Konteksty

Polecenie 1

Zapoznaj się z kontekstami potrzebnymi do zrozumienia dzieła plastycznego.

Albrecht Dürer (1471‑1528) – niemiecki malarz, rysownik, grafik, uważany
za najwybitniejszego przedstawiciela sztuki renesansowej w północnej Europie.

R1RmblaMVAMFx1
Albrecht Dürer, Autoportret, 1498
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Urodził się w Norymberdze, gdzie
do piętnastego roku życia kształcił się w rzemiośle złotnictwa. Zdecydował się jednak porzucić tradycję rodzinną (jego ojciec był złotnikiem) i podjąć naukę malarstwa. Terminował w warsztacie znanego malarza Wolgemuta, a następnie odbył podróże m.in. do Strasburga i Bazylei, gdzie poznał tajniki drzeworytnictwa i zdobył pierwsze zamówienia. W następnych latach rozwijał swoją sztukę, tworząc drzeworyty i obrazy. Kolejne podróże do Włoch, w szczególności do Wenecji, i zetknięcie się z dziełami oraz malarzami włoskiego renesansu były decydującymi doświadczeniami dla jego artystycznego rozwoju. Przyswojenie i przetworzenie sztuki włoskiej miało znaczenie nie tylko dla jego dzieła. Dürer zyskał jeszcze za życia popularność większą niż którykolwiek artysta Europy, z wyjątkiem największych Włochów. Sława i oddziaływanie jego sztuki były tak ogromne dzięki nowej technice graficznej, w której się wypowiadał. Od Hiszpanii po górę Atos i od Francji po Polskę stał się Dürer źródłem natchnienia artystów szukających nowej inwencji. Łącząc w swej sztuce tradycję północno‑średniowieczną z nowymi założeniami renesansu włoskiego, tłumacząc niejako na zrozumiały dla północnoeuropejskich artystów język klasyczne piękno Odrodzenia i starożytności osiągnął Dürer to, czego pragnął w młodości, do czego dążył w swej sztuce i pracy teoretycznej: sprawił, iż Odrodzenie sztuki – Wiedererwachsung, jak je nazywał w swym nowatorskim języku – które nastąpiło we Włoszech, rozciągnęło się na inne kraje Europy. Tak jak marzył – z «płomienia» przezeń rozpalonego «rozniecił się wielki ogień i oświecił cały świat». (J. Białostocki).

REiNGZ7QYylAf
Albrecht Dürer, Ołtarz Paumgartnerów, ok. 1500
Źródło: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Dürer był prawdziwym artystą renesansu, człowiekiem wykształconym, przyjacielem znakomitych pisarzy‑humanistów, kolekcjonerem, miłośnikiem muzyki, znawcą pięknych strojów. Pasjonowało go wiele dziedzin sztuki i kultury, przez całe życie rozwijał się jako człowiek i artysta. Większość jego dzieł malarskich powstawała
na zamówienie, jak np. Madonna z czyżykiem, Święto Różańcowe, Ołtarz Paumgärtnerów, Męczeństwo dziesięciu tysięcy chrześcijan, Adoracja Trójcy Świętej.

RBQKJkj6Qatwi1
Od lewej: Albrecht Dürer, Madonna i dzieciątko z czyżykiem, 1506; Albrecht Dürer, Święto Różańcowe, 1506
Źródło: dostępny w internecie: Wikimedia Commons, domena publiczna.

Tworzył także znakomite portrety i autoportrety. Jego prace graficzne powstawały najczęściej bez wcześniejszych zamówień, z potrzeby serca. W dziedzinie drzeworytu osiągnął mistrzostwo, w którym do dzisiaj niewielu artystów mu dorównuje. Dowodem tego są cykle: Apokalipsa, Wielka Pasja i Życie Marii. Odbitki tych dzieł, w szczególności Apokalipsy, były doskonale znane w całej Europie. Również w technice miedziorytu pozostawił po sobie wybitne dzieła. Najwyżej cenione są trzy ryciny, stanowiące całość myślową: Rycerz ze śmiercią i diabłem, Święty Hieronim w celiMelancholia. Ich bogata symbolika i siła oddziaływania nadal intryguje badaczy i inspiruje do tworzenia nowych interpretacji.

W bogatym dorobku niemieckiego malarza znajdują się także akwarele, znakomite rysunki natury – roślin i zwierząt, projekty przedmiotów, jak również naukowe rozprawy o geometrii, fortyfikacjach i proporcjach ciała ludzkiego.

Praca z dziełem plastycznym

Polecenie 2

Etap 1: Zapoznanie się z dziełem

  • Zapoznaj się z reprodukcja obrazu, poznaj ją z bliska i z oddali, w różnym świetle; poświęć na zapoznanie się z dziełem odpowiednią ilość czasu,
    nie spiesz się.

  • „Poddaj się” atmosferze dzieła, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego, pamiętaj, aby wykonywanie ćwiczeń interpretacyjnych
    nie odebrało ci przyjemności oglądania obrazu.

  • Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, technikę, w jakiej obraz został namalowany, czas powstania, epokę, prąd lub szkołę, jaką reprezentuje.

Zapoznaj się z różnymi, dostępnymi w sieci opisami obrazu. Poświęć na to odpowiednią ilość czasu, nie spiesz się. „Poddaj się” atmosferze dzieła, tylko w ten sposób doznasz wrażenia estetycznego - zastanów się, co szczególnie uderza cię w różnych opisach obrazu, co je łączy, a co różni. Zapisz imię i nazwisko autora, tytuł, technikę, w jakiej obraz został namalowany, czas powstania, epokę, prąd lub szkołę, jaką reprezentuje.

