Jakie kwasy nazywamy tłuszczowymi?

1. Cele lekcji

a) Wiadomości

Uczeń zna:

• pojęcie: wyższe kwasy tłuszczowe,

• wzory kwasów: stearynowego, palmitynowego i oleinowego oraz ich zastosowanie.

b) Umiejętności

Uczeń potrafi:

• przedstawić za pomocą równań reakcji najważniejsze właściwości kwasów tłuszczowych,

• pisać równania reakcji otrzymywania kwasów i mydeł,

• omówić różnorodność właściwości kwasów w zależności od ich budowy,

• zaprojektować doświadczenia pozwalające na wykazanie nienasyconego charakteru kwasu oleinowego,

• wykonać proste doświadczenia,

c) Postawy

Uczeń współpracuje w grupie.

2. Metoda i forma pracy

Metody:

• burza mózgów,

• eksperyment laboratoryjny,

• pogadanka.

Formy pracy:

• praca z całym zespołem,

• praca w grupach,

• praca indywidualna.

3. Środki dydaktyczne

Karty pracy, plansze ze wzorami i nazwami kwasów tłuszczowych, sprzęt i odczynniki niezbędne do wykonania doświadczeń.

4. Przebieg lekcji

a) Faza przygotowawcza

1. Przypomnienie właściwości i nomenklatury związanej z kwasami karboksylowymi, poznanymi na poprzedniej lekcji (załącznik 1).

2. Omówienie ćwiczenia.

b) Faza realizacyjna

1. Podanie tematu lekcji.

2. Tworzenie przez uczniów metodą burzy mózgów definicji wyższych kwasów tłuszczowych.

3. Przedstawienie plansz ze wzorami i nazwami kwasów tłuszczowych.

4. Podawanie przez uczniów nazw systematycznych przedstawionych kwasów.

5. Klasyfikacja kwasów – podział na kwasy nasycone i nienasycone.

6. Badanie właściwości fizycznych kwasów stearynowego i palmitynowego (załącznik 2).

7. Omówienie doświadczeń wykonanych przez uczniów.

8. Omówienie budowy i właściwości fizycznych kwasu oleinowego.

9. Projektowanie przez uczniów doświadczenia pozwalającego na potwierdzenie nienasyconego charakteru kwasu.

10. Pokaz reakcji kwasu oleinowego z wodą bromową.

11. Zapis równania reakcji.

12. Pogadanka na temat zależności stanu skupienia od rodzaju wiązania występującego w kwasach tłuszczowych - reakcja uwodornienia kwasu oleinowego.

c) Faza podsumowująca

Podział uczniów na grupy – wykonanie eksperymentu (załącznik 3).

5. Bibliografia

B. Borowska, V. Panfil, Metody aktywizujące w edukacji biologicznej, chemicznej i ekologicznej – propozycje scenariuszy, Wydawnictwo Tekst, Bydgoszcz 2001.

6. Załączniki

a) Karta pracy ucznia

załącznik 1

1. Uzupełnij tabelkę:

WZÓR KWASU KARBOKSYLOWEGO	NAZWA SYSTEMATYCZNA	NAZWA ZWYCZAJOWA	STAŁA DYSOCJACJI
HCOOH			1,7 * 10‑4
		KWAS OCTOWY	1,8 * 10‑5
CHIndeks dolny 33CHIndeks dolny 22COOH		KWAS PROPIONOWY	1,3 * 10‑5
	KWAS BUTANOWY		1,5 * 10‑5
CHIndeks dolny 33CHIndeks dolny 22CHIndeks dolny 22CHIndeks dolny 22COOH		KWAS WALERIANOWY	-
R8MIzAszvlL7n			-
ReJcJzAthy0IM			-

2. Dokończ równania reakcji dysocjacji kwasów i podaj nazwy powstałych anionów:

1. HCOOH

2. CHIndeks dolny 3₃CHIndeks dolny 2₂COOH

3. CHIndeks dolny 3₃CHIndeks dolny 2₂CHIndeks dolny 2₂COOH

załącznik 2

Zbadajcie właściwości kwasu stearynowego i palmitynowego. Na podstawie wykonanych doświadczeń i obserwacji wypełnijcie kartę pracy:

załącznik 3

Opis wykonania doświadczenia

Do probówki zawierającej kwas stearynowy dodajcie roztwór wodorotlenku sodu z fenoloftaleiną, całość ogrzewajcie mieszając bagietką. Zawartość probówki podzielcie na dwie części. Probówkę z jedną częścią zamknijcie korkiem i energicznie wytrząśnijcie. Do drugiej części dodajcie kroplę fenoloftaleiny, a następnie kilka kropel dwudziestoprocentowego roztworu kwasu siarkowego (VI).

Narysujcie rysunek schematyczny, zanotujcie obserwacje i sformułujcie wniosek. Podajcie nazwę grupy związków, do której zaliczycie organiczny produkt reakcji.

Obserwacje

Wnioski

b) Zadanie domowe

Wypełnij kartę pracy nr 3 na podstawie doświadczenia wykonanego na lekcji.

7. Czas trwania lekcji

45 minut

8. Uwagi do scenariusza

brak