II. Zapoznawanie z najwybitniejszymi dziełami w zakresie architektury i sztuk plastycznych. Uczeń:
13. dokonuje opisu i analizy, w tym porównawczej, dzieł z uwzględnieniem ich cech formalnych:
c) w malarstwie i grafice: kompozycji, koloru, sposobów ukazania iluzji przestrzeni, kształtowania formy przez światło, w dziełach figuratywnych stopnia oddania rzeczywistości lub jej deformacji;
14. wskazuje środki stylistyczne i środki ekspresji, które identyfikują analizowane dzieło z odpowiednim stylem, środowiskiem artystycznym lub autorem;
18. formułuje samodzielne, logiczne wypowiedzi argumentacyjne na temat dzieł sztuki.
IV. Kształcenie w zakresie rozumienia i stosowania terminów i pojęć związanych z dziełami sztuki, ich strukturą i formą, tematyką oraz techniką wykonania. Uczeń:
2. zna terminologię związaną z opisem formy i treści dzieła malarskiego, rzeźbiarskiego i graficznego, w tym m.in. nazwy formuł ikonograficznych, słownictwo niezbędne do opisu kompozycji, kolorystyki, relacji przestrzennych i faktury dzieła.
Nauczysz się
dokonywać analizy bryły w przykładowych rzeźbach;
wskazywać cechy kompozycji w wybranych przykładach rzeźb;
opisywać cechy faktury rzeźb;
charakteryzować relacje pomiędzy rzeźbą a przestrzenią;
rozpoznawać temat i treść rzeźb.
Rzeźba jako dyscyplina sztuk plastycznych i elementy jej analizy
Rzeźba jest jedną ze sztuk plastycznych, która w przeciwieństwie do malarstwa występuje jako obiekt przestrzenny, trójwymiarowy i może przybierać formę wolnostojącą, zwaną pełnoplastyczną, pełną lub półplastyczną jako relief. Rzeźby, ze względu na przeznaczenie, mogą pełnić funkcje: kultową, sakralną, sepulkralną, estetyczną, dydaktyczną, reprezentacyjną, propagandową, magiczną lub dekoracyjną; ostatnia pojawia się często jako rzeźba architektoniczna. Ze względu na sposób ujęcia postaci wyróżnia się rzeźby: portretową, pomnikową, popiersie, głowę, natomiast wśród tematów mogą pojawić się rzeźby: mitologiczna, historyczna, rodzajowa, abstrakcyjna itp... W rzeźbach figurowych, ze względu na ilość postaci, należy wymienić: jednofigurową (wolnostojącą, pojedynczą), która przedstawia jedną postać oraz wielofigurową (grupową), ukazującą całą grupę.
Analiza rzeźby polega na jej wnikliwej obserwacji i odczytaniu cech, które wypowiedziane są językiem właściwym dla tej dyscypliny sztuki.
Według Anne D’Alleva w analizie tej mogą pomóc następujące pytania:
Jaki punkt widzenia praca sugeruje? Czy rzeźba kieruje wzrok odbiorcy w ten sposób, aby oglądał ją z różnych stron, czy tez sprawia, że widz ją ogląda z określonej pozycji?
Jakie materiały zostały wykorzystane? W jaki sposób materiały wpływają na formę pracy?
Czy użyty materiał sprawia, że twórca mógł wykorzystać w trakcie jej tworzenia otwarte płaszczyzny, czy też narzucił bardziej zwartą formę?
Czy rzeźba podkreśla swój przestrzenny charakter, czy raczej jest płaska?
Czy praca wykorzystuję grę światła w celu wydobycia z jej powierzchni wzoru jasnych i ciemnych płaszczyzn? Czy w ten sposób podkreśla swoją przestrzenność lub względną płaskość? Czy w ten sposób osiągnięte zostało wrażenie dramatyzmu bądź ruchu?
Czy rzeźba została pomalowana? Czy barwa została użyta, aby podkreślić pewne elementy dzieła? Czy fakt użycia kolorów sprawia, że rzeźba wydaje się mniej czy bardziej przestrzenna? (…)
Jaka jest faktura pracy? Gładka czy szorstka? Matowa czy lśniąca?
Źródło: Anne D’Alleva, Jak studiować historię sztuki, jak czytać, Univeritas, Kraków 2009. s. 37
Najistotniejszymi elementami opisu będą więc: bryła, kompozycja, faktura oraz relacja rzeźby z otoczeniem, rozpoznanie techniki i materiału, np. rzeźby w marmurze, kamieniu, drewnie, odlewu w gipsie lub brązie, chryzelefantynyChryzelefantynachryzelefantyny, złocenia, polichromiiPolichromiapolichromii. Podczas analizy należy uwzględnić także temat i jego źródło ikonograficzne, rozpoznać motywy ikonograficzne, imiona świętych chrześcijańskich i bogów greckich oraz alegorie na podstawie atrybutów.
