Ilustracja przedstawia pięciolinię, na której umieszczone są zapisy określonych znaków muzycznych. Tytuł lekcji: Improwizowanie pytań i odpowiedzi na przykładzie piosenki.
1
Scenariusz lekcji dla nauczyciela
RMvdCsmMkva7n
I. Indywidualna i zespołowa ekspresja muzyczna.
1. W zakresie śpiewu. Uczeń:
5) tworzy z pomocą nauczyciela i samodzielnie:
A) struktury melodyczne,
6) improwizuje wokalnie oraz tworzy – pod kierunkiem nauczyciela i samodzielnie – różnorodne wypowiedzi muzyczne według ustalonych zasad.
II. Język i funkcje muzyki, myślenie muzyczne, kreacja i twórcze działania.
1. Uczeń zna, rozumie i wykorzystuje w praktyce:
2) określa podstawowe elementy muzyki (rytm, melodię, harmonię, agogikę, dynamikę, kolorystykę, artykulację).
Nauczysz się
opisywać elementy języka muzycznego;
improwizować odpowiedzi muzyczne;
wskazywać elementy okresu muzycznego;
stosować właściwą terminologię muzyczną.
Motyw, temat i fraza – język muzyczny
Muzyka, podobnie jak język, przekazuje informacje, intencje oraz emocje. Dzieło muzyczne złożone jest z motywówMotyw muzycznymotywów, będących najmniejszymi elementami melodii. Co najmniej dwa motywy składają się na frazę muzycznąFraza muzycznafrazę muzyczną. Klasyczne zdanie muzyczne zbudowane jest z dwóch dwutaktowych fraz. Dzieła o skomplikowanej budowie mogą posiadać wiele fraz muzycznych, a także ich przekształceń.
Okres muzyczny powstaje z dwóch zdań tj. z poprzednika i następnika, obie te części zbudowane są z fraz oraz motywów. W największym uproszczeniu poprzednik możemy uznać za pytanie, zaś następnik za odpowiedź, w ten sposób okres muzyczny możemy nazwać pytaniem i odpowiedzią.
W bardziej szczegółowym znaczeniu poprzednik jest wyrazem gromadzonych się napięć (melodia zawiesza się na dominancieDominantadominancie), które to następnik rozwiązuje tonikąTonikatoniką.
Polecenie 1
Odpowiedz na pytanie: Z jakich elementów zbudowane jest zdanie muzyczne?
Odpowiedz na pytanie: Z jakich elementów zbudowane jest zdanie muzyczne?
Odpowiedz na pytanie: Z jakich elementów zbudowane jest zdanie muzyczne?
Zapoznaj się z motywami i zdaniami muzycznymi piosenki Wlazł kotek na płotek. Określ rolę elementów języka muzycznego.
Motywy
R11Ly088Ik8Mm
ROW5iySbjZSQ7
R16jzY7VuULuq
Rm8avgB57043M
Zdanie muzyczne
R1GTGKmbK29FE
R1JUz3vcPZR1V
Okres muzyczny
R1BTS9xIetiTj
R17DbyZ4ncVPx
Przykład pytania i odpowiedzi – Uciekaj myszko do dziury
Melodia pierwszych czterech taktów piosenki przypomina pytanie, czyli poprzednik. Kolejne stanowią odpowiedź, czyli muzyczny następnik.
RsQnKW8h3MCPl
RjgYHwIbrTJNY
Polecenie 2
Wyjaśnij, czym są: poprzednik i następnik.
Wyjaśnij, czym są: poprzednik i następnik.
Wyjaśnij, czym są: poprzednik i następnik.
Zapoznaj się z zapisem nutowym i nagraniem poprzednika utworu Uciekła mi przepióreczka. Zaimprowizuj i zaśpiewaj jego następnikNastępniknastępnik, a następnie porównaj go z oryginałem.
POPRZEDNIK
R1k8gWR5buGe311
R1VAzEJx4AA45
NASTĘPNIK
R1CEvLq5BMoXc11
R1QejcdAwOIem
Polecenie 3
Odpowiedz na pytanie: Jaką funkcję mają poprzednik i następnik w muzyce?
Odpowiedz na pytanie: Jaką funkcję mają poprzednik i następnik w muzyce?
Odpowiedz na pytanie: Jaką funkcję mają poprzednik i następnik w muzyce?
Dobierz się w parę z koleżanką lub kolegą. Ustalcie między sobą, kto będzie zadawał pytania, a kto udzieli na nie odpowiedzi. Następnie zaimprowizujcie muzyczny dialog: pytania mogą obejmować różnorodną tematykę – samopoczucie, pogodę, aktualne sprawy... Osoba „zadająca pytania” wymyśla melodię do tekstu „poprzednika”. Pamiętajcie, że pytanie często kończy się zawieszeniem głosu. Osoba „odpowiadająca” uważnie słucha „poprzednika”, by potem odpowiedzieć na nie. „Następnik” – czyli odpowiedź – może być zainspirowana melodią pytania. Po krótkim dialogu zamieńcie się rolami.
