Jak dopłynąć do Ameryki?
Jak można znaleźć drogę na wielkiej wodzie? Żeglując po morzach i oceanach, można kierować się gwiazdami. Wielką rolę odgrywa też znajomość kierunku i prędkość prądów morskich. Te umiejętności pozwalały dawnym żeglarzom skrócić rejs nawet o kilka tygodni. Również dzisiaj mają wielkie znaczenie w planowaniu tras statków.
że powierzchnię Ziemi pokrywa wszechocean;
że wszechocean dzielimy na cztery oceany, a na nich można wyróżnić morza;
na czym polega zjawisko pływów.
wyjaśniać, czym są prądy morskie;
wykazywać związek między prądami morskimi a klimatem;
omawiać znaczenie prądów morskich dla wypraw morskich.
1. Prądy morskie
Wody mórz i oceanów są w ciągłym ruchu, podlegają pływom i falują. Część z nich przemieszcza się w prądach morskich. Prądy morskiePrądy morskie to poziome ruchy wielkich mas wody w oceanach i morzach na znaczne odległości. Wywoływane są w dużej mierze przez wiatry wiejące nad powierzchnią wody w stałym kierunku. W powstawaniu prądów morskich duże znaczenie ma różnica temperatury wody w różnych częściach wszechoceanu. Wpływ na poziomy ruch wody ma także zróżnicowanie jej zasolenia. Kierunek poruszania się wody w prądach morskich jest początkowo zgodny z kierunkiem wiatru, ale ulega zmianom w wyniku ruchu obrotowego Ziemi oraz ukształtowania linii brzegowej i dna. Wyróżnia się prądy ciepłe, czyli takie, w których temperatura jest wyższa od otaczających je wód, i prądy zimne, w których temperatura jest niższa.
Prądy morskie mają znaczny wpływ na klimat lądów. W umiarkowanych szerokościach geograficznych zachodnie wybrzeża są ogrzewane ciepłymi prądami, a wschodnie ochładzane prądami zimnymi. Na przykład Prąd Zatokowy (Golfsztrom) – ciepły prąd morski wypływający z Zatoki Meksykańskiej – pokonuje cały Ocean Atlantycki. Dociera do wybrzeży Zachodniej Europy, płynąc następnie wzdłuż Półwyspu Skandynawskiego. Prąd ten ma ogromne znaczenie dla klimatu Europy Zachodniej i Północnej. Dzięki niemu temperatura w Europie jest wyższa niż w leżących na tych samych szerokościach geograficznych obszarach Ameryki Północnej.
Oceń, czy znajomość prądów morskich ma znaczenie dla rybołówstwa.
Prądy morskie zwykle płyną z niewielką prędkością – do 10 km na dobę. Miejscami mogą osiągać nawet 100–150 km na dobę, co daje prędkość około 4–6 km/h.
Dzięki Prądowi Zatokowemu na Wyspach Brytyjskich, których część leży znacznie dalej na północ niż Polska, temperatura jest wyższa niż w Polsce. Śnieg pada tam rzadziej niż u nas. W niektórych miejscach w Norwegii latem jest tak ciepło jak w Polsce, a pola uprawia się na tych samych szerokościach geograficznych, na których na Grenlandii zalega potężny lądolód.
Prąd Zatokowy ma tak wielkie znaczenie dla klimatu Europy, że gdyby go zabrakło, to klimat naszej części świata wyraźnie by się ochłodził. Przypuszcza się, że zatrzymanie lub zmiana kierunku Prądu Zatokowego mogą być przyczyną kolejnego zlodowacenia północnej części Europy.
2. Jak wykorzystać prądy morskie?
Już Wikingowie w drodze do Ameryki omijali Prąd Zatokowy płynący na północ i wschód, a wykorzystywali zimne prądy płynące bardziej na południe. Po nich tę wiedzę wykorzystali wielcy odkrywcy. 12 października 1492 roku flotylla trzech żaglowców pod dowództwem Kolumba dopłynęła do wybrzeży jednej z wysp archipelagu Bahama, a później do wielu innych wysp i właściwego lądu. Kolumb szukał morskiej drogi do Indii, skąd niebezpieczną trasą lądową przywożono cenne towary. Ze starych map i opowieści żeglarzy wynikało, że płynąc na zachód, powinien dotrzeć do wschodnich wybrzeży Indii. Dotarł do nieznanego jeszcze w Europie kontynentu. Osiągnięcie Kolumba było początkiem kolonizacji Ameryki przez Europejczyków i zachęciło ich do dalszych wypraw
Kiedy Kolumb i jego załoga spotkali tubylców, nazwali ich Indianami. Często do dzisiaj nazywa się tak rdzennych mieszkańców obu Ameryk. Sam Kolumb do końca życia był przekonany, że dopłynął do Indii i nigdy nie dowiedział się, że odkrył nieznany w Europie ląd.