Rozpoznanie i opis bryły rzeźby
W opisie bryły rzeźby należy określić, czy ma ona postać wolnostojącą, przyścienną, czy też jest reliefem płaskim, wklęsłym lub wypukłym. Warto w tym momencie wskazać materiał, z którego została wykonana (marmur, kamień, drewno, chryzelefantyna, polichromia, odlew z brązu, wosku itp.). Po dokładnym przyjrzeniu się rzeźbie jako całości należy opisać jej formę: czy jest jedno- czy wielofiguralna, zwarta czy rozczłonkowana, masywna czy lekka, określić proporcje i ustawienie, nazwać pozy postaci – można w nich dopatrywać się naturalnego lub wyszukanego ustawienia. W tym celu pomocne będą pojęcia takie jak: kontrapostKontrapostkontrapost, figura serpentinataFigura serpentinatafigura serpentinata, hieratyzmHieratyzmhieratyzm.
RSmLnLElYzUvG1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg przedstawia trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, który prawą ręką podpiera się o skałę, a głowę ma odwróconą w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec, trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu, ręce rozłożone. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Rzeźba wykonana jest z marmuru.
2. Jest to rzeźba wolnostojąca, wielofiguralna.
3. Rzeźbę należy oglądać ze wszystkich stron, gdyż postacie są skonstruowane wokół jednej osi.
4. Postacie są proporcjonalne, naturalnej wielkości, tworzą jedną zwartą grupę, spiętrzającą się ku górze.
5. W bryle pojawia się figura serpentinata – postacie są skręcone wokół własnej osi- najbardziej figura starca u dołu oraz kobiety na górze.
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg przedstawia trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, który prawą ręką podpiera się o skałę, a głowę ma odwróconą w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec, trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu, ręce rozłożone. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Rzeźba wykonana jest z marmuru.
2. Jest to rzeźba wolnostojąca, wielofiguralna.
3. Rzeźbę należy oglądać ze wszystkich stron, gdyż postacie są skonstruowane wokół jednej osi.
4. Postacie są proporcjonalne, naturalnej wielkości, tworzą jedną zwartą grupę, spiętrzającą się ku górze.
5. W bryle pojawia się figura serpentinata – postacie są skręcone wokół własnej osi- najbardziej figura starca u dołu oraz kobiety na górze.
Giambologna, „Porwanie Sabinek”, marmur, 1581-1582, Loggia dei Lanzi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 2.5
R1QOD1xSXmxxc1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę autorstwa Augusta Rodina „Myśliciel”. Przedstawia starszego, nagiego, umięśnionego mężczyznę siedzącego na skale, o którą oparte są jego stopy. Jego lewe przedramię jest swobodnie ułożone na kolanie. Prawą rękę ma zgiętą w łokciu i zaciśniętą pięścią podpiera brodę. Pochylona głowa z wzrokiem skierowanym w jeden punkt, świadczy o zamyśleniu.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Rzeźba jest odlewem z brązu.
2. Bryła rzeźby jest zwarta, podparcie ręką pod brodą i cofnięte nogi scalają bryłę w jednolitą formę.
3. Jest to rzeźba jednofiguralna – siedząca, pochylona do przodu, podpierająca się postać.
4. Rzeźbiarz oddał proporcje umięśnionej postaci.
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę autorstwa Augusta Rodina „Myśliciel”. Przedstawia starszego, nagiego, umięśnionego mężczyznę siedzącego na skale, o którą oparte są jego stopy. Jego lewe przedramię jest swobodnie ułożone na kolanie. Prawą rękę ma zgiętą w łokciu i zaciśniętą pięścią podpiera brodę. Pochylona głowa z wzrokiem skierowanym w jeden punkt, świadczy o zamyśleniu.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Rzeźba jest odlewem z brązu.
2. Bryła rzeźby jest zwarta, podparcie ręką pod brodą i cofnięte nogi scalają bryłę w jednolitą formę.
3. Jest to rzeźba jednofiguralna – siedząca, pochylona do przodu, podpierająca się postać.
4. Rzeźbiarz oddał proporcje umięśnionej postaci.
August Rodin. „Myśliciel”, 1902, Muzeum Rodina, Paryż, Francja, ngv.vic.gov.au, CC BY 3.0
Polecenie 1
Dokonaj analizy bryły poniższej rzeźby.
R1VFZfgb4QmPy1
Ilustracja przedstawia rzeźbę Madonny z Wrocławia nieznanego autora, wykonaną w drewnie i polichromowaną. Postać stoi na ośmiokątnej podstawie, ubrana jest w długi płaszcz ze złotą lamówką na brzegu, którego draperie są swobodnie udrapowane. Jeden koniec szaty trzyma w lewej dłoni, na której znajduje się mały, nagi Jezusa o blond włosach i w ruchliwej pozie, zdającego się wymykać z jej ręki. Dzieciątko zabawia się jabłkiem, które matka trzyma w prawej dłoni. Głowa Marii, którą zdobi złota korona, skierowana jest w stronę syna, a na twarzy kobiety pojawia się delikatny uśmiech.
„Piękna Madonna z Wrocławia", koniec XIV w., Muzeum Narodowe, Warszawa, wikimedia.org, CC BY 3.0
Ry9zFdUDmFeVf
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania
Wymień cechy rzeźby, które świadczą o jej kompozycji, fakturze, ekspresji.
