R116OhXTHnmVk1

Film przedstawia ogólny obraz wiatrów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się masy powietrza. Kolorem białym oznaczone zostały wiatry wiejące przy powierzchni Ziemi, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to wiatry wiejące w wyższych partiach atmosfery.

Film przedstawia ogólny obraz wiatrów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się masy powietrza. Kolorem białym oznaczone zostały wiatry wiejące przy powierzchni Ziemi, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to wiatry wiejące w wyższych partiach atmosfery.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film przedstawia ogólny obraz wiatrów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się masy powietrza. Kolorem białym oznaczone zostały wiatry wiejące przy powierzchni Ziemi, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to wiatry wiejące w wyższych partiach atmosfery.

1. Zróżnicowanie temperatury powietrza na świecie

Atmosfera to mieszanina gazów i różnorodnych domieszek otaczająca wodną i skalną powierzchnię Ziemi powłoką o grubości 1500‑2000 km. Temperatura powietrza zmienia się w kolejnych warstwach atmosfery w bardzo szerokich granicach. Nas, ludzi żyjących na Ziemi, bezpośrednio dotyczą jedynie zmiany temperatury powietrza w dolnych warstwach troposfery, przy powierzchni Ziemi, oraz jej zmienność w ciągu doby i w ciągu roku.

RhC2ftvHGc1Fx1

Film jest pokazem dwudziestu czterech slajdów. Każdy slajd to mapa świata. Na mapie przedstawiono temperaturę powietrza w kolejnych miesiącach. Kolor czerwony temperatury wysokie. Kolor niebieski temperatury niskie. Slajdy zmieniają się co dwie sekundy. Od stycznia do grudnia, potem cykl powtarza się drugi raz. W miesiącach letnich przeważa kolor czerwony, pomarańczowy. W miesiącach zimowych na północy i południu pojawiają się obszary w kolorze niebieskim.

Film jest pokazem dwudziestu czterech slajdów. Każdy slajd to mapa świata. Na mapie przedstawiono temperaturę powietrza w kolejnych miesiącach. Kolor czerwony temperatury wysokie. Kolor niebieski temperatury niskie. Slajdy zmieniają się co dwie sekundy. Od stycznia do grudnia, potem cykl powtarza się drugi raz. W miesiącach letnich przeważa kolor czerwony, pomarańczowy. W miesiącach zimowych na północy i południu pojawiają się obszary w kolorze niebieskim.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film jest pokazem dwudziestu czterech slajdów. Każdy slajd to mapa świata. Na mapie przedstawiono temperaturę powietrza w kolejnych miesiącach. Kolor czerwony temperatury wysokie. Kolor niebieski temperatury niskie. Slajdy zmieniają się co dwie sekundy. Od stycznia do grudnia, potem cykl powtarza się drugi raz. W miesiącach letnich przeważa kolor czerwony, pomarańczowy. W miesiącach zimowych na północy i południu pojawiają się obszary w kolorze niebieskim.

2. Powstawanie wiatrów

Ciśnienie atmosferyczne to stosunek siły, z jaką słup powietrza naciska na powierzchnię Ziemi, do powierzchni, na jaką naciska. Różnice ciśnienia atmosferycznego i różnice wysokości terenu występują na Ziemi bardzo powszechnie. Wszędzie pojawiają się wiatry – poziome ruchy powietrza z miejsc o wyższym ciśnieniu do miejsc o ciśnieniu atmosferycznym niższym. Mogą mieć charakter stały, okresowo zmienny lub lokalny. Wiatry stałe to pasaty i antypasaty oraz wiatry zachodnie i wschodnie. Wiatrem okresowo zmiennym jest monsun. Do wiatrów lokalnych zaliczamy na przykład bryzę lub fen.

RuGDgsbawrtrp1

Trójwymiarowa ilustracja w formie prostopadłościanu przedstawiająca wysokość słupa powietrza nad obszarem nizinnym i górzystym. Z lewej strony ilustracji narysowano fragment Ziemi pokryty wodami oceanu. Jego poziom opisano jako zero metrów nad poziomem morza. Kolorem fioletowym oznaczono wysoki słup powietrza w tym miejscu. We wnętrzu słupa opisano ciśnienie – tysiąc trzynaście hektopaskali. Z prawej strony ilustracji narysowano góry ze szczytem Mount Everest na wysokości osiem tysięcy osiemset czterdzieści osiem metrów nad poziomem morza. Oznaczono kolorem fioletowym niski słup powietrza w tym miejscu. We wnętrzu słupa opisano ciśnienie – trzysta dziesięć hektopaskali. Górną granicę ilustracji stanowi troposfera w kolorze niebieskim.

