Ilustracja interaktywna. Zdjęcie przedstawia nocne niebo z rozciągającymi się po nim gwiazdami i mgławicami. Opis punktów znajdujących się na ilustracji: 1. Zdjęcie przedstawia marmurowe popiersie mężczyzny. Ma on krótkie, kręcone włosy, owalną twarz z bokobrodami oraz lekko zarysowane bruzdy wokół ust. Na popiersiu znajduje się napis w języku niemieckim. Za rzeźbą widoczne jest kamienne, czerwonawe tło. Friedrich Wilhelm Joseph Schelling, licencja: CC BY-NC-ND 2.0, Źródło: Flickr

Podobnie jak w wypadku omawiania poglądów Fichtego, zacznijmy od wyjaśnienia. Ze względu na cel, jaki tu nam przyświeca – zarysowanie linii rozwojowych problematyki filozoficznej składającej się na tę formację intelektualną, jaką była klasyczna filozofia niemiecka – weźmiemy pod uwagę idee filozoficzne Schellinga należące do pierwszego i drugiego okresu jego twórczości. O ideach charakterystycznych dla ostatniego okresu jego działalności filozoficznej, jako ideach znajdujących rezonans kulturowy znacznie później i w innym kontekście teoretycznym (mówi się nawet o renesansie zainteresowania Schellingiem w drugiej połowie XX w.), tylko wspomnimy z kronikarskiego obowiązku. 2. Ilustracja przedstawia okulary. W ich szkłach widoczna jest zrujnowana droga, przy której stoją słupy energetyczne. Nad drogą jest niebieskie niebo pełne chmur. Poza szkłami okularów znajduje się rozmazane tło, które przedstawia drogę z słupami. Na niebie znajdują się ciemne chmury. Panuje półmrok. Licencja: CC BY-ND 2.0, źródło: Flickr.

Idąc na początku swej twórczości śladem Fichtego, Schelling uważa, że w konstrukcji systemu filozoficznego odzwierciedlającego istotę rzeczywistości należy wyjść od tego, co nieuwarunkowane, o czym można coś twierdzić w sposób absolutnie bezdyskusyjny, bez żadnych wstępnych założeń. 3. Ilustracja przedstawia głowę mężczyznę. Ma on krótkie włosy i założone okulary. Spogląda w górę. Na jego głowie leży mała postać mężczyzny. Ma krótkie włosy, brodę oraz założone okulary. Podpiera głowę prawą ręką. Licencja: CC BY-NC-ND 2.0, źródło: Flickr.

Takie podstawowe twierdzenie to: „Ja jest Ja” – Ja bowiem jest czymś, co ustanawia dopiero dla siebie wszelką treść, a więc ustanawia najpierw samo siebie, bo jest właśnie nieuwarunkowane. 4. Zdjęcie przedstawia samotnie stojącego człowieka na tle ciemnego nieba z zachodzącym słońcem. Na zdjęciu są ledwo widoczne kontury budynków. Licencja: CC BY-SA 4.0, autor: Taoufik el attabi; źródło: Wikimedia Commons

Ale by Ja nabrało jakiejś określonej treści, musi ustanowić Nie‑Ja jako sferę przedmiotową. Otóż jak nie ma przedmiotu bez podmiotu, tak i podmiot staje się czymś dzięki przedmiotowi; oba warunkują się nawzajem. W ten sposób powstaje różnica między Ja absolutnym a Ja empirycznym, które jest właśnie uwarunkowane. 5. Zdjęcie przedstawia ciemne sylwetki trzech postaci, które znajdują się na trawniku. Po prawej jest to mężczyzna w krótkich spodenkach, koszulce i z kapeluszem na głowie. Mężczyzna stoi. Po lewej stronie na ziemi siedzą dwie kobiety. Mają długie włosy. Po tej stronie rośnie drzewo oraz stoi latarnia. Tło stanowi niebieskie niebo. Licencja: CC BY-NC 2.0, źródło: Flickr.

Tak więc całkowity system filozoficzny wychodzi według Schellinga od Ja absolutnego, przy czym owo Ja absolutne zawiera od razu w sobie potencjalnie sferę przedmiotową, czyli przyrodę. Już tu zaczyna się rysować różnica (choćby w rozłożeniu akcentów) między Schellingiem a Fichtem: dla tego pierwszego punktem wyjścia jest Absolut (choć na razie ma on charakter Ja), dla drugiego punktem wyjścia było Ja empiryczne (dopiero później przekształcające się w Ja absolutne). 6. Zdjęcie przedstawia mokrą od deszczu drogę z żółtym pasem po środku. Po bokach drogi rosną drzewa. Daleko w tle widoczny jest jadących samochód. Niebo jest szare. Licencja: CC 0, źródło: PxHere

Schelling od początku stawia pytania metafizyczne (o racje istnienia rzeczywistości), Fichte zaczynał od poszukiwania naczelnych zasad wiedzy. W Listach filozoficznych o dogmatyzmie i krytycyzmie Schelling, opowiadając się za krytycyzmem reprezentowanym przez Fichtego, przeciwstawia go dogmatyzmowi, który reprezentował Spinoza, a który eliminuje wolność i odpowiedzialność przysługujące człowiekowi jako podmiotowi moralnemu. Mimo to wywód Schellinga prowadzi do konkluzji, że oba stanowiska filozoficzne przynajmniej teoretycznie (bo praktycznie dopiero krytycyzm tłumaczy wolną aktywność ludzkiego ducha) sprowadzają się do tego samego: dogmatyzm redukuje podmiot do przedmiotu, krytycyzm redukuje przedmiot do podmiotu i tym sposobem oba eliminują konieczny warunek świadomości empirycznej, czyli wyłonienie się podmiotu uprzedmiotowionego.