Analiza kompozycji rzeźby
Kompozycję rzeźby opisuje się w podobny sposób do dzieła malarskiego. Należy patrzeć na nią w sposób matematyczny, konstrukcyjny. Warto doszukać się dominujących kierunków, zwrócić uwagę na symetrię lun asymetryczność, dynamikę lub statykę, określić widoczne lub ukryte punkty oparcia rzeźby oraz uwzględnić inne cechy, np. rytmikę, wystające poza całość elementy itp.
R5V4adNbDUaQr1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg ukazuje trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, prawą ręką podpiera się o skałę, a jego głowa jest odwrócona w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu i rozłożone ręce. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Kompozycja rzeźby jest wertykalna, postacie ułożone są pionowo w górę, jedna nad drugą.
2. Rzeźba jest dynamiczna – ruch pojawia się u wszystkich postaci.
3. Dynamikę akcentują gesty rąk – starca i kobiety.
4. Punktami podparcia są stopy mężczyzn oraz dłoń starca.
5. Odchylone głowy sugerują rytm gestów.
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg ukazuje trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, prawą ręką podpiera się o skałę, a jego głowa jest odwrócona w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu i rozłożone ręce. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Kompozycja rzeźby jest wertykalna, postacie ułożone są pionowo w górę, jedna nad drugą.
2. Rzeźba jest dynamiczna – ruch pojawia się u wszystkich postaci.
3. Dynamikę akcentują gesty rąk – starca i kobiety.
4. Punktami podparcia są stopy mężczyzn oraz dłoń starca.
5. Odchylone głowy sugerują rytm gestów.
Giambologna, „Porwanie Sabinek”, marmur, 1581-1582, Loggia dei Lanzi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 2.5
Polecenie 2
Dokonaj analizy kompozycji poniższej rzeźby.
RV2MqueMQY8641
Ilustracja przedstawia marmurową rzeźbę Antonio Canovy „Amor i Psyche”. Ukazuje leżącą na skale kobietę o delikatnym ciele, okrytą jedynie materiałem, znajdującej się na jej biodrze i udzie, który miękko ułożony jest pod jej ciałem. Psyche jest obejmowana przez Amora ze skrzydłami, który lewą ręką podtrzymuje jej odchyloną do tyłu głowę, prawą obejmuje piersi kobiety, której ręce uniesione są do góry, a dłonie oplatają głowę młodzieńca. Zbliżenie obu twarzy wskazuje na mający nastąpić pocałunek. Frontalne przedstawienie rzeźby przypomina kształt litery X, którą tworzą skierowane ku górze skrzydła Amora, których przedłużeniem są: prawa noga młodzieńca i ciało kobiety. Centralnym punktem są głowy postaci.
Antonio Canova, „Amor i Psyche”, 1787, Luwr, Paryż, wikimedia.org, domena publiczna
R1S38FH7WfSug
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania
Wyjaśnij znaczenie pojęcia chryzelefantyna.
Charakterystyka faktury rzeźby
Faktura to opracowanie powierzchni. Ważną rolę w jej wyglądzie pełnią zastosowane przez artystę narzędzia i materiał. Wykonawca może bowiem zostawić na rzeźbie ślady narzędzi lub ją dokładnie opracować. Faktura w ten sposób może uzyskać efekt chropowatości lub być gładka, wypolerowana i połyskliwa. Sposób opracowania powierzchni może też być jednocześnie gładki i chropowaty – wtedy można mówić o kontraście faktur. Należy także tutaj pamiętać o stosownej terminologii, np. non finitoNon finitonon finito to brak wykończenia, celowe pozostawienie nieopracowanego materiału.
R1cEXJStjAaTG1
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg ukazuje trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, prawą ręką podpiera się o skałę, a jego głowa jest odwrócona w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu i rozłożone ręce. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Artysta z dokładnością opracował marmurową powierzchnię rzeźby, nadając jej gładką, wyszlifowaną fakturę.
2. Rzeźbiarz zastosował kontrast pomiędzy sposobem opracowania postaci i skałą, na której opiera się starzec.
Ilustracja interaktywna przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg ukazuje trzy osoby rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, prawą ręką podpiera się o skałę, a jego głowa jest odwrócona w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną do tyłu i rozłożone ręce. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Artysta z dokładnością opracował marmurową powierzchnię rzeźby, nadając jej gładką, wyszlifowaną fakturę.
2. Rzeźbiarz zastosował kontrast pomiędzy sposobem opracowania postaci i skałą, na której opiera się starzec.
Giambologna, „Porwanie Sabinek”, marmur, 1581-1582, Loggia dei Lanzi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 2.5
Rg1OPgpv5THSQ1
Ilustracja interaktywna przedstawia nieukończoną rzeźbę z białego marmuru Michała Anioła Buonarottiego „Pieta Rondanini”. Ukazuje Matkę Boską trzymająca zdjętego z krzyża Jezusa, przysłaniającego jej postać. Figury ujęte są w pozie stojącej. W rzeźbie rysy twarzy są zaledwie widoczne, pojawiają się raczej ich zarysy. Głowa Jezusa jest pochylona, nogi, lekko ugięte w kolanach, bezwładnie opadają, opierając się o fragment nieopracowanego marmuru. Nieukończony fragment jego prawej ręki odstaje od całej bryły, w rzeźbie brakuje lewego ramienia. Zza lewego ramienia Chrystusa wychyla się fragment postaci Marii, podtrzymującej jego ciało lewą ręką. Jej głowa jest pochylona. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Kontrast faktur wprowadza dynamikę.