R1LiUPCZOmuGn1

Ilustracja przedstawia kulę ziemską. Kolorem niebieskim zaznaczono wody. Kolorem zielonym zaznaczono lądy. W centrum Afryka. Na kuli ziemskiej zaznaczono równik, zwrotniki i linie frontów polarnych. Na równiku opisano równikowy pas ciszy. Literami wu opisano ośrodki wyżowe nad zwrotnikami i biegunami. Literami en opisano ośrodki niżowe nad równikiem i liniami frontów polarnych. Niebieskimi strzałkami zaznaczono kierunki wiatru. Wieją one od wyżu do niżu nieco skręcając w poszczególnych pasach. Z prawej strony kuli ziemskiej opisano kierunki wiatrów. Idąc od bieguna północnego wyróżniamy sześć pasów wydzielonych przez linie frontów polarnych, zwrotniki i równik. Wieją w nich kolejno wiatry wschodnie, wiatry zachodnie, pasat północno-wschodni, pasat południowo-wschodni, wiatry zachodnie i wiatry wschodnie. Z lewej strony kuli ziemskiej przedstawiono niebieskimi strzałkami kierunek cyrkulacji mas powietrza.

3. Opady i osady atmosferyczne

Powietrze atmosferyczne w najniższych, przypowierzchniowych warstwach zawiera pewne ilości pary wodnej. W odpowiednich warunkach atmosferycznych powstają opady (deszcz, mżawka, śnieg, krupa śnieżna, grad) i osady atmosferyczne (rosa, gołoledź, szron, szadź).
Czynniki wpływające na wielkość opadów na Ziemi to:

• ogólna cyrkulacja atmosfery,

• szerokość geograficzna,

• obecność monsunów bez względu na szerokość geograficzną,

• ukształtowanie terenu,

• bliskość wielkich zbiorników wodnych,

• prądy morskie i oceaniczne.

RZEvrWASIo1ei1

Film przedstawia wilgotność i występowanie opadów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się wilgotne masy powietrza. Kolorem białym oznaczona została zawartość pary wodnej w powietrzu, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to opady. Kolor czerwony to opady intensywne.

Film przedstawia wilgotność i występowanie opadów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się wilgotne masy powietrza. Kolorem białym oznaczona została zawartość pary wodnej w powietrzu, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to opady. Kolor czerwony to opady intensywne.

Film dostępny na portalu epodreczniki.pl

Film przedstawia wilgotność i występowanie opadów na Ziemi. Na tle mapy krajobrazowej Ziemi przesuwają się wilgotne masy powietrza. Kolorem białym oznaczona została zawartość pary wodnej w powietrzu, natomiast kolory od niebieskiego poprzez żółty do czerwonego to opady. Kolor czerwony to opady intensywne.

4. Czynniki klimatotwórcze

Klimat jest ogółem zjawisk pogodowych na danym obszarze, ustalanym na podstawie obserwacji prowadzonych w okresie nie krótszym niż 30 lat. Na kuli ziemskiej jest on silnie zróżnicowany. Wyróżniono 3 grupy czynników klimatotwórczych różnicujące klimat naszej planety: czynniki strefowe, zależne od szerokości geograficznej (globalna cyrkulacja atmosfery, nasłonecznienie), czynniki astrefowe (rozkład lądów i mórz, prądy morskie i oceaniczne, wysokość nad poziomem morza i rzeźba terenu) oraz czynniki wynikające z działalności człowieka.

RBeRN5Ago0xUl1

Schemat. Na środku zielone koło z napisem klimat. Do koła prowadzą strzałki. Początkiem każdej strzałki jest jeden czynnik klimatotwórczy zapisany w prostym piktogramie. Dla przykładu – napis szata roślinna umieszczony jest w środku zielonego listka. Napis prądy morskie umieszczony jest w środku pojemnika z wodą. Powierzchnia wody falowana.

5. Strefy klimatyczne świata

Klimat na kuli ziemskiej jest bardzo zróżnicowany. Trudno znaleźć obszary, na których byłby identyczny. Wyznaczono jednak strefy klimatyczne. Najczęściej stosuje się podział na 5 stref klimatycznych. Są to występujące na obu półkulach:

• strefa klimatów równikowych – średnie miesięczne temperatury wahają się od 24°C do 28°C; ruchy wstępujące wilgotnego powietrza prowadzą do wysokich opadów występujących w godzinach popołudniowych i nasilających się w czasie wiosennego i jesiennego zenitalnego górowania Słońca; wysoka wilgotność powietrza i zachmurzenia utrudniają utratę ciepła przez powierzchnię Ziemi, stąd niewielkie amplitudy temperatury; roczne amplitudy na nizinach nie przekraczają 5°C;

