Ilustracja interaktywna
a) Podaj trzy nawiązania biblijne w Widzeniu ks. Piotra. Wypisz je i określ, do jakich sytuacji w Biblii się odnoszą.
b) Zapoznaj się z kwestią Kordiana i odnieś się do wybranych wersów, tłumacząc ich sens i przesłanie. Improwizacja, czyli monolog Konrada, ma charakter poetycki, a we fragmentach przeradza się w formy profetyczneprofetyczne (widzenie, sen, modlitwę).
Więzień – Konrad – pielgrzym – mąż czterdzieści i cztery to różne wcielenia bohatera, który ponad wszystko umiłował ojczyznę. Jego rola ukształtowana jest na dwóch planach: realnym i metafizycznym. We wskazanym fragmencie przedstawia motywację i cel swojej misji. Konfrontuje się z Bogiem, oczekując od niego mocy i pomocy – bezowocnie.
Indeks górny Źródło: Adam Mickiewicz, Dziady cz. III, Kraków 2005, 122–126. Indeks górny koniecŹródło: Adam Mickiewicz, Dziady cz. III, Kraków 2005, 122–126.
Zapoznaj się z definicją mesjanizmu, a następnie odpowiedz na pytania.
MesjanizmPogląd religijno‑społeczny, głoszący wiarę w przyjście zbawiciela jednostkowego lub zbiorowego, który wybawi ludzkość od nieszczęść po okresie cierpień i różnorodnych katastrof. Pogląd ten łączy się najczęściej z millenaryzmem, czyli ideą Królestwa Bożego na ziemi, przynoszącego ludzkości wyzwolenie od zła i realizującego tym samym opatrznościowy plan Boski.
Koncepcje i tendencje mesjanistyczne rodzą się w społeczeństwach, narodach czy grupach etnicznych, które znalazły się w trudnej sytuacji społeczno‑polityczno‑historycznej. Nosicielami idei są zazwyczaj grupy migracyjne, ludzie wyalienowani, wyrwani ze wspólnoty. Mesjanizm jest ideologią oraz światopoglądem uciśnionych i nieszczęśliwych. Korzeni mesjanizmu europejskiego upatrywać można w judaizmie i mesjanizmie żydowskim, który jednak był przykładem mesjanizmu partykularnego, mowa była bowiem o zbawieniu wyłącznie jednej grupy, jednego narodu – wybranego do cierpienia, ale i do zbawienia.
W romantyzmie koncepcje mesjanistyczne rozwinęły się szczególnie we Francji […] i w Polsce (romantyzm polski), głównie w tonie emigracji polskiej po powstaniu listopadowym (Wielka Emigracja). Czynnikiem przyspieszającym ich rozwój była ówczesna historia, położenie Polaków, tragedia powstania listopadowego, „paryski bruk”, na którym w zwielokrotniony sposób odczuwano gorycz porażki i tułactwa. Mesjanizm polski jest wybitnie tworem emigracyjnym, wynika z zaszłości historycznych, z faktu, iż Polska utraciła państwowość, a część Polaków musiała szukać schronienia poza granicami kraju. Charakterystycznym rysem mesjanizmu polskiego było połączenie religii i polityki.
Wyróżniamy dwie główne odmiany mesjanizmu polskiego: mesjanizm literacki wieszczów: Adama Mickiewicza, Juliusza Słowackiego, Zygmunta Krasińskiego oraz mesjanizm filozoficzny […]. Mesjanizm Mickiewicza ma dwie główne fazy: oryginalną stanowią Dziadów cz. III z koncepcją mesjanizmu jednostkowego („czterdzieści i cztery”) i narodowego (Polska Mesjaszem narodów) […]. U Słowackiego mesjanizm inspirujący np. Kordiana, przekształci się w mistyczny system genezyjsko‑historiozoficzny […].
Idee polskich mesjanistów romantycznych głoszących posłannictwo dziejowe Polski wobec narodów świata były polemiczne względem starotestarmentowej ideologii i koncepcji „narodu wybranego”. Mesjanizm spotykał się z dezaprobatą Watykanu, traktowany jako odejście od doktryn religijnych i nauki Kościoła. […]
Źródło: Mesjanizm, [w:] Epoki literackie. Wielki Leksykon Literatury Polskiej, red. J. Bajda, Wrocław 2004, s. 401–402.
Jeszcze raz zapoznaj się uważnie ze sceną: Improwizacji Konrada, Widzenie księdza Piotra oraz monolog Kordiana na górze Mont Blanc. Zwróć uwagę na wątki mesjanistyczne w podanych fragmentach. Zapisz, jaką wizję odzyskania niepodległości mają poszczególni bohaterowie.
Która z postaw mesjanizmu jest ci bliższa i dlaczego? Rozważ problem.