2. Rzeźba jest niewykończona – partie materiału nie zostały w ogóle opracowane – to non finito.
3. W rzeźbie widoczne są ślady dłuta.
4. Faktura rzeźby jest zróżnicowana – większość jest chropowata, a dokładnie została opracowana powierzchnia nóg Chrystusa, której artysta nadał gładką, wyszlifowana powierzchnię.
Ilustracja interaktywna przedstawia nieukończoną rzeźbę z białego marmuru Michała Anioła Buonarottiego „Pieta Rondanini”. Ukazuje Matkę Boską trzymająca zdjętego z krzyża Jezusa, przysłaniającego jej postać. Figury ujęte są w pozie stojącej. W rzeźbie rysy twarzy są zaledwie widoczne, pojawiają się raczej ich zarysy. Głowa Jezusa jest pochylona, nogi, lekko ugięte w kolanach, bezwładnie opadają, opierając się o fragment nieopracowanego marmuru. Nieukończony fragment jego prawej ręki odstaje od całej bryły, w rzeźbie brakuje lewego ramienia. Zza lewego ramienia Chrystusa wychyla się fragment postaci Marii, podtrzymującej jego ciało lewą ręką. Jej głowa jest pochylona. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Kontrast faktur wprowadza dynamikę.
2. Rzeźba jest niewykończona – partie materiału nie zostały w ogóle opracowane – to non finito.
3. W rzeźbie widoczne są ślady dłuta.
4. Faktura rzeźby jest zróżnicowana – większość jest chropowata, a dokładnie została opracowana powierzchnia nóg Chrystusa, której artysta nadał gładką, wyszlifowana powierzchnię.
Michał Anioł Buonarotti, „ Pieta Rondanini”, 1564, Castello Sforzesco, wikimedia.org, CC BY 3.0
Polecenie 3
Scharakteryzuj fakturę poniższej rzeźby.
RI17WfvINADah1
Ilustracja przedstawia rzeźbę w czarnym marmurze Henriego Moore’a „Rodzina”. Ukazuje trzy postacie. Dwie z nich – mężczyzna i kobieta siedzą na ławce ustawionej na prostokątnej płycie. Ich ręce na wysokości popiersia trzymają pośrodku dziecko przestawione w pozycji siedzącej – bokiem. Jego nogi usytuowane są po stronie mężczyzny, natomiast głowa po stronie kobiety. Powierzchnia marmuru jest gładka, dokładnie opracowana, połyskuje, odbijając światło. W rzeźbie brakuje dokładnego odzwierciedlenia anatomii, opracowania detali. Twarze i elementy ciała postaci są schematyczne. Jest to dzieło współczesne.
Henry Moore, „Rodzina”, 1949, Tate Modern, Londyn, Anglia, tate.org.uk, CC BY 3.0
R1bVcjAX24TuP
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania
Wyjaśnij znaczenie pojęcia hieratyzm.
Ekspresja rzeźby
Ekspresja, podobnie jak w malarstwie, to opis wrażeń, jakie wywołuje dzieło, z uwzględnieniem elementów, wpływających na jego odbiór. Należy zwrócić uwagę na nastrój rzeźby, wywołany przez np. harmonię, patos, dramatyzm, spokój, niepokój, radość, itp., emocje, jakie wyrażają postacie, zachodzące pomiędzy nimi relacje, stopień ich zindywidualizowania, zastosowane efekty w odniesieniu do anatomii (dbałość o detale, uproszczenia), idealizację, deformację, realizm przedstawienia. Ważną rolę w opisie pełni opracowanie detali w postaci fałd, efektu mokrych szat, zastosowania ozdób, dekoracyjność. Warto także odczytać znaczenie symboliki całości lub detali, zwłaszcza w przedstawieniach postaci mitologicznych i świętych (atrybuty).
RnIUYDVTQh8NV1
Ilustracja interaktywna przedstawia nieukończoną rzeźbę z białego marmuru Michała Anioła Buonarottiego „Pieta Rondanini”. Ukazuje Matkę Boską trzymającą zdjętego z krzyża Jezusa, przysłaniającego jej postać. Figury ukazane są w pozie stojącej. W rzeźbie rysy twarzy są zaledwie widoczne, pojawiają się raczej ich zarysy. Głowa Jezusa jest pochylona, nogi, lekko ugięte w kolanach, bezwładnie opadają, opierając się o fragment nieopracowanego marmuru. Nieukończony fragment jego prawej ręki odstaje od całej bryły, w rzeźbie brakuje lewego ramienia. Zza lewego ramienia Chrystusa wychyla się fragment postaci Marii, podtrzymującej jego ciało lewą ręką. Jej głowa jest pochylona, a na twarzy rysuje się smutek i zamyślenie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Non finito (niektóre fragmenty marmuru są w surowym stanie) wprowadza niepokój.