• strefa klimatów zwrotnikowych – pogoda kształtowana jest przez suche i gorące masy powietrza zwrotnikowego; temperatury są wysokie; średnia temperatura najchłodniejszego miesiąca wynosi powyżej 10°C; w strefie tej występują duże dobowe amplitudy temperatury powietrza; przeważają układy wysokiego ciśnienia i ruchy zstępujące powietrza, co powoduje inwersyjny rozkład temperatur, który hamuje rozwój konwekcji, zachmurzenia i opadów; temperatury w ciągu dnia są bardzo wysokie – najwyższe na całej kuli ziemskiej; w nocy następuje silne wychłodzenie; średnie roczne temperatury powietrza wynoszą 24–27°C;

• strefa klimatów podzwrotnikowych – klimat tej strefy tworzony jest przez powietrze zwrotnikowe latem i polarne zimą; lata są słoneczne, gorące bez opadów, zimy łagodne, bez mrozu i śniegu; średnia temperatura roczna powyżej 10°C, a temperatura najchłodniejszego miesiąca wynosi 0–10°C;

• strefa klimatów umiarkowanych (ciepła i chłodna) – klimaty tej strefy są wynikiem cyrkulacji zachodniej pod wpływem polarnych, arktycznych i zwrotnikowych mas powietrza; występują częste zmiany pogody, układy niskiego ciśnienia; roczna suma opadów – 700 mm; średnia roczna temperatura powietrza – od 0°C do 10°C; występują cztery pory roku, w odmianie ciepłej krótka i chłodna zima, a w odmianie chłodnej zima dłuższa i mroźna;

• strefa klimatów okołobiegunowych – klimat kształtowany jest pod wpływem różnic w nasłonecznieniu i oświetleniu letniego długiego dnia polarnego i długiej zimowej nocy polarnej; przeważają opady śniegu i są niewielkie; średnia roczna temperatura powietrza poniżej 0°C.

W poszczególnych strefach klimatycznych Ziemi występują typy klimatu z przewagą cech morskich (oceanicznych), z cechami kontynentalnymi i przejściowymi, bardziej wilgotne, suche lub skrajnie suche. Wyróżniane są też klimaty astrefowe. Najważniejsze z nich to klimaty górskie i monsunowe.

RC46OoygtzMlF1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano kontynenty. Zaznaczono siedemnaście miejsc, dla których stworzono diagramy klimatyczne dookoła mapy. Na mapie kolorami zaznaczono strefy klimatyczne (pięć), a odcieniami kolorów typy klimatu (piętnaście) w poszczególnych strefach. Układają się one pasami o przebiegu równoleżnikowym i są rozmieszczone symetrycznie względem równika. Dookoła mapy narysowano diagramy klimatyczne stacji reprezentujących poszczególne typy klimatu. Każdy diagram obrazuje średnie miesięczne temperatury powietrza (wykres liniowy) i średnie miesięczne sumy opadów (wykres słupkowy). Nad diagramem umieszczono nazwę typu klimatu na prostokącie w kolorze odpowiadającym kolorowi typu klimatu na mapie i w legendzie. Od diagramów prowadzą odnośniki do punktów na mapie. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono piętnaście kolorowych prostokątów z opisem stref klimatycznych i typów klimatu w poszczególnych strefach. Dodatkowo niebieskim kreskowaniem wydzielono astrefowy klimat monsunowy, a biało-szarym gradientem astrefowy klimat górski.

6. Wpływ klimatu na bioróżnorodność i zróżnicowanie gleb

Strefy oświetlenia Ziemi zadecydowały o wyodrębnieniu stref klimatycznych, które z kolei wpłynęły na tworzenie stref roślinnych (las równikowy, sawanna, gorące pustynie i półpustynie, stepy i chłodne pustynie, lasy liściaste i mieszane, tajga, tundra), a te na powstanie stref glebowych. Na Ziemi można zatem wyróżnić strefy klimatyczno‑roślinno‑glebowe.