R1LFwyMspXBp2
(Uzupełnij).
R1Y3sCTmm91kL1
Ilustracja interaktywna. Rysunek przedstawia wizerunek artysty; uwagę zwraca nagość i dynamiczne ujęcie postaci. Sylwetka do kolan, w kontrapoście, z wysuniętą do przodu prawą nogą. Prawa ręka znajduje się z przodu; jest ona ukazana tylko do przedramienia, ponieważ dłoń nie została narysowana. Lewa ręka jest również niewidoczna, ale tym razem za sprawą pozy – mężczyzna trzyma ją za sobą, na plecach. Wygięcie ciała sprawia, że postać jest lekko nachylona do przodu, w stronę oglądającego rysunek. Biały kolor kredy podkreśla grę światła na ciele, wydobywa lewą połowę twarzy, torsu, kolana, zaznacza linię prawego ucha, ramienia i biodra. Sylwetka jest proporcjonalnie zbudowana, umięśniona. Artysta przedstawił także niedoskonałości swojego ciała – wystające kolana, pofałdowaną skórę. Twarz, w pozycji trzy czwarte, podobnie jak tors, jest lekko przechylona w prawą stronę. Długie włosy są spięte rodzajem siatki, spod której wystają pojedyncze kosmyki. Wąsy i wymodelowana broda zdobią oblicze o wyrazistych rysach. Uwagę przyciągają oczy, intensywnie wpatrujące się w oglądającego rysunek. Twarz, podobnie jak ciało, nie jest idealna, żłobią ją zmarszczki. Postać stoi na tle ciemnej powierzchni. Lewa część obrazu, podobnie jak prawa dłoń, pozostała niezamalowana; tłem jest kolor i faktura papieru, na którym wykonano rysunek.
Opis punktów znajdujących się na ilustracji:
1. Opis dzieła. Rysunek przedstawia wizerunek artysty; uwagę zwraca nagość i dynamiczne ujęcie postaci. Sylwetka do kolan, w kontrapoście, z wysuniętą do przodu prawą nogą. Prawa ręka znajduje się z przodu; widzimy ją tylko do przedramienia, ponieważ dłoń nie została narysowana. Lewa ręka jest również niewidoczna, ale tym razem za sprawą pozy – mężczyzna trzyma ją za sobą, na plecach. Wygięcie ciała sprawia, że postać jest lekko nachylona do przodu, w stronę oglądającego rysunek. Biały kolor kredy podkreśla grę światła na ciele, wydobywa lewą połowę twarzy, torsu, kolana, zaznacza linię prawego ucha, ramienia i biodra. Sylwetka jest proporcjonalnie zbudowana, umięśniona. Artysta przedstawił także niedoskonałości swojego ciała – wystające kolana, pofałdowaną skórę. Twarz, w pozycji trzy czwarte, podobnie jak tors, jest lekko przechylona w prawą stronę. Długie włosy są spięte rodzajem siatki, spod której wystają pojedyncze kosmyki. Wąsy i wymodelowana broda zdobią oblicze o wyrazistych rysach. Uwagę przyciągają oczy, intensywnie wpatrujące się w oglądającego rysunek. Twarz, podobnie jak ciało, nie jest idealna, żłobią ją zmarszczki. Postać stoi na tle ciemnej powierzchni. Lewa część obrazu, podobnie jak prawa dłoń, pozostała niezamalowana; tłem jest kolor i faktura papieru, na którym wykonano rysunek.
2. Technika:
– rysunek został wykonany na papierze w kremowym kolorze;
– artysta użył piórka (trzcinowego z wystruganego bambusa) oraz pędzla i białej kredy;
– podstawowy rysunek został wykonany piórkiem i czarnym tuszem, pędzel posłużył do uzupełnień, a kreda do wymodelowania postaci (jej torsu, części twarzy, kolan).
3. Włosy:
– długie;
– spięte rodzajem siatki, spod której wystają pojedyncze kosmyki.
4. Twarz:
– wyraziste, ładne rysy;
– proporcjonalna;
– szeroko otwarte, przykuwające uwagę oczy;
– zastanawiający wyraz twarzy (pewność siebie? poczucie własnej wartości? napięcie wewnętrzne?).
5. Tło. Puste tło uwidacznia kolor papieru.
6. Ciało:
– nagie;
– pokazane bardzo dokładnie zarówno w swoich zaletach (proporcjonalna budowa), jak i wadach (wystające kolana, fałdy skóry).
7. Kompozycja:
– centralna;
– otwarta.
8. Kolory:
– czerń tuszu;
– biel kredy
– kremowa barwa papieru.
9. Nienarysowany fragment postaci (rysunek niedokończony?).
10. Kreska:
– żywa
– giętka.
Albrecht Dürer, Autoportret, ok. 1509
Źródło: Wikmedia Commons, domena publiczna.
Polecenie 3

Etap 2: Zrozumienie treści

Zanotuj i odpowiedz na pytania: Jak rozumiem to dzieło? Jak oddziałuje na mnie?

Zapisz swoje pierwsze rozumienie, wstępną hipotezę interpretacyjną.
Opisz, które elementy dzieła wydają ci się najważniejsze, dominujące?
Co jest tematem rysunku?

REiqklmb7qCoK
(Uzupełnij).
Polecenie 4

Etap 3 i 4: Analiza i interpretacja

Zbadaj stronę formalną dzieła (malarskie środki wyrazu).
Zaznacz (jeśli są) wszelkie osobliwości, nazwij je i skomentuj.

Zastanów się i opisz, jakimi środkami wyrazu dysponują malarze.

R1RMR1uU3DqYj
(Uzupełnij).