Jak zbudowana jest roślina?

1. Budowa rośliny

Rośliny mają bardzo zróżnicowane rozmiary, kształty i wygląd, jednak ich budowa jest podobna. Naszym oczom ukazuje się zwykle jedynie pęd, czyli nadziemna część rośliny. Typowa roślina składa się z korzeni, łodygi, liści i kwiatów. Kwiaty mogą przekształcić się w owoc zawierający nasiona.

ROP6QeGBoTfxf

Ilustracja przedstawia roślinę wraz jej systemem korzeniowym rosnącym w glebie. Oznaczona jest część nadziemna, czyli pęd, na którą składają się liście oraz łodyga. Część poziemną tworzy korzeń rośliny.

Korzenie dostarczają roślinom z gleby wodę i sole mineralne, utrzymują je w podłożu, a czasem także gromadzą substancje zapasowe (np. u marchwi). Rosną w głąb gleby, tworząc liczne odnogi. Dzięki temu zwiększa się powierzchnia, przez którą jest wchłaniana woda.

R1T5tb0KCuKaq

Grafika przedstawia dwa systemy korzeniowe występujące u roślin. Na rysunku po lewej widać trawę oraz jej korzeń. Ma on postać wiązki długich i wąskich odgałęzień wyrastających z jednego miejsca. Jest to system korzeniowy wiązkowy. Na rysunku po prawej widać buraka i jego korzeń mający postać grubego pala, z którego wyrastają krótkie i cienkie odgałęzienia. Jest to system korzeniowy palowy.

RShy2rcqnswqw

Grafika przedstawia wiązkowy system korzeniowy, który składa się z wielu, krótkich białych korzeni wyrastających z cebulek.

R2Rbx1tTa5FPM

Grafika przedstawia palowy system korzeniowy, który składa się z grubszego korzenia głównego i cieńszych korzeni bocznych.

Łodyga stanowi rusztowanie rośliny i łączy jej części. Z korzenia do liści przewodzi wodę i sole mineralne, a w przeciwną stronę – substancje odżywcze powstałe w procesie fotosyntezyfotosyntezafotosyntezy. Łodygi czasem służą także do gromadzenia substancji zapasowych. W zależności od budowy pędu rośliny dzieli się na zielne (u których łodyga jest zielona i niezdrewniała), drzewa (u których istnieje jedna, zdrewniała łodyga) i krzewy (u których z korzenia wyrasta wiele zdrewniałych łodyg lub jedna, ale rozgałęziająca się tuż nad ziemią).

Liście są przystosowane do przeprowadzania fotosyntezy. U niektórych roślin liście przekształciły się w igły (u drzew iglastych, np. u sosny) lub ciernie (np. u kaktusów); mogą także gromadzić pokarm (np. u cebuli).

R1QOvgqx90I7s

Na grafice widać rysunek liścia osadzonego na gałęzi. Duża, płaska powierzchnia liścia to blaszka liściowa. Jest ona przymocowana gałęzi ogonkiem liściowym. Krawędź blaszki to brzeg blaszki. Górny szczyt blaszki nazywa się wierzchołkiem liścia. Na blaszce widać jasnozielone cienkie linie, jest to unerwienie.

2. Kwiaty, owoce i nasiona

Kwiat jest złożonym organem rozmnażania płciowego. Zbudowany jest z okwiatu, na który składają się kielich i korona oraz elementów płciowych żeńskich: słupków i męskich pręcików. Wszystkie te elementy są osadzone na dnie kwiatowym.

• Kielich składa się z działek kielicha. Są one najczęściej zielone, a ich głównym zadaniem jest ochrona delikatnych pąków kwiatowych.

• Korona zbudowana jest z płatków. U roślin owadopylnychrośliny owadopylneowadopylnych ich funkcją jest wabienie zwierząt zdolnych do zapyleniazapyleniezapylenia, czyli przeniesienia pyłku z pręcików na szczyt słupka. U roślin zapylanych przez wiatr, czyli wiatropylnychrośliny wiatropylnewiatropylnych, płatki korony są zwykle niewielkie i zielone.