R1Qn0Qm6cY1eO1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano kontynenty. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Opisano oceany. Czerwoną linią zaznaczono kontur Polski. Na mapie w obrębie lądów kolorami zaznaczono potencjalną roślinność naturalną. Zasadniczo strefy układają się pasami o przebiegu równoleżnikowym, za wyjątkiem terenów górskich. Oznaczono pustynię lodową – kolor biały, tundrę i lasotundrę – kolor seledynowy, las iglasty – tajgę – kolor turkusowy, las liściasty i mieszany strefy umiarkowanej – kolor zielonkawy, lasostep i step – kolor jasnopomarańczowy, roślinność śródziemnomorską – kolor różowy, półpustynie i pustynie – kolor ciemnopomarańczowy, sawannę – kolor jasnozielony, subtropikalny las przejściowy – kolor zielony, wilgotny las równikowy – kolor ciemnozielony, roślinność wysokogórską (astrefową) – kolor fioletowy. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono 11 kolorowych prostokątów w wymienionych wyżej kolorach wraz z opisami nazw stref.

R2HzIZn8t1JL91

Na ilustracji schemat przedstawiający związek klimatu z glebami i roślinnością. W pierwszej kolumnie zapisano nazwę klimatu. W drugiej kolumnie zapisano typ gleby przeważający na obszarze o danym typie klimatu. W trzeciej kolumnie podano strefę roślinną obejmującą obszar o danym typie klimatu. Ostatnia kolumna zawiera zdjęcie strefy roślinnej z charakterystyczną dla danej strefy szatą roślinną. Na schemacie przedstawiono: 1. klimat polarny – sporadyczne gleby inicjalne – pustynie lodowe – zdjęcie pustyni lodowej; 2. klimat subpolarny – gleby tundrowe – tundra – zdjęcie tundry; 3. klimat umiarkowany kontynentalny – bielice – lasy iglaste, tajga – zdjęcie tajgi; 4. klimat umiarkowany morski – gleby brunatne i płowe – lasy liściaste – zdjęcie lasu liściastego; 5. klimat podzwrotnikowy kontynentalny – czarnoziemy – stepy – zdjęcie stepu; 6. klimat podzwrotnikowy morski – gleby brązowe, cynamonowe – lasy parkowe, makia – zdjęcie makii; 7. klimat zwrotnikowy suchy – szaroziemy, buroziemy, gleby inicjalne – pustynie i półpustynie – zdjęcie pustyni piaszczystej; 8. klimat podrównikowy – buroziemy, gleby kasztanowe – sawanna – zdjęcie sawanny; 9. klimat równikowy – lateryty, żółtoziemy, czerwonoziemy – las równikowy – zdjęcie lasu równikowego.

7. Wody na Ziemi

Woda jest niezbędna do życia wszystkich organizmów naszej planety. Zdecydowana większość jej zasobów znajduje się w oceanach i morzach. Są one jednak rozmieszczone bardzo nierównomiernie. Wszechocean to obszar wszystkich oceanów i mórz. Istnieją 4 oceany: Ocean Spokojny (Pacyfik), Ocean Atlantycki, Ocean Indyjski i Arktyczny. Rzeki to wody płynące po powierzchni Ziemi. Jeziora to naturalne, śródlądowe, pozbawione bezpośredniego kontaktu z morzem zagłębienia terenu wypełnione wodą. Znacznie więcej wody niż w jeziorach i rzekach znajduje się w porach i szczelinach skał. Są to wody podziemne.

R1B1GXq0lm9nP1

Na ilustracji trzy jednakowej wielkości diagramy słupkowe. Diagram zielony – skład procentowy wszystkich zasobów wodnych na Ziemi z podziałem na wody słone i słodkie. Diagram beżowy – skład procentowy wody słodkiej z podziałem na wody powierzchniowe, podziemne i uwięzione w pokrywie lodowej oraz lodowcach. Diagram niebieski – skład wód powierzchniowych z podziałem na rzeki, bagna i jeziora.

R103mpUxRG91O1

Na ilustracji schemat w formie mapy myśli przedstawiający różne typy mórz na świecie. Centralnie granatowy napis – typy mórz. Od niego promieniście odchodzą napisy w pięciu kolorach. Poszczególne typy mórz uwzględnione na schemacie: otwarte, międzywyspowe, przybrzeżne, śródziemne międzykontynentalne, śródziemne wewnątrzkontynentalne. Od każdego typu morza odchodzi kolejny opis – definicja połączona z typem morza linią w formie rury kanalizacyjnej. Z tego opisu wychodzi kolejny opis: przykłady konkretnych mórz danego typu, ich pełne nazwy.

Zadania

Pamiętam i rozumiem

1. Wyjaśnij pojęcia: atmosfera, ciśnienie atmosferyczne, wiatr, wyż baryczny, biosfera, gleba, hydrosfera, rzeka, wszechocean, morze, jezioro.

2. Podaj procentowy skład powietrza.

3. Od czego zależy temperatura powietrza na Ziemi?

4. Omów mechanizm powstawania wiatru. Wymień przykłady wiatrów stałych i powiedz, do jakiego rodzaju wiatrów zaliczamy bryzę.

