1862 – Narodziny Achille‑Claude’a Debussy’ego w Saint‑Germain‑en‑Laye
1918 – Śmierć Achille‑Claude’a Debussy’ego w Paryżu
Ważniejsze kompozycje:
1890 – Suita Bergamasque
1893 – Kwartet smyczkowy
1893‑1902 – dramat liryczny Pelleas i Melizanda
1894 – poemat symfoniczny, preludium do Popołudnia fauna
1897‑1899 - Nokturny
1903‑1905 – dzieło symfoniczne Morze
1
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
R1IDfI6QVszB01
I. Muzyka w ujęciu historycznym – periodyzacja, język, właściwości i charakterystyka.
8. Muzyka XX i XXI wieku. Uczeń:
1) charakteryzuje muzykę w kontekście estetyki epoki – wymienia i opisuje wybrane style i techniki muzyki XX i XXI w.: impresjonizm, ekspresjonizm, dodekafonia, serializm, punktualizm, neoklasycyzm, nawiązania do jazzu, folkloryzm, witalizm, aleatoryzm, sonoryzm, muzyka elektroakustyczna, improwizowana, multimedialna, performance;
2) wymienia środki wykonawcze muzyki XX i XXI wieku i opisuje: fortepian preparowany, fale Martenota, organy Hammonda, syntezator (Mooga), zastosowanie taśmy magnetofonowej, instrumenty elektroakustyczne i elektroniczne;
II. Analiza i interpretacja dzieł muzycznych. Uczeń:
1) zna podstawowe terminy i pojęcia właściwe dla opisu i zrozumienia wybranych dzieł muzycznych;
2) nazywa i porządkuje główne nurty, gatunki i style muzyczne, wskazuje formy wypowiedzi artystycznej spoza tradycyjnej klasyfikacji, uzasadniając swoją wypowiedź.
Nauczysz się
wymieniać najważniejsze kompozycje Debussy’ego;
przedstawiać rolę Debussy’ego w procesie przemian języka muzycznego na przełomie XIX i XX wieku;
przedstawiać wpływ elementów malarstwa impresjonistycznego oraz poezji i dramatu symbolicznego na twórczość Debussy’ego.
Kulturotwórcza rola Paryża końca XIX i pierwszych dziesięcioleci XX wieku
RWiFFWk7TajP7
Życie i twórczość Debussy’ego
W połowie XIX wieku zaczęły pojawiać się pierwsze symptomy zmian w muzyce – niemal równocześnie Ryszard Wagner (we wstępie do dramatu Tristan i Izolda) i Franciszek Liszt (w fortepianowej Bagateli bez tonacji) udowodnili, że możliwości systemu tonalnego dur‑moll uległy wyczerpaniu. Kompozytorzy rozpoczęli poszukiwania nowych rozwiązań, m.in. w zakresie środków tonalnych.
Poszukiwania te prowadziły w dwóch kierunkach. Jeden z nich polegał na mnożeniu dźwięków w ramach oktawy (aż po tzw. brzmienia ćwierćtonowe i drobniejsze), drugi – na ograniczaniu ich liczby. Dla drugiego kierunku jednym z głównych źródeł inspiracji była muzyka kultur pozaeuropejskich, którą poznawali m.in. podczas wizyt w pawilonach wystaw światowych.
Jednym z pierwszych kompozytorów, którzy wprowadzili do muzyki takie rozwiązania był Claude Debussy (1862‑1918). Choć najczęściej jego nazwisko utożsamiane jest z impresjonizmemImpresjonizmimpresjonizmem, coraz częściej ukazuje się związki jego twórczości z literackim symbolizmemSymbolizmsymbolizmem. Ponadto pamiętać należy, że kompozytor czuł niechęć do terminu „impresjonizm”, a za malarstwem impresjonistycznym nie przepadał (choć wskazuje się w jego muzyce nawiązania do elementów malarstwa impresjonistycznego, m.in. sensualizm). Być może było to efektem krytyki jego suity symfonicznej Wiosna z 1887 roku. Oceniając tę kompozycję Akademia Francuska zarzuciła Debussy’emu „pustą wrażeniowość”. Znacznie bliższe relacje łączyły kompozytora i jego muzykę z ideami współczesnych poetów – Charlesa Baudelaire’a, Stephana Mallarmégo i Paula Verlaine’a. To właśnie do tekstów symbolicznej poezji powstała większość pieśni Debussy’ego, a i opera Pelleas i Melizanda zawiera w sobie wiele elementów dramatu symbolicznego.
