Jak urządzony jest Wszechświat?
Wszechświat powstał niemal 14 miliardów lat temu w wyniku Wielkiego Wybuchu. Przez cały ten czas nieustannie się rozprzestrzeniał i zmieniał, aby osiągnąć aktualne rozmiary oraz wygląd. Trzeba też przyznać, że o Wszechświecie ciągle wiemy bardzo mało, a nasza wiedza jest niepewna.
że Ziemia nie jest centrum Wszechświata;
że Układ Słoneczny składa się ze Słońca oraz krążących wokół niego planet i innych ciał niebieskich;
że kiedy spojrzysz w niebo, widzisz wiele gwiazd.
że Słońce jest jedną z wielu gwiazd;
że gwiazdy grupują się w galaktyki;
co to jest gwiazdozbiór.
1. Czym są gwiazdy i gwiazdozbiory?
Gwiazdy – świecące nocą nad naszymi głowami punkciki – wydają się małe. Dzieje się tak za sprawą odległości, jaka nas od nich dzieli. W rzeczywistości każda gwiazda to olbrzymia kula gazów o niezwykle wysokiej temperaturze. Są one olbrzymie, wielokrotnie większe od Ziemi.
Nasze Słońce także jest jedną z wielu gwiazd. Jako że jest najbliżej Ziemi, jest najjaśniejszym obiektem na naszym niebie. Wiele gwiazd jest mniejszych od Słońca, ale liczne są znacznie większe (nawet tysiące razy!) i jaśniejsze od naszego Słońca. Znajdują się jednak tak daleko, że widzimy je w postaci maleńkich punkcików. Nawet najbliższa nam inna gwiazda, Proxima, znajduje się aż milion razy dalej niż nasze Słońce! Astronomowie odkryli, że wokół niektórych gwiazd krążą planety. Niestety, nie jesteśmy w stanie ani do nich dolecieć, ani stwierdzić, czy istnieje na nich życie.
Każda gwiazda świeci własnym światłem. W przeciwieństwie do nich planety i Księżyc świecą światłem odbitym, pochodzącym ze Słońca.
Widziane z Ziemi gwiazdy układają się w gwiazdozbiorygwiazdozbiory. Terminem tym nazywa się się widoczną na sferze niebieskiej grupę gwiazd położonych na określonym obszarze, które wydają się układać w pewne kształty, np.: postać ludzką, zwierzę, postać z mitologii lub inny obiekt. Obecnie sferę niebieską dzieli się na 88 gwiazdozbiorów. Gwiazdy zaliczane do jednego gwiazdozbioru leżą często w ogromnych odległościach od siebie i w rzeczywistości nie są ze sobą powiązane. Jednak taki podział od setek lat ułatwia ludziom poszukiwanie na niebie różnych ciał niebieskich.
Wyjaśnij znaczenie umiejętności zlokalizowania na niebie gwiazdozbioru Wielkiej Niedźwiedzicy.
Przypomnij sobie, jak odnaleźć Gwiazdę Polarną.
Dawniej gwiazdozbiorom przypisywano duże znaczenie. Wierzono, że obserwując układy gwiazd, można przewidzieć przyszłość. Dzisiaj wiemy, że nie ma dowodów na związek między ułożeniem planet lub gwiazd a przyszłością.
2. Gwiazdy i galaktyki
Słońce jest jedną z milionów gwiazd wchodzących w skład ogromnego ich skupiska. Takie skupisko gwiazd nazywa się galaktykągalaktyką. Ta, w której znajduje się nasze Słońce, nazywana jest Drogą Mleczną. Jej część możemy obserwować z Ziemi w postaci jaśniejszej smugi przecinającej niebo. Rozmiary galaktyk są niewyobrażalnie wielkie – światło potrzebowałoby aż 100 000 lat, aby przebyć ją w najszerszym miejscu. Dla porównania – na pokonanie drogi ze Słońca do Ziemi (czyli 150 mln kilometrów) światło potrzebuje jedynie 8 minut.