Prześledź na mapie trasy wypraw Kolumba. Oceń, w jaki sposób znajomość morskich prądów i wiatrów pomogła im w planowaniu żeglugi.
Porównaj trasę rejsów z przebiegiem prądów morskich.
Podsumowanie
Prądy morskie powstają przede wszystkim na skutek działania stałych wiatrów.
Prądy morskie dzielimy na ciepłe i zimne.
Prądy morskie mają wpływ na kształtowanie się klimatu wybrzeży.
Znajomość prądów morskich i wiatrów pomogła w wyprawach wielkim odkrywcom.
Wykonaj prezentację na temat jednego z wielkich odkryć geograficznych. W prezentacji uwzględnij przyczyny i skutki wyprawy odkrywczej.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Z biegiem rzeki
Nad jeziorem
Rok w jeziorze
Błękitna planeta Ziemia
Słowniczek
poziome ruchy wielkich mas wody w oceanach i morzach na znaczne odległości
Krzysztof Kolumb
Podróżnik, żeglarz, nawigator. Pracował dla różnych władców europejskich, ale najważniejszą wyprawę odbył dla Królestwa Hiszpanii. Obiecał odkryć drogę morską do Indii, a odkrył Amerykę. Jego podróże stały się początkiem nowej epoki w dziejach Europy.
Ferdynand Magellan
Portugalski żeglarz, podróżnik i odkrywca. Pracował dla Królestwa Hiszpanii. Organizator pierwszej wyprawy, która płynąc w kierunku zachodnim, opłynęła kulę ziemską i powróciła od wschodu. Odkrywca Pacyfiku (dla Europejczyków) i wielu innych obiektów geograficznych.
Zadania
Na podstawie mapy prądów wybierz prawidłowe stwierdzenia.
- Na półkuli północnej dominują prądy ciepłe.
- Woda w prądzie zimnym najczęściej ogrzewa się w okolicy równika.
- Na półkuli południowej zimne prądy płyną wokół Ziemi na wschód.
- Na półkuli południowej dominują prądy ciepłe.
- Do Antarktydy docierają ciepłe prądy.
- Na Oceanie Spokojnym przeważają prądy zimne.
- Na półkuli północnej nie ma zimnych prądów.
- Woda w Prądzie Zatokowym ogrzewa wybrzeża Szwecji.
- Ciepłe prądy nie sięgają za koło podbiegunowe.
Wskaż wyrażenia wskazujące na przyczyny powstawania prądów morskich.
- wiatry wiejące w stałych kierunkach
- różnice temperatury wody
- różnice zasolenia wody
- fazy Księżyca
- pory roku
- burze
- ruch wody wywołany przez bieguny magnetyczne Ziemi
- przyciąganie Słońca
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących odkryć Kolumba.
| Prawda | Fałsz | |
| Wyprawy wielkich odkrywców nie miały wpływu na historię Europy. | □ | □ |
| Odkrycie Ameryki umożliwiło rozwój krajów europejskich. | □ | □ |
| Wyprawy podejmowano w celu zdobycia przypraw. | □ | □ |
| Wielkie wyprawy przyniosły zarówno pozytywne, jak i negatywne skutki. | □ | □ |
Oceń prawdziwość stwierdzeń dotyczących wpływu Prądu Zatokowego na klimat Europy Zachodniej i Europy Północnej.
- Prąd Zatokowy obniża temperaturę wybrzeży Europy.
- Prąd Zatokowy ociepla wybrzeża Europy i przynosi opady.
- Prąd Zatokowy powoduje pustynnienie wybrzeży Norwegii.
- Prąd Zatokowy powoduje zlodowacenie Grenlandii.
- Prąd Zatokowy nie ma wpływu na klimat Europy.
Który kontynent odkrył Krzysztof Kolumb dla cywilizacji europejskiej w 1492 r.?
- Amerykę
- Azję
- Afrykę
- Atlantydę
- Indie
- Australię
- Antarktydę
Ferdynand Magellan wyruszył na wyprawę dookoła świata. Udało mu się to dzięki przepłynięciu
- cieśniny na południu Ameryki Południowej.
- cieśniny na południu Ameryki Północnej.
- Zatoki Meksykańskiej u wybrzeży Ameryki.
- Przylądka Dobrej Nadziei.
- Oceanu Spokojnego.
- Cieśniny Malajskiej u wybrzeży Filipin.