R10Kgds5uTFLn1
Claude Debussy w bardzo młodym wieku wstąpił do jednej z najlepszych szkół muzycznych – paryskiego konserwatoriumKonserwatoriumkonserwatorium, gdzie uczył się grać na fortepianie. W tym okresie wzbudził zainteresowanie słynnej mecenas sztuki, Nadieżdy ven Meck, która wspierała go finansowo, podobnie jak Piotra Czajkowskiego. Dzięki jej pomocy nie tylko mógł odbywać liczne podróże, ale także poznawał znamienite osobistości ówczesnego Paryża. Kontakt z Nadieżdą zaowocował fascynacją Debussy’ego muzyką rosyjską, szczególnie twórczością Modesta Musorgskiego i Aleksandra Borodina.
W trakcie nauki okazało się jednak, że dużo większy talent wykazuje Debussy w dziedzinie kompozycji, stąd też w wieku 18 lat, w roku 1880 porzucił marzenia o karierze pianisty i rozpoczął regularne studia kompozytorskie. Kończąc studia, w roku 1883, zdobył jedno z czołowych miejsc w konkursie o Nagrodę Rzymską, co pozwoliło mu udać się na trzyletnie stypendium do stolicy Włoch, gdzie poświęcił się wyłącznie pracy twórczej.
Powrót do Paryża okazał się dlań niezwykle inspirujący – dołączył do ówczesnej bohemy, uczestniczył w licznych spotkaniach w gronie literatów i malarzy poszukując nowych bodźców dla własnej twórczości kompozytorskiej. Jego muzyka zaczęła coraz bardziej odbiegać od aktualnych kanonów – odrzucił prymat melodii (tak jak malarze impresjoniści odrzucili kontur na rzecz rozmytych obrazów), tradycyjne zasady tworzenia utworu, a w ich miejsce zaproponował nowy rodzaj muzycznego koloru – nietypowe zestawienia instrumentów tworzące wyjątkowe, pastelowe barwy muzyczne oraz nowy sposób wykorzystania tradycyjnych instrumentów (np. wybrzmiewanie dźwięków fortepianu). Bezpośrednim impulsem dla takich poszukiwań stała się także fascynacja kulturami Wschodu, które poznał w 1889 roku podczas organizowanej wówczas w Paryżu wystawy światowej. Indonezyjskie zespoły złożone z głównie z gongów (gamelanyGamelangamelany) wskazały nie tylko możliwości nowych układów dźwiękowych (w miejsce dochczasowych skal durowych i molowych złożonych z 7 dźwięków zaproponował Debussy układy pięciodźwiękowe), ale też perkusyjne potraktowanie instrumentów uważanych dotąd za instrumenty melodyczne (fortepian).
R3eyGJuhU2ZD61
Impresjonizm w malarstwie
Podobne fascynacje wskazać można także w innych dziedzinach sztuki, np. w malarstwie. Pod wpływem fascynacji sztuką tropików Paul Gauguin osiedlił się na Tahiti, gdzie powstały jedne z najsłynniejszych jego obrazów.
R1BYv0w9CmfTD1
Debussy a symbolizm
Na muzykę Debussy’ego oddziaływała także poezja symbolistów (i wpływu tego nie można umniejszać). Pełne niejasnych, nieuchwytnych skojarzeń i metafor obrazy morza, światła księżyca, szumu liści, spadających kropel deszczu... działały ożywczo na wyobraźnię kompozytora i powstające utwory. Echa tych inspiracji odnajdziemy np. w tytułach fortepianowych preludiów: Zatopiona katedra, Ślady na śniegu, Taras audiencji światła księżyca…
RukUvdvRhMW1Q1
R1EoRJzFXlqvK1
R1EBnlO935zJ71
Kompozycją orkiestrową wskazywaną najczęściej jako przykład przemian w kolorystyce muzycznej jest Popołudnie fauna (utwór występuje także pod tytułem C. Debussy, Preludium do Popołudnia faunam63790ac65fd11ef5_0000000000010C. Debussy, Preludium do Popołudnia fauna), tworzone w latach 1892‑1894. Utwór ten zainspirowany został poematem Mallarmégo Popołudnie Fauna, opowiadającym o faunie i jego tęsknocie za pięknymi nimfami:
Faun, z hałasów swych dumny, długo prawić będzie
O boginkach; i jego wyobraźnia chciwa
Jeszcze ich cieniom z bioder przepaski pozrywa.
