Ilustracja interaktywna przedstawia grafikę ukazującą orbity atomu. Opis: Zdjęcie przedstawia ruiny Miletu. Nad wodą widać liczne kamienne bloki, i pozostałości budynku wspartego na kolumnach. Michele, Fragment historycznej zabudowy Miletu, licencja: CC BY 2.0, flickr.com. Starożytne miasto Milet było ojczyzną nie tylko Anaksymandra, ale również jego mistrza Talesa, a także innego filozofa, Anaksymenesa. Trzech myślicieli zapoczątkowało nurt jońskiej filozofii przyrody, której rozważania skupiały się na ustaleniu, czym jest arché. Każdy z wymienionych filozofów miał na ten temat inne zdanie. Tales uznawał za pierwszą przyczynę wodę, Anaksymander bezkres (apeiron), natomiast Anaksymenes twierdził, że jest nią powietrze. 2. Zdjęcie przedstawia starożytną mozaikę. Przedstawia ona starszego mężczyznę, który siedzi, trzymając w rękach duży liść. Mozaika prezentująca wizerunek Anaksymandra, licencja: domena publiczna. Mozaika prezentująca wizerunek Anaksymandra, któremu to przypisuje się autorstwo pojęcia arché. Termin ten wskazuje na kierunek poszukiwań nurtu jońskiej filozofii przyrody, czyli ustalenie tego, co niezmienne i stałe w postaci pierwszej zasady, poprzez obserwację zmienności rzeczy. Apeiron, pojmowany jako źródło tego, co istnieje, został pomyślany w taki sposób, aby obejmować wszelkie możliwe właściwości bytów, lecz jednocześnie wykraczać poza nie. To właśnie dlatego Anaksymander twierdził, że bezkres charakteryzuje się brakiem granic przestrzennych, a jednocześnie nie da się określić jego właściwości, a tym samym nie podlega on władzom poznawczym. 3. Zdjęcie zrobione w kosmosie, które przedstawia Ziemię i wschodzące zza niej Słońce. Wschód Słońca nad Ziemią, licencja: domena publiczna. Anaksymander uważał, że świat, w którym żyjemy, jest jednym z wielu wytworzonych przez apeiron. Historyk filozofii Giovanni Reale prezentuje możliwy przebieg tego procesu w oparciu o zachowane fragmenty dzieła przedstawiciela jońskiej filozofii przyrody. „Trudno dokładnie odtworzyć sposób, w jaki akurat nasz świat powstał z bezkresu. Świadectwa, które do nas dotarły, mówią o wiecznym ruchu, który powoduje rozdzielenie się przeciwieństw; mówiąc o ciepłu i zimnie jako o pierwszej parze przeciwieństw, ale nie wyłuszczając dokładnie, jak potem kolejno powstawały wszystkie rzeczy. Ciepło utworzyło jakby kulę ognia wokół ziemi, która następnie rozerwała się na trzy kule, dając w ten sposób początek słońcu, księżycowi i gwiazdom. Zimno musiało pierwotnie mieć postać ciekłą. Pod wpływem ognia element płynny przekształcił się w powietrze, które – być może poprzez rozprężenie się wywołane ociepleniem – spowodowało rozerwanie, jak to powiedzieliśmy, ognistej kuli na trzy kule, otoczyło je i jakby ciasno opasało, a następnie pociągnęło za sobą w ruch kołowy. W powietrzu jednak pozostały jakby rurkowe otwory, które są niby szczelinami, a z nich wydobywa się ogień. Oglądane przez nas ciała są właśnie światłem, które wydobywa się na zewnątrz z tych szczelin, natomiast zaćmienia powstają z powodu chwilowego zatkania się owych szczelin".