruch przez Boga, działają zgodnie z wpisanym w nie prostym schematem.