Poeta nie był pozytywnie nastawiony do pomysłu umuzycznienia swego wiersza, ale dźwiękowa wizja Debussy’ego, jej modernizm i odejście od kanonów skutecznie przekonały Mallarmégo do nowoczesnej koncepcji korespondencji sztuk.
Oniryczny, zmysłowy nastrój wywołuje już wprowadzony przez flet (instrument‑atrybut mitycznego bożka) leniwy temat utworu. Jest on nietypowym, statycznym, powtarzającym się tworem, zmienność osiągana jest w planie towarzyszącej mu orkiestry, każdorazowo operującej innymi brzmieniami. Ze względu na tak nowatorskie podejście Debussy’ego Pierre Boulez, przedstawiciel awangardy II połowy XX wieku, o temacie fletu wyraził się metaforycznie jako o „głębokim oddechu” dla muzyki, a kompozycję określił mianem przebudzenia muzyki współczesnej.
Premiera utworu w 1912 roku z Wacławem Niżyńskim i tancerkami Baletów Rosyjskich zakończyła się skandalem – publiczność nie była gotowa ani na nowatorstwo muzyki Debussy’ego, ani na pełną erotyki wizję Niżyńskiego. Rok później, światem muzycznym wstrząsnął kolejny skandal – paryska premiera baletu Igora Strawińskiego Święto wiosny.
Twórczość Debussy’ego inspirowała kolejnych kompozytorów koncepcjami formalnymi (opera Pelleas i Melizanda stała się impulsem dla dzieła Paula Dukasa Ariadna i Sinobrody), harmoniką i kolorystyką – pomysły te podjęli Manuel de Falla i Ottorino Respighi.
porządek dźwiękowy wykorzystujący interwały mniejsze od półtonu, możliwe do wykonania na instrumentach smyczkowych, ale wymagające także tworzenia nowych narzędzi wydobycia dźwięku
Gamelan
Gamelan
tradycyjna orkiestra indonezyjska złożona wyłącznie instrumentów perkusyjnych
Impresjonizm
Impresjonizm
kierunek w sztuce zapoczątkowany w Paryżu w II połowie XIX wieku; głównym celem artystów impresjonistów (początkowo malarzy i rzeźbiarzy) było uchwycenie ulotnych momentów; nazwa kierunku, nawiązująca do tytułu obrazu Claude’a Moneta Impresja, wschód słońca, pochodzi z jednej z pierwszych negatywnych krytyk autorstwa Louisa Leroya
Konserwatorium
Konserwatorium
szkoła kształcąca muzyków różnych specjalności
Oniryzm
Oniryzm
sposób przedstawiania rzeczywistości na wzór marzenia sennego
Symbolizm
Symbolizm
kierunek w literaturze i sztuce będący reakcją na realizm; w jego miejsce proponował dwuznaczność, odejście od manifestowania uczuć oraz kreowania nowych idei; źródeł symbolizmu upatruje się w XIX‑wiecznej muzyce, interpretowanej jako subiektywny język uczuć i emocji
System tonalny
System tonalny
dur‑moll system siedmiodźwiękowych skal majorowych (durowych) i minorowych (molowych)
Tonalność
Tonalność
zasada zależności poszczególnych dźwięków i akordów utworu utrzymanego w jakiejś tonacji od określonego centrum dźwiękowego
Źródło:
www.sjp.pwn.pl
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
R10Kgds5uTFLn1
R1BYv0w9CmfTD1
RJI96CYO0lihI1
Biblioteka muzyczna
RukUvdvRhMW1Q1
Utwór: Claude Debussy, Zatopiona Katedra. Zatopiona Katedra jest utworem przeznaczonym na fortepian. Posiada wolne tempo i instrumentalną fakturę homofoniczną. Kompozycja rozpoczyna się spokojną, tajemniczą atmosferą. W środkowej części dochodzi do kulminacji, po czym napięcie zostaje rozładowane w zakończeniu.
R1EoRJzFXlqvK1
Utwór: Claude Debussy, Ślady na śniegu. Ślady na śniegu jest utworem przeznaczonym na fortepian. Posiada umiarkowane tempo i instrumentalną fakturę homofoniczną. Cechuje się tajemniczym, groźnym charakterem, kojarzącym się z zimą.
R1EBnlO935zJ71
Utwór: Claude Debussy, Preludia t. II Taras audiencji światła księżyca. Taras audiencji światła księżyca jest utworem z cyklu preludiów napisanych na fortepian. Posiada umiarkowane tempo rubato oraz instrumentalną fakturę homofoniczną. Charakter kompozycji kojarzy się z pełnią, nocą.