2. Ciało Chrystusa jest bezwładne.
3. Kontrast faktury dynamizuje rzeźbę.
4. Pochylona nad Jezusem Maria, stojąca na wzniesieniu, pochyla głowę na znak smutku i zadumy.
Ilustracja interaktywna przedstawia nieukończoną rzeźbę z białego marmuru Michała Anioła Buonarottiego „Pieta Rondanini”. Ukazuje Matkę Boską trzymającą zdjętego z krzyża Jezusa, przysłaniającego jej postać. Figury ukazane są w pozie stojącej. W rzeźbie rysy twarzy są zaledwie widoczne, pojawiają się raczej ich zarysy. Głowa Jezusa jest pochylona, nogi, lekko ugięte w kolanach, bezwładnie opadają, opierając się o fragment nieopracowanego marmuru. Nieukończony fragment jego prawej ręki odstaje od całej bryły, w rzeźbie brakuje lewego ramienia. Zza lewego ramienia Chrystusa wychyla się fragment postaci Marii, podtrzymującej jego ciało lewą ręką. Jej głowa jest pochylona, a na twarzy rysuje się smutek i zamyślenie. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Non finito (niektóre fragmenty marmuru są w surowym stanie) wprowadza niepokój.
2. Ciało Chrystusa jest bezwładne.
3. Kontrast faktury dynamizuje rzeźbę.
4. Pochylona nad Jezusem Maria, stojąca na wzniesieniu, pochyla głowę na znak smutku i zadumy.
Michał Anioł Buonarotti, „ Pieta Rondanini”, 1564, Castello Sforzesco, wikimedia.org, CC BY 3.0
RBL17eVfWKxWW1
Ilustracja interaktywna przedstawia drewnianą i polichromowaną rzeźbę anonimowego autora „Pietà z Lubiąża”. Ukazuje siedzącą Matkę Boską, trzymającą na klanach ciało zdjętego z krzyża Chrystusa. Maria ubrana jest w złocona szatę z dekoracyjnymi lamówkami. Jej głowa jest pochylona nad synem, a na twarzy rysuje się smutek i cierpienie z powodu utraty syna. Ciało Chrystusa, z ranami po Męce Pańskiej, ułożone w pozycji siedzącej, podtrzymywane jest przez matkę. Jego prawa ręka bezwładnie zwisa, a prawa opiera się na przedramieniu Marii. Głowa Jezusa w cierniowej koronie odchylona jest do tyłu, na jego smukłej twarzy są widoczne ślady krwi. Wycieńczenie Chrystusa podkreślają mocno wyeksponowane żebra. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Ciało Jezusa posiada ślady męki. Jest wychudzone, posiada mocno podkreślone żebra, pokryte jest krwią.
2. Pochylona nad ciałem Jezusa Maria wyraża smutek, ale jednocześnie z pokora przyjmuje śmierć Syna (mimika twarzy).
3. Głowa Jezusa jest bezwładnie odchylona. Otwarte usta i zamknięte oczy sygnalizują zgon.
4. Szaty Marii posiadają dekoracyjne wykończenie, fałdy płaszcza układają się kaskadowo.
Ilustracja interaktywna przedstawia drewnianą i polichromowaną rzeźbę anonimowego autora „Pietà z Lubiąża”. Ukazuje siedzącą Matkę Boską, trzymającą na klanach ciało zdjętego z krzyża Chrystusa. Maria ubrana jest w złocona szatę z dekoracyjnymi lamówkami. Jej głowa jest pochylona nad synem, a na twarzy rysuje się smutek i cierpienie z powodu utraty syna. Ciało Chrystusa, z ranami po Męce Pańskiej, ułożone w pozycji siedzącej, podtrzymywane jest przez matkę. Jego prawa ręka bezwładnie zwisa, a prawa opiera się na przedramieniu Marii. Głowa Jezusa w cierniowej koronie odchylona jest do tyłu, na jego smukłej twarzy są widoczne ślady krwi. Wycieńczenie Chrystusa podkreślają mocno wyeksponowane żebra. Dodatkowo na ilustracji umieszczono następujące informacje:
1. Ciało Jezusa posiada ślady męki. Jest wychudzone, posiada mocno podkreślone żebra, pokryte jest krwią.
2. Pochylona nad ciałem Jezusa Maria wyraża smutek, ale jednocześnie z pokora przyjmuje śmierć Syna (mimika twarzy).
3. Głowa Jezusa jest bezwładnie odchylona. Otwarte usta i zamknięte oczy sygnalizują zgon.
4. Szaty Marii posiadają dekoracyjne wykończenie, fałdy płaszcza układają się kaskadowo.
Pietà z Lubiąża, między 1360-1370, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0
Polecenie 4
Opisz ekspresję poniższej rzeźby.
