1. Po co się odżywiamy?

Wiemy już, że musimy się odżywiać. Składniki odżywcze dają nam materiał potrzebny do wzrostu i energię do życia. Nie należy także zapominać o wodzie. Stanowi ona ok. 3/4 masy naszego organizmu. Uczestniczy w większości procesów zachodzących w organizmie oraz w regulacji temperatury ciała. Bierze też udział w wielu innych procesach.

RGzVFr0QEqv2X1

Fotografia przedstawiająca chłopca pijącego wodę z butelki

2. Białka

BiałkabiałkaBiałka budują każdą komórkę naszego organizmu, tworzą też włosy i paznokcie. Ponieważ młody człowiek w twoim wieku stale rośnie, ważne jest, aby zapewniać organizmowi odpowiednią ilość białek, jedząc nabiałnabiałnabiał i mięso. Ich niedobór w diecie może zaburzyć wzrost i sprawić, że w późniejszym wieku mięśnie będą zbyt słabe.

R12Hxx2exwo921

Fotografia przedstawiająca produkty spożywcze bogate w białka: ryba, ser biały, żółty, mięso, wędlina, jaja, jogurt, mleko

Ciekawostka

Jednym z najbogatszych w białka produktów spożywczych są sery. Większość z nich ma ich ok. 25%. Ser parmezan ma w swoim składzie aż 40% białka.

R1DIYYrnaEzH11

Fotografia wykonana z góry, prezentuje stojącą na stole czworokątną tarkę oraz leżący obok niej kawałek żółtego sera.

3. Cukry i tłuszcze

CukrycukryCukry i tłuszczetłuszczetłuszcze dostarczają organizmowi energii, która jest niezbędna do wielu procesów życiowych, np. poruszania się, a także do myślenia. Energia uwalnia się z tych związków w wyniku oddychania, czyli spalania pokarmu w obecności tlenu. Energia zawarta w cukrach stanowi główne źródło energii, jest bowiem wykorzystywana w pierwszej kolejności. Szczególnie bogate w cukry są produkty zbożowe oraz owoce i warzywa.

Tłuszcze są wydajnym materiałem energetycznym (z 1 g tłuszczu uzyskujemy niemal dwa razy więcej energii niż z cukru), ale przede wszystkim służą jako materiał zapasowy. Są także – obok białek – składnikiem budulcowym. Ze względu na pochodzenie dzielimy je na roślinne i zwierzęce. Tłuszcze pochodzenia zwierzęcego zawarte w tłustym mięsie, słoninie i maśle powinny być spożywane w ograniczonych ilościach. Tłuszcze roślinne można spożywać w większej ilości, ponieważ są bogate w związki niezbędne do budowy komórek naszego ciała. Tłuszcze roślinne zawarte są między innymi w olejach roślinnych, margarynie i oliwie.

RmD8qPbin03ke1

Fotografia przedstawiająca warzywa i owoce bogate w cukry: jabłka, arbuzy, pomidory, brokuły, winogrona, marchew, jagody, kapusta

RfGE467vxciwf1

Fotografia przedstawiająca buteleczkę z oliwa z oliwek oraz rozłożone wokół niej liczne zielone oliwki

4. Witaminy

WitaminywitaminyWitaminy to związki chemiczne, które regulują pracę organizmu i odpowiadają za jego prawidłowe funkcjonowanie. Większości witamin nasz organizm nie potrafi wytwarzać sam. Wyjątkiem jest witamina D, która jest produkowana w skórze pod wpływem słońca. Aby zachować zdrowie, najlepiej dostarczać organizmowi witaminy naturalne zawarte w pokarmie. Ponieważ nazwy witamin z reguły są długie i skomplikowane, a więc trudne do zapamiętania, oznaczono je literami alfabetu.

R12GDPownvhex1

Schemat przedstawiający tabelę witamin, w której zestawione są skutki niedoboru tych substancji i ich żródła

5. Sole mineralne

Nasz organizm do funkcjonowania potrzebuje soli mineralnych. Ich przykładem są sole wapnia, które wraz z białkami budują nasze kości i zęby – dzięki temu są one bardzo twarde. Istotnym składnikiem pokarmu jest także magnez. Odpowiada on za prawidłową pracę mięśni i pozwala na właściwą pracę mózgu. Jego brak w organizmie pogarsza koncentrację i samopoczucie, stan paznokci i włosów, przyczynia się do zawrotów i bólów głowy. Jod jest na przykład potrzebny do prawidłowego rozwoju i uczenia się, a obecne w naszej krwi żelazo odpowiada za transport tlenu. Fluor chroni nasze zęby przed próchnicą, zaś cynk daje nam odporność na infekcje i zapewnia zdrową skórę.

