Kąty i ich rodzaje
Zapoznaj się z materiałem dotyczącym rodzajów kątów. Przeanalizuj poniższe przykłady i rozwiąż zadania.
Dwie półproste o wspólnym początku rozcinają płaszczyznę na dwie części. Każdą z tych części, wraz z tymi półprostymi nazywamy kątem.
Wierzchołkiem kąta nazywamy wspólny początek obu półprostych, a każdą z półprostych nazywamy ramieniem kąta.
Półproste i wyznaczają dwa kąty. Każdy z nich możemy oznaczyć symbolem . Aby wskazać o który kąt chodzi, zaznaczamy go odpowiednim łukiem.
Zapoznaj się z poniższą animacją, która opisuje konstrukcję i budowę kąta.
Rodzaje kątów
Jeśli ramiona kąta uzupełniają się do prostej, to taki kąt nazywamy półpełnym.
R5NyJFAOu51UX1 Gdy ramiona kąta pokrywają się, wyznaczają kąt pełny lub kąt zerowy.
R1FbgaGlBjWeF1 Najczęściej używaną jednostką miary kąta jest stopień.
Jeden stopień to minut kątowych . Jedna minuta to sekund .
Kąty mające tę samą miarę nazywać będziemy kątami równymi lub przystającymi.
Uruchom aplet, aby wykonać polecenie w nim zawarte.
Uruchom aplet, aby wykonać polecenie w nim zawarte.
Kąt, którego miara jest mniejsza od , ale większa od , nazywamy kątem ostrym.
Kąt, którego miara jest równa , nazywamy kątem prostym.
Kąt, którego miara jest większa od , ale mniejsza od , nazywamy kątem rozwartym.
RXXkRDlXtrjCC1
Kąty, których miara jest mniejsza od lub równa nazywamy kątami wypukłymi.
Kąty, których miara jest większa od , ale mniejsza od , to kąty wklęsłe.
R1EO4gfhBPYa31
W naukach przyrodniczych najczęściej wykorzystywaną miarą kąta jest miara łukowa. Jednostką jest radian. Miary kątów pojawiają się w wielu wzorach fizycznych. Kąty wyrażone w radianach dają prostsze wyniki niż miary wyrażone w stopniach. Jednakże mierzenie kątów w stopniach w życiu codziennym jest tak popularne, że matematycy i przyrodnicy nie rezygnują całkowicie ze stosowania miary stopniowej.
Kąty wierzchołkowe i przyległe
Zapoznaj się z przykładem zawartym w poniższym aplecie.
Na aplecie po prawej stronie zaznaczono dwie proste przecinające się w jednym punkcie tak, że przypinają iks. Zaznaczono kąty na górze i na dole tym samym kolorem. Na jednym ramieniu kąta zaznaczono punkt P. Po lewo znajduje się miejsce na komentarz. Oto jego treść: Zaznaczona jest para kątów zwanych kątami wierzchołkowymi. Zmieniaj położenie punktu P. Obserwuj, jak zmienia się wzajemne położenie ramion i wierzchołków zaznaczonych kątów. Poruszanie wspomnianym punktem P powoduje ruch prostej o dowolny kąt. Punkt przecięcia prostych, a zarazem wierzchołek czterech kątów nie zmienia swojego położenia. Poruszanie prostą powoduje zmianę rozwartości zaznaczanych kątów. W części na komentarz znajduje się okienko do zaznaczenia z treścią obok: Sprawdź swoje przypuszczenia dla innej pary kątów wierzchołkowych. Po kliknięciu zaznaczona zostaje druga para kątów tym samym kolorem.
Zapoznaj się z przykładem zawartym w poniższym aplecie.
Na aplecie po prawej stronie zaznaczono dwie proste przecinające się w jednym punkcie tak, że przypinają iks. Zaznaczono dwa kąty obok siebie dopełniające się do prostej tym samym kolorem. Na jednym ramieniu kąta zaznaczono punkt P. Po lewo znajduje się miejsce na komentarz. Oto jego treść: Zaznaczona jest para kątów zwanych kątami przyległymi. Zmieniaj położenie punktu P. Obserwuj, jak zmienia się wzajemne położenie ramion i wierzchołków zaznaczonych kątów. Poruszanie wspomnianym punktem P powoduje ruch prostej o dowolny kąt. Punkt przecięcia prostych, a zarazem wierzchołek czterech kątów nie zmienia swojego położenia. Poruszanie prostą powoduje zmianę rozwartości zaznaczanych kątów. W części na komentarz znajduje się okienko do zaznaczenia z treścią obok: Sprawdź swoje przypuszczenia dla innej pary kątów przyległych. Po kliknięciu zaznaczona zostaje para kątów dopełniających się do drugiej prostej.
Kąty przyległe to dwa kąty wypukłe, które mają jedno ramię wspólne, a pozostałe ramiona dopełniają się do prostej.
Kąty wierzchołkowe to dwa kąty wypukłe, które mają wspólny wierzchołek i przedłużeniem ramion jednego kąta są odpowiednie ramiona drugiego kąta.
R5pEX3r0V622H1 Na przykład i na rysunku są kątami przyległymi. Pary kątów wierzchołkowych to i oraz i .
Zapoznaj się z przykładem zawartym w poniższym aplecie.