RVYTjTm9UV2oA
Ilustracja przedstawia wykonaną w białym marmurze rzeźbę Gian Lorenzo Berniniego „Dawid”. Ukazuje młodego, umięśnionego mężczyznę w momencie przed zabiciem Goliata, gdy napina procę, z której za chwile zabije potwora. Dawid stoi na kwadratowym postumencie na szeroko rozstawionych nogach, pomiędzy którymi leży wąż. Mężczyzna ma lekko pochylone, skręcone w półobrocie ciało, głowę skierowaną w lewą stronę. Na jego twarzy rysuje się skupienie, zmarszczone czoło i zaciśnięte usta świadczą o koncentracji. W prawej dłoni trzyma kamień, lewą naciąga procę. Przez ramię młodzieńca przewieszona jest torba, a jego biodro przysłania przewiązana szata. W rzeźbie można wskazać na wielokierunkowość kompozycji –ręka, nogi, tors ułożone są pod różnymi kątami i tworzą krzyżujące się linie.
Gian Lorenzo Bernini, „Dawid”, 1623-24, Galleria Borghese, Rzym, Włochy, pinimg.com, CC BY 3.0
ReSZjAcDb2XJb
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Wykonaj zadanie zgodnie z poleceniem.
Inna wersja zadania
Wyjaśnij znaczenie pojęcia non finito.
R192oBU4UgD6d
Ćwiczenie 1
Zapoznaj się z opisem rzeźby i wymień jej cechy, świadczące o kompozycji. Rzeźba Augusta Rodina „Mieszczanie z Calais” upamiętnia legendarną scenę z wojny stuletniej, gdy w pokutnych szatach, ze sznurami u szyi stawili się boso przed wodzami wroga. Jest to odlana w brązie rzeźba grupowa, składająca się z kilku, przestawionych w ruchu, w różnych pozach postaci – jedni idą gestykulując, inni stoją i mają zwieszone głowy, jeszcze inni patrzą przed siebie. Mają na sobie długie, zniszczone, szaty.
Zapoznaj się z opisem rzeźby i wymień jej cechy, świadczące o kompozycji. Rzeźba Augusta Rodina „Mieszczanie z Calais” upamiętnia legendarną scenę z wojny stuletniej, gdy w pokutnych szatach, ze sznurami u szyi stawili się boso przed wodzami wroga. Jest to odlana w brązie rzeźba grupowa, składająca się z kilku, przestawionych w ruchu, w różnych pozach postaci – jedni idą gestykulując, inni stoją i mają zwieszone głowy, jeszcze inni patrzą przed siebie. Mają na sobie długie, zniszczone, szaty.
Dobierz cechy kompozycji właściwe dla poniższej rzeźby.
frontalna
rytmiczna
asymetryczna
statyczna
dynamiczna
bryła zwarta
symetryczna
bryła rozczłonkowana
R1CSXhOW82KNH
Ćwiczenie 2
Wybierz cechy, które dotyczą faktury. Możliwe odpowiedzi: 1. non finito 2. połyskliwa 3. chropowata 4. wielokierunkowa 5. otwarta 6. kontrastowa 7. gładka 8. kontrapost 9. wertykalna.
Wybierz cechy, które dotyczą faktury. Możliwe odpowiedzi: 1. non finito 2. połyskliwa 3. chropowata 4. wielokierunkowa 5. otwarta 6. kontrastowa 7. gładka 8. kontrapost 9. wertykalna.
Wybierz cechy, które dotyczą faktury.
non finito
połyskliwa
kontrastowa
wertykalna
otwarta
wielokierunkowa
chropowata
kontrapost
gładka
R1IodrXLd1JI5
Ćwiczenie 3
Wyjaśnij, na czym polega kontrapost.
Wyjaśnij, na czym polega kontrapost.
Oznacz rzeźby, w których zastosowany jest kontrapost.
1
2
3
4
RTxftsF6uR816
Ćwiczenie 4
Odpowiedz, jakie cechy świadczą o ekspresji w rzeźbie.
Odpowiedz, jakie cechy świadczą o ekspresji w rzeźbie.
Dobierz do rzeźby właściwe cechy ekspresji.
Skoncentrowane spojrzenie
Zatrzymany w bezruchu
Zaciśnięte usta wyrażają złość
Skręcenie postaci wzmacnia moment ruchu
Mocno zaznaczony kontrapost
Napięcie mięśni
Z rzeźby emanuje spokój
ReLRSEbZLDt55
Ćwiczenie 5
Odpowiedz, jakie znasz typy rzeźb ze względu na to, co przedstawiają.
Odpowiedz, jakie znasz typy rzeźb ze względu na to, co przedstawiają.
Rozpoznaj typy rzeźb. Wpisz właściwe z poniższych: posąg, popiersie, pomnik, relief wypukły, relief wklęsły.
.................
.................
.................
RGCbjWkL3HuMJ
Ćwiczenie 6
Wymień cztery dowolne cechy, których możesz użyć do opisu rzeźby.
Wymień cztery dowolne cechy, których możesz użyć do opisu rzeźby.
Zapoznaj się z opisem rzeźby i przypomnij sobie rzeźbę tego samego motywu Berniniego. Czym różnią się obie rzeźby? Rzeźba Donatella pt. „Dawid”. Obiekt jest figurą delikatnie umięśnionego młodzieńca, przedstawionego w pełnym akcie po zabiciu Goliata. Nagi mężczyzna stoi w kontrapoście, w prawej dłoni trzyma miecz, którym obciął głowę potworowi, lewą podpiera o biodro, w dłoni trzyma kamień. Ubrany jest w elementy zbroi rzymskiej – na głowie ma hełm, a na nogach długie buty. Lewa noga Dawida wsparta jest na głowie Goliata.