(Cyt. Giovanni Reale, Historia filozofii starożytnej. Tom 1. Od początków do Sokratesa, tłum. Edward Iwo Zieliński, Wydawnictwo KUL, Lublin 2005, s. 86–87.), 4. Obraz przedstawia starożytne miasto, nad którym rozciągają się ciemne burzowe chmury. W mieście panuje chaos i panika, ludzie uciekają w popłochu. Thomas Cole, Dzieje imperium: zniszczenie, 1833–1836, licencja: domena publiczna. Zdaniem Anaksymandra każdy świat podlega nieustannym cyklom zniszczenia i narodzin, a tym samym dotyczy to także zamieszkujących go istnień. Może zatem zainteresować nas następująca kwestia: czy proces powstawania i unicestwiania bytów zachodzi zawsze w ten sam sposób? Przykładowo: czy nieustające odradzanie się związane jest z tym, że każde kolejne wcielenie dokonuje się w postaci tego samego ciągu wydarzeń? A jeżeli tak, to jakie znaczenie mają podejmowane przez nas decyzje? Czy w takim przypadku możemy w ogóle mówić o możliwości podejmowania życiowych wyborów? Ostatnie z pytań wiąże się z rozważaniami etycznymi, do których prowokuje nas dziewiętnastowieczny myśliciel, Fryderyk Nietzsche. W swoim dziele pt. Wiedza radosna prezentuje on zagadnienie określane przez niego mianem „wiecznego powrotu”. „Największy ciężar. — A gdyby tak pewnego dnia lub nocy jakiś demon wpełznął za tobą w twą najsamotniejszą samotność i rzekł ci: »Życie to, tak jak je teraz przeżywasz i przeżywałeś, będziesz musiał przeżywać raz jeszcze i niezliczone jeszcze razy; i nie będzie nic w niem nowego, tylko każdy ból i każda rozkosz i każda myśl i westchnienie i wszystko niewymownie małe i wielkie twego życia wrócić ci musi, i wszystko w tym samym porządku i następstwie — tak samo ten pająk i ten blask miesiąca pośród drzew i tak samo ta chwila i ja sam. Wieczna klepsydra istnienia odwraca się jeno — a ty z nią, pyłku z pyłu!« — Czy nie padłbyś na ziemię i nie zgrzytał zębami i nie przeklął demona, któryby tak mówił ? Lub czy przeżyłeś kiedy ogromną chwilę, w której byś był mu rzekł: »Bogiem jesteś i nigdy nie słyszałem nic bardziej boskiego!« Gdyby myśl ta uzyskała moc nad tobą, zmieniłaby i zmiażdżyła może ciebie, jakim jesteś. Pytanie przy wszystkiem i każdym szczególe: »czy chcesz tego jeszcze raz i jeszcze niezliczone razy?« leżałoby jak największy ciężar na postępkach twoich. Lub jakże musiałbyś kochać samego siebie i życie, by niczego więcej nie pragnąć nad to ostateczne wieczne poświadczanie i pieczętowanie ? —” (Fryderyk Nietzsche, Wiedza radosna, tłum. Leopold Staff, Nakład Jakóba Mortkowicza, Warszawa 1911, s. 282–283). 5. Ilustracja przedstawiająca abstrakcyjną grafikę z kolorowymi kręgami. Licencja: CC 0. Próba zrozumienia bezkresu, czyli czegoś, co pozbawione jest granic przestrzennych oraz stanowi coś jakościowo nieokreślonego, może okazać się wielkim wyzwaniem. Codzienne doświadczenie otaczającej rzeczywistości umacnia nas w przekonaniu, że wszystko co istnieje cechuje się skończonością. Sam Anaksymander twierdził, że o apeironie nie da się powiedzieć absolutnie nic, oprócz tego, że wykracza on poza wszelkie formy istnienia, stanowiąc jednocześnie ich przyczynę. Filozoficzne koncepcje bardzo często stanowiły źródło inspiracji dla artystów, a także odwrotnie, dokonania z zakresu sztuki stawały się tematami filozoficznych rozważań. Współczesne technologie multimedialne umożliwiają nam tworzenie wyobrażeń abstrakcyjnych pojęć, takich jak na przykład apeiron i zachodzący w nim ruch, wytwarzający wszelkie możliwe formy istnienia. Zastanów się, w jaki sposób można by było wykorzystać technologie multimedialne do przedstawienia idei bezkresu.