5. Wyszukaj w „Atlasie chmur” i opisz następujące rodzaje chmur: cumulus, cirrus, cumulonimbus, stratus.

   RRg5Hwvjwdtaw1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu cirrocumulus. Wyglądem przypominają bardzo delikatną piankę na błękitnej wodzie.

   

   RqSkODnUfyCtf1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu cirrostratus. Wyglądem przypominają drobne fragmenty białej waty porozciągane w różnych kierunkach.

   

   RkkHtN1QZ3rBF1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu cirrus. Delikatne białe smugi, układające się jedna obok drugiej, równolegle do siebie. Błękitne niebo.

   

   RQfdfOEUTaHIr1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu altocumulus. Przypominają stado małych, śnieżnobiałych baranków biegnących jeden za drugim. W dolnej części fotografii stado baranków zagęszcza się.

   

   R1TWe1kCno8hR1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu altostratus. Niebiesko-sine chmury zakrywają całe niebo.

   

   R2NSAE7h09rob1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu cumulonimbus. Olbrzymie, bardzo wysokie, gęste kłębowisko chmur. Przypomina obłok po wybuchu nuklearnym. Dominuje barwa śnieżnobiała. W lewa stronę ciemnieje, aż do koloru sinego.

   

   R17Z7Kohvbm8M1

   Na zdjęciu szeroka rzeka, kamienisty brzeg. Na drugim brzegu gęsty las liściasty. Na niebie czarne deszczowe chmury. Niemal jednolita warstwa, całkowicie zasłaniająca niebo. To nimbostratusy. Jedynie w oddali prześwituje niebieskie niebo.

   

   RtHrPk1TwFxEO1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu stratus. Bezpostaciowe jak jednolita, gęsta mgła. Kolor szaroniebieski.

   

   R1Rjdls7Vsc7g1

   Zdjęcie przedstawia chmury typu stratocumulus. Gęsto obok siebie ułożone obłoki. Mają barwę od śnieżnobiałej do ciemnoszarej, a w niektórych miejscach nawet czarnej. Pędzą nisko nad łąkami i lasami, które mają kolor żółtobrązowy. Spomiędzy chmur Słońce oświetla powierzchnię ziemi. Pomiędzy chmurami widać błękitne niebo.

   

6. Wyjaśnij, co to są: śnieg, rosa, grad, szron i szadź. Wskaż je na poniższych ilustracjach.

   RZ7RUnkdc3N1K1

   Zdjęcie przedstawia cztery duże bryłki lodu ułożone na dłoni. Są to gradziny o wielkości od dwóch do czterech centymetrów. Bryłki nie są idealnymi kulami.

   

   R1M8ogryMl7vp1

   Zdjęcie przedstawia źdźbło trawy. W centralnej części zdjęcia pod źdźbłem zwisa owad. Przeźroczyste skrzydła i cały odwłok owada są pokryte kroplami wody. To rosa. Na źdźble trawy również duże i małe krople rosy.

   

   RBAMzpKEfXpFm1

   Zdjęcie przedstawia zbliżenie na teren pokryty wyschniętymi kępami traw. Źdźbła pokryte drobnymi lodowymi kryształkami. Kryształki tworzą drobne igiełki lodu pionowo przyczepione do powierzchni trawy. Szron okrywa powierzchnię trawy od nasady aż po koniec.

   

   R1MDc6eGVm3Kb1

   Zdjęcie przedstawia metalową siatkę ogrodzenia. Mroźny słoneczny dzień. Oka siatki w kształcie rombów. Dwie krawędzie w każdym oczku metalowej siatki pokryte są drobnymi kruchymi igiełkami.

   

   R1MiQyoRfbyWR1

   Zdjęcie przedstawia płatek śniegu. Ma kształt nieregularnej gwiazdki zbudowanej z kryształków lodu.

   

7. Wymień czynniki klimatotwórcze:

   1. strefowe,

   2. astrefowe.

8. Wymień po trzy przykłady gleb strefowych i astrefowych.

Czytam i interpretuję

1. Na podstawie przedstawionego schematu omów budowę atmosfery.

   RgpyarTGkkMso1

   Ilustracja przedstawia przekrój pionowy przez warstwy atmosfery. Odcieniami koloru granatowego, od najjaśniejszego najniżej do najciemniejszego najwyżej, przedstawiono pięć warstw: troposferę, stratosferę, mezosferę, termosferę i egzosferę. Warstwy oddzielone są liniami. Za pomocą czerwonej linii zaznaczono przebieg temperatury w poszczególnych warstwach. Z lewej strony ilustracji opisano wysokości w kilometrach. Pod ilustracją opisano wartości temperatury w stopniach Celsjusza. W każdej warstwie umieszczono obiekty lub zjawiska charakterystyczne dla danej warstwy i wysokości. W troposferze jest to samolot. W stratosferze – balon pogodowy. W mezosferze – meteory. W termosferze – zorze. W termosferze poziomą linią zaznaczono umowną granicę kosmosu, a powyżej niej narysowano prom kosmiczny.