R16eAlLvI4Vep1

Schemat kołowy prezentujący produkty spożywcze zawierające: fluor, fosfor, magnez, potas, wapń, żelazo, cynk, jod spożywczych

Ciekawostka

W wątrobie ryb występuje cenny tłuszcz – tran. Stosuje się go jako cenne lekarstwo w leczeniu niektórych chorób kości. Tran jest popularnym środkiem spożywczym mieszkańców krajów leżących na północ od nas, gdyż z powodu małej ilości światła ich organizm nie otrzymuje wystarczającej ilości witaminy D.

R1bjec39jB3pM1

Fotografia przedstawiająca kapsułki tranu na pierwszym planie i głowę ryby w tle

6. Prawidłowe odżywianie

Nie należy jeść ani za dużo, ani za mało. Lepiej jeść częściej, ale mniej, niż rzadko, ale dużo. Najlepiej, aby posiłki były spożywanie w odstępach ok. 3–4 godzin. Nasza dietadietadieta powinna być bogata w warzywa i owoce, produkty zbożowe, tłuszcze roślinne, chudy nabiał i mięso. Słodycze i chipsy powinno się jeść rzadko, a najlepiej zamienić je na owoce i warzywa. Napoje gazowane zawierają ogromne ilości cukru i należy ich unikać. Liczba i skład posiłków zależą od wieku, stanu zdrowia i trybu życia.
Ważne jest określenie wartości energetycznej pokarmu. Informuje ona o tym, ile energii dostarczy zjedzenie danego produktu. Najczęściej wyraża się ją w kaloriachkaloriakaloriach (cal) lub tysiącach kalorii (inaczej kilokaloriach, kcal).

R1X1pAUVCXegC1

Schemat przedstawiający talerz zdrowego żywienia z różnymi produktami żywnościowymi. Talerz podzielono na pięć nierównych części, odzwierciedlających proporcje pokarmów, jakie powinny wchodzić w skład naszej diety. Największą część talerza stanowią: zboża, chleb, ziemniaki i pokarmy bogate w skrobię. Następna równie duża część, to owoce i warzywa. Kolejna mniejsza niż ćwiartka talerza to, nabiał. Następna mięso, ryby, jaja i rośliny strączkowe. Najmniejsza cześć talerza, to pokarmy i napoje bogate w tłuszcz.

7. Zaburzenia odżywiania

Groźny dla zdrowia jest zarówno nadmiar, jak i niedobór żywności. Jedzenie zbyt dużej ilości pokarmu może doprowadzić do nadwagi, a nawet otyłościotyłośćotyłości. Choroba ta wyniszcza organizm, przyczynia się do powstania chorób serca i układu krwionośnego, a także niszczy stawy i kręgosłup.
Niebezpieczne jest także niedożywienie. Skutkuje ono brakiem energii do nauki i zabawy, zaburzeniami wzrostu i częstymi chorobami. Niedożywienie może być skutkiem groźnej choroby, anoreksjianoreksjaanoreksji, zwanej także jadłowstrętem psychicznym. Osoba chora celowo nie je, aby stracić na wadze, ponieważ uważa, że jest otyła. Zwykle ignoruje uwagi bliskich osób, które próbują jej uświadomić, że jest chorobliwie chuda i niszczy sobie zdrowie.

R1RuMfF4gNYQW1

Fotografia prezentująca różnego koloru i rodzaju słodycze

Podsumowanie

• Najważniejszymi składnikami pokarmów są białka pełniące funkcję budulcową oraz cukry i tłuszcze będące źródłem energii.

• Bardzo ważną rolę w zapewnieniu poprawnej pracy organizmu odgrywają także witaminy, sole mineralne i woda.

• Dzienny jadłospis powinien zawierać odpowiednie ilości wszystkich niezbędnych organizmowi produktów spożywczych, jednocześnie dostarczając odpowiednią dawkę kalorii.

• Nieprawidłowe odżywianie się może być przyczyną otyłości lub anoreksji.

Słowniczek

Zadania