Na aplecie po prawej stronie zaznaczono dwie proste przecinające się w jednym punkcie tak, że przypinają iks. Zaznaczono dwa kąty obok siebie dopełniające się do prostej tym samym kolorem. Pierwszy kąt ma miarę siedemdziesięciu pięciu stopni, a drugi ma miarę stu pięciu stopni. Na jednym ramieniu kąta zaznaczono punkt P. Po lewo znajduje się miejsce na komentarz. Oto jego treść: Zaznaczona jest para kątów przyległych. Zmieniaj położenie punktu P. Obserwuj, jak zmienia się wzajemne położenie ramion i wierzchołków zaznaczonych kątów. Poruszanie wspomnianym punktem P powoduje ruch prostej o dowolny kąt. Punkt przecięcia prostych, a zarazem wierzchołek czterech kątów nie zmienia swojego położenia. Poruszanie prostą powoduje zmianę rozwartości zaznaczanych kątów. Przykład. Poruszanie prostą przeciwnie do ruchu wskazówek zegara może wygenerować następujące pary kątów, gdzie pierwszy z nich ma miarę sto trzynaście stopni, a drugi sześćdziesiąt siedem stopni. Innym przykładem są kąty o mierze sto pięćdziesiąt dwa stopnie i dwadzieścia osiem stopni. Ruch prostą w kierunku zgodnym z ruchem wskazówek zegara powoduje wygenerowanie pary kątów takich, że miara pierwszego z nich wynosi siedemdziesiąt pięć stopni, a drugi sto pięć stopni. Innym przykładem są katy o mierze osiemdziesiąt dziewięć stopni oraz dziewięćdziesiąt jeden stopni W części na komentarz znajduje się okienko do zaznaczenia z treścią obok: Sprawdź swoje przypuszczenia dla innej pary kątów przyległych. Po kliknięciu zaznaczona zostaje druga para kątów dopełniających się do drugiej prostej. Przykładowo, jeżeli przed kliknięciem para kątów przyległych miała miary odpowiednio sto dziesięć stopni oraz siedemdziesiąt stopni to po kliknięciu okienka, druga para kątów ma miary odpowiednio siedemdziesiąt oraz sto dziesięć stopni.
Suma miar kątów przyległych jest równa .
Zapoznaj się z przykładem zawartym w poniższym aplecie.
Na aplecie po prawej stronie zaznaczono dwie proste przecinające się w jednym punkcie tak, że przypinają iks. Zaznaczono miary kątów na górze i na dole przecięcia. Każdy z nich ma miarę stu pięciu stopni. Na jednym ramieniu kąta zaznaczono punkt P. Po lewo znajduje się miejsce na komentarz. Oto jego treść: Zaznaczona jest para kątów zwanych kątami wierzchołkowymi. Zmieniaj położenie punktu P. Obserwuj, jak zmienia się wzajemne położenie ramion i wierzchołków zaznaczonych kątów. Poruszanie wspomnianym punktem P powoduje ruch prostej o dowolny kąt. Punkt przecięcia prostych, a zarazem wierzchołek czterech kątów nie zmienia swojego położenia. Poruszanie prostą powoduje zmianę rozwartości zaznaczanych kątów i jest możliwe jedynie od położenia startowego w kierunku przeciwnych do ruchu wskazówek zegara. Wówczas kąty wierzchołkowe mogą mieć nawet po jeden stopień lub można tak obrócić prostą, że kąty wierzchołkowe będą po lewej i prawej stronie przecięcia . W części na komentarz znajduje się okienko do zaznaczenia z treścią obok: Sprawdź swoje przypuszczenia dla innej pary kątów wierzchołkowych. Po kliknięciu zaznaczona zostaje druga para kątów tym samym kolorem. Oznacza to, że jeżeli na początku zaznaczone były kąty wierzchołkowe na górze i na dole przecięcia i miały miarę stu pięciu stopni, to teraz zaznaczone zostają kąty po lewej i prawej stronie przecięcia i mają one po siedemdziesiąt pięć stopni.
Kąty wierzchołkowe mają równe miary.
Dowód:
Wprost z twierdzenia o sumie miar kątów przyległych wynika, że
oraz
Stąd . Wynika stąd, że kąty wierzchołkowe są równe.
Obliczmy miary kątów , i zaznaczonych na rysunku.
Kąty o miarach i to kąty wierzchołkowe, więc . Każdy z kątów i jest przyległy do kąta o mierze . Zatem
Wyznaczymy miary kątów równoległoboku .
Rozwiązanie:
Kąty i to kąty wierzchołkowe, mają więc równe miary.
Suma kątów równoległoboku leżących przy jednym boku jest równa .
Kąty i leżą przy jednym boku.
W równoległoboku kąty leżące naprzeciw siebie mają równe miary.
Kąt leży naprzeciw kąta , kąty te mają więc równe miary.
Podobnie kąt leży naprzeciw kąta , kąty te mają równe miary.
Odpowiedź: Miary kątów równoległoboku są równe: , , , .
Zapoznaj się z animacją, pokazującą porównywanie kątów.
Uruchom aplet, aby wykonać polecenie w nim zawarte.
Narysuj dwa różne kąty i porównaj je. Do budowy obu kątów możesz wykorzystać cyrkiel.
Zapoznaj się z poniższym rysunkiem.
Narysuj romb. Podaj miary kątów wierzchołkowych oraz przyległych, jakie tworzą przekątne w tym rombie.
Wyobraź sobie dowolny romb. Podaj miary kątów wierzchołkowych oraz przyległych, jakie tworzą przekątne w tym rombie.
Zapoznaj się z poniższym rysunkiem. Oblicz miary kątów , , .
Zapoznaj się z poniższym rysunkiem. Oblicz miarę kąta .