   

2. Opisz cyrkulację atmosferyczną w strefie międzyzwrotnikowej.

   RPccaPrBZ7Z7x1

   Ilustracja przedstawia fragment kuli ziemskiej od zwrotnika Raka do zwrotnika Koziorożca. Odwrócono go tak, że przez środek fragmentu kuli ziemskiej z góry na dół przechodzi równik. Na równiku opisano niż. Nad równikiem chmura i krople deszczu. Na lewo i prawo od chmury wiejące wiatry. Kierunek wiatrów wskazują niebieskie i czerwone strzałki. Nad równikiem na wysokości chmury, strzałki rozchodzą się poziomo na lewo i na prawo. To antypasaty. Strzałki skręcają w stronę powierzchni Ziemi na wysokości zwrotników gdzie opisano wyż. Przy powierzchni Ziemi, strzałki poziomo skierowane w stronę równika. Opisano je jako pasaty. Strzałki wskazują stałą cyrkulację wiatru od równika i ponownie w kierunku równika.

   

3. Wskaż obszary o największych rocznych amplitudach temperatury na Ziemi. Wyjaśnij przyczyny tak dużych różnic temperatury w ciągu roku w tych miejscach.

   R1KueUnhrZkcR1

   Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano kontynenty. Na mapie kolorami zaznaczono roczne amplitudy temperatury powietrza. Centralną część mapy pokrywa kolor jasnożółty. Na północy kolor żółty przechodzi w zielony i niebieski do czerwonego, a na południu w zielony do niebieskiego. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na czternaście części. U góry – odcienie czerwonego, dalej fioletowy, środek odcienie niebieskiego, dalej odcienie zielonego, na dole żółty do jasnożółtego. Linie oddzielające poszczególne kolory oznaczają roczne izoamplitudy temperatury powietrza i są opisane co pięć stopni, dodatkowo wydzielona jest izoamplituda dwa i pół stopnia Celsjusza, która jest najniższą roczną izoamplitudą temperatury powietrza opisaną na mapie i w legendzie. Najwyższa roczna izoamplituda temperatury powietrza wynosi sześćdziesiąt stopni Celsjusza. Kolor żółty oznacza najniższe roczne izoamplitudy temperatury powietrza i pokrywa tereny wzdłuż równika, kolor czerwony obrazuje najwyższe roczne izoamplitudy temperatury powietrza i pokrywa północne tereny Azji i Ameryki Północnej.

   

4. Wskaż obszary o najwyższych i najniższych sumach opadów na Ziemi. Do wskazanych obszarów przyporządkuj przyczyny występowania lub braku opadów (ogólna cyrkulacja atmosfery, szerokość geograficzna, cyrkulacja monsunowa, ukształtowanie terenu, bliskość wielkich zbiorników wodnych, prądy morskie i oceaniczne).

   RfcMaqH0FRZrG1

   Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano kontynenty. Morza zaznaczono kolorem niebieskim. Opisano oceany. Czerwoną linią zaznaczono kontur Polski. Na mapie w obrębie lądów kolorami zaznaczono średnie roczne sumy opadów. Opisano izohiety: sto, dwieście pięćdziesiąt, pięćset, tysiąc, dwa tysiące, trzy tysiące milimetrów. Najciemniejszy kolor granatowy obejmuje obszary wzdłuż równika. Odcienie niebieskiego i seledynowego są rozłożone nierównomiernie, a kolor żółty obejmuje północną część Grenlandii, Saharę i Półwysep Arabski, Pustynie: Kyzył–Kum, Gobi, Atakama oraz centralną część Antarktydy. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Po lewej stronie mapy w legendzie umieszczono prostokątny pionowy pasek. Pasek podzielono na siedem części. U góry – ciemnoniebieski, dalej odcienie niebieskiego do seledynowego, na dole kolor żółty. Każda część paska obrazuje przedział średniej rocznej sumy opadów. Izohiety roczne wynoszą: sto milimetrów, dwieście pięćdziesiąt, pięćset, tysiąc, dwa tysiące i trzy tysiące milimetrów. Odcieniami koloru niebieskiego zaznaczono obszary o średniej rocznej sumie opadów powyżej pięćset milimetrów, seledynowym – pomiędzy sto a pięćset milimetrów, a kolorem żółtym – poniżej sto milimetrów.