Słownik pojęć
Non finito
Non finito
wł., nieskończone, technika rzeźbiarska, polegająca na celowym niewykańczaniu rzeźby w całości lub w poszczególnych partiach dla uzyskania określonego efektu artystycznego.
Chryzelefantyna
Chryzelefantyna
gr., starożytna technika rzeźbiarska; polegała na stosowaniu złota — chrysós i kości słoniowej — eléphas (stąd nazwa) w posągach montowanych na drewnianej konstrukcji.
Figura serpentinata
Figura serpentinata
kompozycja figuralna, ujmująca kulminacyjny moment ruchu i akcji, charakteryzująca się takim ułożeniem ciał postaci, że tworzą one rodzaj spirali.
Kontrapost
Kontrapost
wł. contrapposto przeciwieństwo, kontrast, zasada kompozycji, polegająca na ustawieniu postaci ludzkiej tak, aby ciężar ciała spoczywał na jednej nodze i na zrównoważeniu tej postawy lekkim wygięciem tułowia i ramienia w stronę przeciwną.
Polichromia
Polichromia
gr. polýchrōmos wielobarwny, dekoracja malarska rzeźby i wyrobów rzemiosła artystycznego (np. średniowieczna rzeźba polichromowana, rzeźba ludowa).
Hieratyzm
Hieratyzm
w sztukach plastycznych podkreślanie w dziele sztuki dostojeństwa postaci.
Słownik pojęć został opracowany na podstawie:
encyklopedia.pwn.pl
Galeria dzieł sztuki
R1CJyc7E7AnaW1
Ilustracja przedstawia rzeźbę Giambologna „Porwanie Sabinek”. Posąg przedstawia trzy osoby, rozmieszczone jedna nad drugą, ustawione na kwadratowej płycie. Na dole znajduje się stary mężczyzna w przykucniętej pozie, który prawą ręką podpiera się o skałę, a głowę ma odwróconą w kierunku osób znajdujących się powyżej. Pośrodku stoi młodzieniec trzymający kobietę. Jego głowa jest odchylona i spogląda na Sabinkę, która ma głowę odchyloną jest do tyłu i rozłożone ręce. Otwarte usta kobiety i jej gesty wskazują na próbę uwolnienia się z rąk mężczyzny.
Giambologna, „Porwanie Sabinek”, marmur, 1581-1582, Loggia dei Lanzi, Florencja, wikimedia.org, CC BY 2.5
RIUuiClFshKxT1
Ilustracja przedstawia rzeźbę z czarnego marmuru autorstwa Augusta Rodina „Myśliciel”. Przedstawia starszego, nagiego, umięśnionego mężczyznę siedzącego na skale, o którą oparte są jego stopy. Jego lewe przedramię jest swobodnie ułożone na kolanie. Prawą rękę ma zgiętą w łokciu i zaciśniętą pięścią podpiera brodę. Pochylona głowa z wzrokiem skierowanym w jeden punkt, świadczy o zamyśleniu.
August Rodin. „Myśliciel”, 1902, Muzeum Rodina, Paryż, Francja, ngv.vic.gov.au, CC BY 3.0
R1VFZfgb4QmPy1
Ilustracja przedstawia rzeźbę Madonny z Wrocławia nieznanego autora, wykonaną w drewnie i polichromowaną. Postać stoi na ośmiokątnej podstawie, ubrana jest w długi płaszcz ze złotą lamówką na brzegu, którego draperie są swobodnie udrapowane. Jeden koniec szaty trzyma w lewej dłoni, na której znajduje się mały, nagi Jezusa o blond włosach i w ruchliwej pozie, zdającego się wymykać z jej ręki. Dzieciątko zabawia się jabłkiem, które matka trzyma w prawej dłoni. Głowa Marii, którą zdobi złota korona, skierowana jest w stronę syna, a na twarzy kobiety pojawia się delikatny uśmiech.
„Piękna Madonna z Wrocławia", koniec XIV w., Muzeum Narodowe, Warszawa, wikimedia.org, CC BY 3.0
RV2MqueMQY8641
Ilustracja przedstawia marmurową rzeźbę Antonio Canovy „Amor i Psyche”. Ukazuje leżącą na skale kobietę o delikatnym ciele, okrytą jedynie materiałem, znajdującej się na jej biodrze i udzie, który miękko ułożony jest pod jej ciałem. Psyche jest obejmowana przez Amora ze skrzydłami, który lewą ręką podtrzymuje jej odchyloną do tyłu głowę, prawą obejmuje piersi kobiety, której ręce uniesione są do góry, a dłonie oplatają głowę młodzieńca. Zbliżenie obu twarzy wskazuje na mający nastąpić pocałunek. Frontalne przedstawienie rzeźby przypomina kształt litery X, którą tworzą skierowane ku górze skrzydła Amora, których przedłużeniem są: prawa noga młodzieńca i ciało kobiety. Centralnym punktem są głowy postaci.