Galaktyki to ogromne układy gwiazd, w których za pomocą teleskopów i innych przyrządów możemy rozróżnić setki milionów świecących obiektów! Są one, obok pojedynczych gwiazd, planet, skał i innych obiektów, częścią WszechświataWszechświata, czyli wszystkiego, co fizycznie istnieje. Poznanie tych odległych zakątków to zadania nauki zwanej astronomiąastronomią. Astronomowie posługują się w swojej pracy przyrządami takimi jak teleskopy, za których pomocą mogą oglądać nawet bardzo odległe gwiazdy czy galaktyki.
Do opisu Wszechświata nie wystarczają popularne miary stosowane na Ziemi. Do pomiaru odległości między gwiazdami stosuje się jednostkę zwaną rokiem świetlnym. Jest to odległość, jaką światło pokonuje w ciągu ziemskiego roku. Najbliższa nam gwiazda oddalona jest o ok. 4,2 roku świetlnego. Najszybsza rakieta zbudowana przez ludzi pokonałaby ten dystans w 74 tysiące lat!
Podsumowanie
Słońce jest jedną z wielu gwiazd, czyli kul gazów o bardzo wysokiej temperaturze.
Gwiazdy grupują się w duże skupiska zwane galaktykami.
Gwiazdy widziane z Ziemi można pogrupować w gwiazdozbiory.
Zastanów się i odpowiedz, dlaczego obserwatoria astronomiczne umieszczone są daleko od osiedli ludzkich.
Zobacz także
Zajrzyj do zagadnień pokrewnych:
Wędrówki Słońca
Układ Słoneczny
Słowniczek
nauka zajmująca się badaniem ciał niebieskich
ogromne skupisko gwiazd, gazu i pyłu
grupa gwiazd na sferze niebieskiej, zajmująca określony obszar
cała przestrzeń wraz ze wszystkimi istniejącymi obiektami
Zadania
Oceń prawdziwość zdań.
| Prawda | Fałsz | |
| Istnieją gwiazdy większe i mniejsze od Słońca. | □ | □ |
| Niektóre gwiazdy są jaśniejsze od Słońca, ale znajdują się tak daleko, że z Ziemi wydają się mniej jasne. | □ | □ |
| Słońce leży w centrum Galaktyki. | □ | □ |
| Odległość od Ziemi do Słońca jest znacznie mniejsza niż do innych gwiazd. | □ | □ |
| Nigdzie we Wszechświecie nie ma gwiazdy podobnej do Słońca. | □ | □ |
Wybierz nazwy całej przestrzeni, materii i energii, jakie znamy.
- Wszechświat
- kosmos
- ziemia
- niebo
- próżnia
- świat
- zodiak
Wskaż, które zdanie są prawdziwe, a które fałszywe.
| Prawda | Fałsz | |
| Skupisko milionów gwiazd nazywa się galaktyką. | □ | □ |
| Inne gwiazdy są znacznie mniejsze od Ziemi. | □ | □ |
| Nasza galaktyka to inaczej Droga Mleczna. | □ | □ |
| Słońce nie jest gwiazdą. | □ | □ |
Gwiazdozbiór to:
- skupisko gwiazd, które obserwowane z Ziemi wydają się układać w określony kształt.
- skupisko gwiazd, w skład których wchodzi nasze Słońce.
- dowolna gwiazda i krążące wokół niej planety.
- zbiór gwiazd należący do Zodiaku.
Uzupełnij z listy.
około 4,2 lat świetlnych, prędkości, kilometr, kilometr świetlny, dźwięk, kaloria, powierzchni, rakieta kosmiczna, rok świetlny, 100 lat świetlnych, światło, czasu, rok świetlny, długości, 150 mln km, słońce
Jedną z jednostek służących w astronomii do określania odległości jest ..................................................... Jest to jednostka ...................................................., która oznacza odległość, jaką pokonuje .................................................... w ciągu ziemskiego roku. Odległość z Ziemi do najbliższej (nie licząc Słońca) gwiazdy wynosi .....................................................