   

5. Do podanych opisów przyporządkuj strefę klimatyczną.

A. Występują bardzo duże dobowe i roczne amplitudy temperatury, małe lub bardzo małe opady.
B. Przez cały rok temperatura przekracza 20°C, wysokie opady występują niemal codziennie przez cały rok.
C. Średnia roczna temperatura spada znacznie poniżej 0°C, występują niewielkie opady (głównie śniegu).
a. strefa okołobiegunowa
b. strefa umiarkowana
c. strefa podzwrotnikowa
d. strefa zwrotnikowa
e. strefa równikowa

1. Nazwij widoczne na fotografiach formacje roślinne.

   RCk4kntNDfPi31

   Na pierwszym planie morze. Dalej bryła lodu wystająca z wody i ośnieżony brzeg. W tle ośnieżone góry. U stóp gór zabudowania na jedynym nieośnieżonym fragmencie gruntu.

   

   RjBkW876L4opb1

   Teren pokryty trawą. Na pierwszym planie osiem słoni idących od błotnistego wodopoju w kierunku drzew akacji. W tle wiele drzew akacji. Błękitne bezchmurne niebo.

   

   R127zQkic1r8L1

   Dolina o kształcie litery fał. Dnem doliny płynie rzeka. Czysta krystaliczna woda. Zbocza doliny porośnięte są lasem iglastym. Na pierwszym planie brzeg rzeki porośnięty trawą. Różowe kwiaty.

   

   R1EvyYEsV5WRK1

   Rozległa równina porośnięta trawą. Gdzieniegdzie większe kępki suchych traw. Niebieskie niebo, białe chmury. Słonecznie.

   

   R3aCHinKQxcQF1

   Korony drzew liściastych. Drzewa rosną bardzo gęsto. Tworzą piętrowy układ. Widoczne pnącza.

   

2. Rozpoznaj na schemacie zaznaczone literami elementy.

   R1aJjFPjID2Z11

   Schemat systemu rzecznego. Poszczególne elementy oznaczone literami.

   

3. Na podstawie fragmentu mapy rozpoznaj typ morza i opisz go.

   RFOmkGCe8C3Vc1

   Na mapie Morze Bałtyckie otoczone lądami. Na północy Półwysep Skandynawski, na południu i wschodzie tereny nizinne Niemiec, Polski, Litwy, Łotwy i Estonii. Na zachodzie Półwysep Jutlandzki i Wyspy Duńskie.

   

   R1NVVXSfKYcEe1

   Na mapie Morze Czerwone otoczone od wschodu Półwyspem Arabskim należącym do Azji. Od zachodu kontynent afrykański.

   

   R9OyCMgYH59fR1

   Na mapie Morze Japońskie. Od wschodu otoczone brzegami Azji. Od zachodu otaczają je Wyspy Japońskie.

   

   R12WxZTRRuWBw1

   Na mapie Morze Jawajskie otoczone od wszystkich stron wyspami należącymi do Archipelagu Malajskiego.

   

   R11egj6WXIrb71

   Na mapie Morze Północne. Otoczone jedynie od trzech stron lądami, wyspami i półwyspami należącymi do kontynentu europejskiego.

   

Rozwiązuję problemy

1. Uzupełnij schemat powstawania monsunu. W odpowiednie miejsca wpisz nazwy ośrodków barycznych. Objaśnij mechanizm powstawania monsunu zimowego i letniego.

   R3aKLi2RXYOz91

   Interaktywna aplikacja. Ilustracja lewa. Monsun zimowy. Mapa Azji Południowo‑Wschodniej. Ląd w kolorze zielonym, morza w kolorze niebieskim. Strzałki od lądu zwrócone grotami w kierunku morza. Na lądzie puste miejsce do uzupełnienia. Na morzu dwa puste miejsca do uzupełnienia. Do wyboru litery wu i en. Ilustracja prawa. Monsun letni. Mapa Azji Południowo‑Wschodniej. Ląd w kolorze zielonym, morza w kolorze niebieskim. Strzałki od morza zwrócone grotami w kierunku lądu. Na lądzie puste miejsce do uzupełnienia. Na morzu dwa puste miejsca do uzupełnienia. Do wyboru litery wu i en.