Antonio Canova, „Amor i Psyche”, 1787, Luwr, Paryż, wikimedia.org, domena publiczna
R1RuzmSM76qtg1
Ilustracja przedstawia nieukończoną rzeźbę z białego marmuru Michała Anioła Buonarottiego „Pieta Rondanini”. Ukazuje Matkę Boską trzymająca zdjętego z krzyża Jezusa, przysłaniającego jej postać. Figury ujęte są w pozie stojącej. W rzeźbie rysy twarzy są zaledwie widoczne, pojawiają się raczej ich zarysy. Głowa Jezusa jest pochylona, nogi, lekko ugięte w kolanach, bezwładnie opadają, opierając się o fragment nieopracowanego marmuru. Nieukończony fragment jego prawej ręki odstaje od całej bryły, w rzeźbie brakuje lewego ramienia. Zza lewego ramienia Chrystusa wychyla się fragment postaci Marii, podtrzymującej jego ciało lewą ręką. Jej głowa jest pochylona.
Michał Anioł Buonarotti, „ Pieta Rondanini”, 1564, Castello Sforzesco, wikimedia.org, CC BY 3.0
RI17WfvINADah1
Ilustracja przedstawia rzeźbę w czarnym marmurze Henriego Moore’a „Rodzina”. Ukazuje trzy postacie. Dwie z nich – mężczyzna i kobieta siedzą na ławce ustawionej na prostokątnej płycie. Ich ręce na wysokości popiersia trzymają pośrodku dziecko przestawione w pozycji siedzącej – bokiem. Jego nogi usytuowane są po stronie mężczyzny, natomiast głowa po stronie kobiety. Powierzchnia marmuru jest gładka, dokładnie opracowana, połyskuje, odbijając światło. W rzeźbie brakuje dokładnego odzwierciedlenia anatomii, opracowania detali. Twarze i elementy ciała postaci są schematyczne. Jest to dzieło współczesne.
Henry Moore, „Rodzina”, 1949, Tate Modern, Londyn, Anglia, tate.org.uk, CC BY 3.0
RyedrnPcwS8of1
Ilustracja przedstawia drewnianą i polichromowaną rzeźbę anonimowego autora „Pietà z Lubiąża”. Ukazuje siedzącą Matkę Boską, trzymającą na klanach ciało zdjętego z krzyża Chrystusa. Maria ubrana jest w złocona szatę z dekoracyjnymi lamówkami. Jej głowa jest pochylona nad synem, a na twarzy rysuje się smutek i cierpienie z powodu utraty syna. Ciało Chrystusa, z ranami po Męce Pańskiej, ułożone w pozycji siedzącej, podtrzymywane jest przez matkę. Jego prawa ręka bezwładnie zwisa, a prawa opiera się na przedramieniu Marii. Głowa Jezusa w cierniowej koronie odchylona jest do tyłu, na jego smukłej twarzy są widoczne ślady krwi. Wycieńczenie Chrystusa podkreślają mocno wyeksponowane żebra.
Pietà z Lubiąża, między 1360-1370, Muzeum Narodowe w Warszawie, wikimedia.org, CC BY 3.0
RVYTjTm9UV2oA
Ilustracja przedstawia wykonaną w białym marmurze rzeźbę Gian Lorenzo Berniniego „Dawid”. Ukazuje młodego, umięśnionego mężczyznę w momencie przed zabiciem Goliata, gdy napina procę, z której za chwile zabije potwora. Dawid stoi na kwadratowym postumencie na szeroko rozstawionych nogach, pomiędzy którymi leży wąż. Mężczyzna ma lekko pochylone, skręcone w półobrocie ciało, głowę skierowaną w lewą stronę. Na jego twarzy rysuje się skupienie, zmarszczone czoło i zaciśnięte usta świadczą o koncentracji. W prawej dłoni trzyma kamień, lewą naciąga procę. Przez ramię młodzieńca przewieszona jest torba, a jego biodro przysłania przewiązana szata. W rzeźbie można wskazać na wielokierunkowość kompozycji –ręka, nogi, tors ułożone są pod różnymi kątami i tworzą krzyżujące się linie.
Gian Lorenzo Bernini, „Dawid”, 1623-24, Galleria Borghese, Rzym, Włochy, pinimg.com, CC BY 3.0
R1GnKnwSzTNJQ1
Ilustracja przedstawia rzeźbę Augusta Rodina „Mieszczanie z Calais” upamiętniająca legendarną scenę z wojny stuletniej, gdy w pokutnych szatach, ze sznurami u szyi stawili się boso przed wodzami wroga. Jest to odlana w brązie rzeźba grupowa, składająca się z kilku, przestawionych w ruchu, w różnych pozach postaci – jedni idą gestykulując, inni stoją i mają zwieszone głowy, jeszcze inni patrzą przed siebie. Mają na sobie długie, zniszczone, szaty.
Auguste Rodin, „Mieszczanie z Calais”, 1884-86, Calais, Francja, wikimedia.org, domena publiczna
Bibliografia
A. D’Alleva, Jak studiować historię sztuki, jak czytać, Universitas, Kraków 2009
https://www.cke.edu.pl/images/stories/EFS/historia_sztuki.pdf (dostęp z dnia 31.03.2018)
