Wróć do informacji o e-podręczniku Wydrukuj Pobierz materiał do PDF Pobierz materiał do EPUB Pobierz materiał do MOBI Zaloguj się, aby dodać do ulubionych Zaloguj się, aby skopiować i edytować materiał Zaloguj się, aby udostępnić materiał Zaloguj się, aby dodać całą stronę do teczki
1
Polecenie 1

Wymień właściwości, na podstawie których wyróżniamy warstwy budujące atmosferę.

R18PeNgo1gcWW
(Uzupełnij).
1
Polecenie 2

Podaj przyczynę występowania ekstremalnie niskich temperatur w górnych warstwach egzosfery.

R18PeNgo1gcWW
(Uzupełnij).
RQtPEtU1sgv2G1
Schemat przedstawia warstwy atmosfery ziemskiej. Numerem jeden oznaczona jest troposfera. Ukazane są jako jej części składowe góry, a także chmury warstwowe deszczowe, chmury kłębiaste, chmury kłębiaste deszczowe i chmury pierzaste. Sięga od powierzchni do wysokości ponad siedemnastu kilometrów w okolicach równika i do około siedmiu kilometrów nad biegunami. Latem górna granica położona jest wyżej, zimą niżej, oprócz tego jest wyżej nad wyżami oraz niżej nad układami niżowymi. W troposferze znajduje się około osiemdziesiąt procent całej masy atmosfery oraz praktycznie cała para wodna i domieszki pochodzenia ziemskiego, na przykład pyły. Charakterystyczną cechą troposfery jest spadek temperatury powietrza wraz ze wzrostem wysokości, średnio o sześć dziesiątych stopnia Celsjusza co sto metrów. Temperatura nad obszarami międzyzwrotnikowymi (na wysokościach piętnastu – osiemnastu kilometrów) osiąga wartości około minus siedemdziesięciu do minus osiemdziesięciu stopni Celsjusza; nad obszarami polarnymi: latem około minus czterdzieści pięć stopni Celsjusza, a zimą od minus sześćdziesięciu stopni Celsjusza do minus siedemdziesięciu stopni Celsjusza. Troposfera jest najważniejszym miejscem przenoszenia masy (wody i zanieczyszczeń), energii słonecznej, wiatru. Zachodzi w niej również większość procesów mających bezpośredni wpływ na pogodę. Numerem dwa zaznaczona jest stratosfera odznaczająca się słabymi pionowymi ruchami powietrza, w wyniku których gazy układają się w warstwy zależnie od gęstości. W jej niższych warstwach latają samoloty, a także znajdują się obłoki iryzujące. W stratosferze wydziela się dwie warstwy: izotermiczną i ciepłą. Warstwa izotermiczna rozciąga się w dolnej części stratosfery, od troposfery do wysokości około dwudziestu kilometrów. Temperatura jest w niej stała i wynosi od minus pięćdziesięciu do minus osiemdziesięciu stopni Celsjusza. W warstwie ciepłej temperatura szybko rośnie, osiągając swoje maksimum powyżej zera stopni Celsjusza na wysokości około pięćdziesięciu kilometrów. Wzrost temperatury w stratosferze jest wynikiem pochłaniania promieniowania słonecznego ultrafioletowego przez ozon. Warstwa na wysokości od dwudziestu do pięćdziesięciu kilometrów, w której stężenie ozonu jest duże, nazywana jest ozonosferą. Zawartość ozonu w stratosferze jest zmienna i zależy od pory roku, aktywności Słońca i innych czynników. Numerem trzy oznaczona jest mezosfera, w której występują nocne obłoki świecące. Sięga do wysokości około osiemdziesięciu pięciu kilometrów nad powierzchnią ziemi. Charakteryzuje się silnym spadkiem temperatury wraz ze wzrostem wysokości. Na wysokości około sześćdziesięciu kilometrów (w mezosferze) występuje obszar silnie zjonizowany, tzw. jonosfera. Na wysokości około osiemdziesięciu pięciu kilometrów temperatura spada od około minus siedemdziesięciu pięciu do minus stu stopni Celsjusza. W tej warstwie, gdy Słońce znajduje się od pięciu do trzynastu poniżej horyzontu, obserwuje się nocne obłoki świecące (srebrzyste). Numerem cztery oznaczona jest mezopauza. Na jej wysokości odnotowuje się najniższą temperaturę obserwowaną w atmosferze – około minus osiemdziesiąt stopni Celsjusza, a ciśnienie około jednej dziesiątej hektopaskala. Numerem pięć oznaczona jest termosfera. Znajduje się na wysokości od osiemdziesięciu pięciu do pięciuset kilometrów. To w niej spadają meteoryty, występuje zorza polarna, a także krążą sztuczne satelity ziemi. W termosferze temperatura wzrasta, osiągając do dwustu czterdziestu stopni Celsjusza na wysokości około stu pięćdziesięciu, dwustu kilometrów odnotowuje się temperaturę od około pięciuset stopni Celsjusza do tysiąca dwustu stopni Celsjusza. Na wysokości pięciuset kilometrów temperatura może wynosić nawet dwa tysiące stopni Celsjusza. Z uwagi na występowanie fotojonizacji i fotodysocjacji w termosferze zmienia się znacznie skład atmosfery, w wyniku czego następuje osiadanie cięższych atomów, dlatego azot wypierany jest przez lżejszy tlen. Stąd głównym składnikiem termosfery jest właśnie ten pierwiastek. Podstawowym źródłem ciepła w termosferze jest pochłanianie promieniowania słonecznego ultrafioletowego i rentgenowskiego Słońca. W termosferze występuje jonosfera, w której powstają zorze polarne na wysokościach od dziewięćdziesięciu pięciu do tysiąca kilometrów. Oznaczona numerem sześć egzosfera nazywana jest warstwą rozpraszania i występuje powyżej pięciuset kilometrów. Temperatura na wysokości pięciuset kilometrów na granicy z termosferą może osiągać wartość od pięciuset stopni Celsjusza do dwóch tysięcy stopni Celsjusza. Wartość temperatury w obrębie tej strefy spada do zera bezwzględnego. Sfera ta charakteryzuje się znacznie rozrzedzonym powietrzem, co powoduje uwalnianie się wodoru i helu w przestrzeń międzyplanetarną. W egzosferze następuje powolne przejście od atmosfery ziemskiej do gazu międzyplanetarnego. W strefie tej występują planety i gwiazdy. Pomiędzy troposferą a stratosferą występuje tropopauza, a między stratosferą a mezosferą, stratopauza. Częścią stratosfery jest ozonosfera, natomiast jonosfera obejmuje część mezosfery, termosfery oraz egzosfery.
Źródło: Englishsquare.pl sp. z o.o., licencja: CC BY-SA 3.0.