• Słupek i pręciki umożliwiają roślinom rozmnażanie. Pręciki wytwarzają pyłek, który następnie jest przenoszony na słupki innych kwiatów. Tak dochodzi do zapylenia.

R17nYr4eUrk1d

Rysunek ukazuje budowę kwiatu. Kwiat osadzony jest na łodydze. Łodyga ma na szczycie zgrubienie – to dno kwiatowe. Z niego wyrastają na boki zielone odgałęzienia – to działki kielicha. Wyżej znajdują się barwne płaskie odgałęzienia – to płatki korony. Pośrodku, z dna kwiatowego, wyrasta ku górze wysoka zielona kolumna ze zgrubieniem u podstawy – to słupek. Otoczony jest przez pręciki mające postać nitek ze zgrubieniami na szczycie.

Po zapyleniu w słupku zachodzą liczne zmiany prowadzące do powstania owoców, w których znajdują się nasiona. Owoce mają za zadanie rozsianie nasion. Często są słodkie i pożywne, dzięki czemu wabią zwierzęta. Zwierzęta po strawieniu owoców wydalają nasiona wraz z odchodami. Niektóre owoce wytwarzają wypustki, za pomocą których przyczepiają się do piór lub włosów.

RcY7MCBQrXxSi

Na rysunku po lewej stronie znajduje się jabłko. Po prawej stronie widać przekrój tego jabłka. Ogonek oznaczony jest jako szypułka. Powierzchnia jabłka to skórka. Pod nią jest jasny miąższ powstały z dna kwiatowego. W centrum znajduje się owocnia, a w środku widać komorę nasienną z nasionami.

Ciekawostka

Wiele kwiatów wytwarza słodką wydzielinę – nektar. Chcąc go zebrać, owady ocierają się o pręciki i zabierają pyłek, po czym przenoszą go na inne kwiaty. Niektóre rośliny, np. storczyki, wytwarzają kwiaty o szczególnie wyszukanych kształtach i kolorach, by jeszcze skuteczniej wabić owady.

R6T3Zcl0CpFgi

Grafika przedstawia zbliżenie na fioletowo‑różowy kwiat storczyka. Okwiat składa się z 6 działek ustawionych w dwóch okółkach. Jeden z płatków okółka wewnętrznego przekształcony jest w tak zwaną warżkę. W centralnej części znajdują się prętosłup.

Podsumowanie

• Rośliny mają podobną budowę zewnętrzną, choć bardzo różnią się wyglądem.

• Roślina ma korzenie, łodygę, liście i kwiaty.

• Kwiaty różnią się wyglądem, ale mają podobną budowę.

• Kwiat jest organem rozmnażania płciowego roślin zbudowanym z elementów żeńskich- słupka i męskich - pręcików.

• Po zapyleniu w słupku zachodzą liczne zmiany prowadzące do powstania owoców, w których znajdują się nasiona.

• Nasiona rozprzestrzeniane są przez wiatr, wodę, zwierzęta lub człowieka.

Słownik

Zadania

3

Ćwiczenie 6

Rysunek przestawia budowę kwiatu.

Rt14cy0N57Mbs

Rysunek ukazuje budowę kwiatu. Kwiat osadzony jest na łodydze. Łodyga ma na szczycie zgrubienie – to dno kwiatowe. Z niego wyrastają na boki zielone odgałęzienia – to działki kielicha. Wyżej znajdują się barwne płaskie odgałęzienia – to płatki korony. Pośrodku, z dna kwiatowego, wyrasta ku górze wysoka zielona kolumna ze zgrubieniem u podstawy – to słupek. Otoczony jest przez pręciki mające postać nitek ze zgrubieniami na szczycie.

RxR0ZXRUURYat

Przyporządkuj funkcję do właściwego elementu budowy kwiatu. działki kielicha Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym słupek Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym płatki korony Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym

Przyporządkuj funkcję do właściwego elementu budowy kwiatu. działki kielicha Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym słupek Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym płatki korony Możliwe odpowiedzi: 1. wabienie owadów, 2. ochrona wewnętrznych części kwiatu, 3. uczestniczenie w rozmnażaniu płciowym