Rnqg4E8hU8rvQ
Ćwiczenie 1
Ćwiczenie 2
Wysłuchaj poprzednika (nagranie nr 1) oraz trzech proponowanych następników (nagrania nr 2‑4) - który z nich będzie Twoim zdaniem najlepszą odpowiedzią dla muzycznego pytania?
RaVGOscSdyhWh
RBIdFG0ANc2g4
RiRZXFnGxvuZu
R9xKgZnAwEPRB
R11Tv65kouquo
RwTbY6UV17sgz
Ćwiczenie 3
Nagranie 1: Fragment piosenki „Biały walczyk" Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie, że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
Nagranie 2: Fragment piosenki "Biały walczyk" Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie, że muzyka zakończyła się. Napięcie została rozwiązane.
Określ które z nagrań jest poprzednikiem, a które następnikiem utworu.
Nagranie 1: Fragment piosenki „Biały walczyk" Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie, że muzyka wytworzyła napięcie, które nie zostało rozwiązane. Jakby ktoś zadał pytanie bez odpowiedzi.
Nagranie 2: Fragment piosenki "Biały walczyk" Po wysłuchaniu tego fragmentu mamy wrażenie, że muzyka zakończyła się. Napięcie została rozwiązane.
Określ które z nagrań jest poprzednikiem, a które następnikiem utworu.
Wysłuchaj nagrań dźwiękowych. Określ które z nich jest poprzednikiem, a które następnikiem utworu.
poprzednik
następnik
Zadanie posiada plik audio, który można odsłuchać w wersji online podręcznika.
RT0yf7rN4G0QC
Ćwiczenie 4
R13Ypj1GYnBwG
Ćwiczenie 5
Połącz w pary pojęcie z definicją. Tonika Możliwe odpowiedzi: 1. pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej. 2. piąty stopień skali lub gamy durowej albo molowej. Dominanta Możliwe odpowiedzi: 1. pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej. 2. piąty stopień skali lub gamy durowej albo molowej.
Połącz w pary pojęcie z definicją. Tonika Możliwe odpowiedzi: 1. pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej. 2. piąty stopień skali lub gamy durowej albo molowej. Dominanta Możliwe odpowiedzi: 1. pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej. 2. piąty stopień skali lub gamy durowej albo molowej.
Połącz w pary pojęcie z definicją.
pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej., V stopień skali lub gamy durowej albo molowej.
Tonika
Dominanta
R1IBaOcSopfPg
Ćwiczenie 6
R5TM6UlNzEmhP
Ćwiczenie 7
Słownik pojęć
Dominanta
Dominanta
1. V stopień skali lub gamy durowej albo molowej, także akord zbud. na tym stopniu, najczęściej trójdźwięk durowy (D), także akord septymowy (D7) oraz nonowy (D9), reprezentujący funkcję harmoniczną przeciwstawną tonice, dążący do rozwiązania się na nią.
Forma muzyczna
Forma muzyczna
termin określający konstrukcję dzieła muzycznego z punktu widzenia współdziałania wszystkich elementów muzyki (rytmu, metrum, melodyki, harmoniki, dynamiki, agogiki i kolorystyki).
Fraza muzyczna
Fraza muzyczna
muzyczna struktura dźwiękowa powstająca w wyniku współdziałania różnych elementów muzycznych, głównie melodii, rytmu i harmonii; Dwie frazy tworzą zdanie muzyczne.
Motyw muzyczny
Motyw muzyczny
charakterystyczny fragment melodii, powtarzający się i rozwijany w utworze muzycznym.
Następnik
Następnik
drugie z dwu zdań okresu muzycznego, stanowiące rozładowanie napięć nagromadzonych w zdaniu pierwszym.
Okres muzyczny
Okres muzyczny
część utworu muzycznego, będąca całością pod względem melodii, harmonii, rytmu itp.
Poprzednik
Poprzednik
pierwsze z dwu zdań okresu muzycznego gromadzące napięcia, które są rozładowywane w drugim zdaniu.
Takt
Takt
jednostka regularnego podziału metrycznego w utworze muzycznym.
Temat muzyczny
Temat muzyczny
materiał melodyczny lub melodyczny i harmoniczny stanowiący podstawę struktury dzieła muzycznego.
Tonika
Tonika
pierwszy dźwięk (stopień) gamy durowej lub molowej; także akord zbudowany na tym stopniu, głównie w postaci trójdźwięku durowego, molowego, akordu z dodaną sekstą, septymowego;
Słownik pojęć opracowano na podstawie:
https://sjp.pwn.pl/
Jerzy Habela, Słowniczek Muzyczny, PWM, Kraków 1998.
Biblioteka muzyczna
Bibliografia
Aleksander Frączkiewicz, Franciszek Skołyszewski, Formy muzyczne T. 1‑2, PWM Warszawa 1988.
Andrzej Chodkowski, Encyklopedia muzyki, PWM, Warszawa 1995.
Danuta Wójcik, ABC form muzycznych, Musica Iagellonica 1999.
Jerzy Habela, Słowniczek muzyczny, PWM, Kraków 1998.