   Interaktywna aplikacja. Ilustracja lewa. Monsun zimowy. Mapa Azji Południowo‑Wschodniej. Ląd w kolorze zielonym, morza w kolorze niebieskim. Strzałki od lądu zwrócone grotami w kierunku morza. Na lądzie puste miejsce do uzupełnienia. Na morzu dwa puste miejsca do uzupełnienia. Do wyboru litery wu i en. Ilustracja prawa. Monsun letni. Mapa Azji Południowo‑Wschodniej. Ląd w kolorze zielonym, morza w kolorze niebieskim. Strzałki od morza zwrócone grotami w kierunku lądu. Na lądzie puste miejsce do uzupełnienia. Na morzu dwa puste miejsca do uzupełnienia. Do wyboru litery wu i en.

   

   Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gqox8Oa

2. Uzupełnij schemat powstawania bryzy. W odpowiednie miejsca wstaw symbole ośrodków barycznych. Objaśnij mechanizm powstawania bryzy dziennej i nocnej.

   RScpSJcmucvPG1

   Interaktywna aplikacja. Schemat z lewej strony pokazuje mechanizm powstawania bryzy dziennej. Należy przenieść literki oznaczające wyż i niż w odpowiednie miejsca. Schemat z prawej strony pokazuje mechanizm powstawania bryzy nocnej. Należy przenieść literki oznaczające wyż i niż w odpowiednie miejsca.

   Interaktywna aplikacja. Schemat z lewej strony pokazuje mechanizm powstawania bryzy dziennej. Należy przenieść literki oznaczające wyż i niż w odpowiednie miejsca. Schemat z prawej strony pokazuje mechanizm powstawania bryzy nocnej. Należy przenieść literki oznaczające wyż i niż w odpowiednie miejsca.

   

   Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gqox8Oa

3. Wyjaśnij, dlaczego w Azji Południowo‑Wschodniej występują bardzo wysokie opady, pomimo że obszar ten leży w strefie klimatów zwrotnikowych.

4. Oblicz temperaturę powierza w Karpaczu Dolnym (480 m n.p.m.), gdy na Śnieżce (1602 m n.p.m.) temperatura powierza wynosi 5°C.

5. Przedstawione klimatogramy przyporządkuj do stref klimatycznych i na przykładzie tych klimatogramów opisz charakterystyczne cechy klimatu występującego w danym miejscu strefy klimatycznej.

   R1Y3b4JpYQuST1

   Interaktywna aplikacja. Na środku duża mapa świata z podziałem na strefy klimatyczne. Strefy układają się równoleżnikowo. W pięciu strefach zaznaczone miejsca, od których odchodzą linie. Linie kończą się poza mapą opisami: strefa umiarkowana, strefa równikowa, strefa okołobiegunowa, strefa podzwrotnikowa, strefa zwrotnikowa. Pod mapą jest pięć klimatogramów. Trzeba je przenieść nad odpowiednie nazwy stref klimatycznych.

   Interaktywna aplikacja. Na środku duża mapa świata z podziałem na strefy klimatyczne. Strefy układają się równoleżnikowo. W pięciu strefach zaznaczone miejsca, od których odchodzą linie. Linie kończą się poza mapą opisami: strefa umiarkowana, strefa równikowa, strefa okołobiegunowa, strefa podzwrotnikowa, strefa zwrotnikowa. Pod mapą jest pięć klimatogramów. Trzeba je przenieść nad odpowiednie nazwy stref klimatycznych.

   

   Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gqox8Oa

6. Na podstawie dostępnych map uzupełnij tabelę, wybierając z listy formację roślinną pasującą do danego miejsca. W ostatniej kolumnie uzupełnij z listy czynnik wpływający na zmiany w roślinności, która została wymieniona w danym wierszu tabeli. Po uzupełnieniu tabeli pomyśl i odpowiedz, dla jakich klimatów charakterystyczne są dane rodzaje roślinności.

   Rj31nicBBawNk1

   Interaktywna aplikacja. Tabela, w której w komórkach wyszczególnione są różne miejsca na świecie. Do miejsc, wybierając z listy należy przyporządkować nazwy formacji roślinnych w odpowiedniej kolejności i czynnik klimatotwórczy, który ma wpływ na taki układ poszczególnych formacji roślinnych.

   Interaktywna aplikacja. Tabela, w której w komórkach wyszczególnione są różne miejsca na świecie. Do miejsc, wybierając z listy należy przyporządkować nazwy formacji roślinnych w odpowiedniej kolejności i czynnik klimatotwórczy, który ma wpływ na taki układ poszczególnych formacji roślinnych.

   

   Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/D1Gqox8Oa

Projekt badawczy

Wyniki i wnioski z projektu badawczego

Test sprawdzający do działu III. Klimat i wody na Ziemi

Test sprawdzający

Klucz testu