Konflikty zbrojne we współczesnym świecie
Określ,
na jakim kontynencie rozgrywa się przedstawiony konflikt;
jakie państwa są w niego zaangażowane.
Wyjaśnij, dlaczego konflikt może okazać się zagrożeniem dla bezpieczeństwa całej społeczności międzynarodowej.
Poszukaj informacji na temat, innych niż rywalizacja o Kaszmir, źródeł konfliktu w przedstawionym na mapie regionie.
Konflikty zbrojne we współczesnym świecie
wymienić organizacje międzynarodowe stojące na straży międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa;
przedstawić cele i zasady działania Organizacji Narodów Zjednoczonych;
wyjaśnić, jaką rolę we współczesnym świecie odgrywa Organizacja Paktu Północnoatlantyckiego.
rodzajów i źródeł współczesnych konfliktów zbrojnych;
sposobów rozwiązywania konfliktów i zapobiegania wojnom;
jakie są skutki współczesnych konfliktów zbrojnych.
Pojęcie konfliktu zbrojnego, sporu i wojny
Na świecie istnieje około 200 państw i kilka razy więcej grup etnicznych, narodowych i plemiennych. Państwa i grupy mają swoje interesy i cele. Mogą one być albo wspólne, albo rozbieżne. Jeżeli jakaś grupa podmiotów ma wspólne interesy i cele, to często dochodzi między nimi do współpracy. Jeżeli zaś występuje rozbieżność interesów i celów, może dojść do konfliktu.
Wojna oznacza zerwanie pokojowych stosunków między państwami i przejście do stosunków wojennych. Ale stan wojny nie musi oznaczać automatycznego prowadzenia działań zbrojnych.
Konflikt zbrojny to sytuacja, w której doszło do użycia siły zbrojnej między stronami. Oznacza to, że do konfliktów zaliczymy wszelkie przejawy walki zbrojnej.
Od konfliktu zbrojnego należy odróżniać spór międzynarodowy, w którym konfrontacja między stronami prowadzona jest innymi metodami niż walka zbrojna, np: przy użyciu środków ekonomicznych, dyplomatycznych, informacyjnych.
Źródła konfliktów zbrojnych
Jak już wspomniano, przyczyną konfliktów jest rozbieżność interesów i celów poszczególnych podmiotów. Nie każda rozbieżność interesów prowadzi jednak do konfliktu zbrojnego. Dochodzi do niego wtedy, gdy strony nie potrafią lub nie chcą się pogodzić pokojowo. Źródeł konfliktów zbrojnych możemy poszukiwać w czynnikach ekonomicznych, politycznych lub ideologicznych. Zazwyczaj konflikty mają złożony charakter, a przyczyn ich wybuchu jest wiele. Przykładem jest kontynent afrykański, gdzie dominują spory terytorialne oraz religijne i etniczne. Sztuczny, pokolonialny charakter granic państwowych, dzielących narodowości i plemiona, stanowi poważne źródło konfliktów międzynarodowych.
Wśród przyczyn konfliktów ważne miejsce zajmują czynniki ekonomiczne, np. dostęp do złóż ropy naftowej. Niektórzy badacze przewidują, że w przyszłości konfliktogennym bogactwem naturalnym będzie woda pitna. Do istotnych źródeł konfliktów zbrojnych zaliczymy także czynniki ideologiczne i religijne. Czynnik ideologiczny leżał u podstaw wielu konfliktów, w które angażowały się mocarstwa w okresie zimnej wojny. Obecnie tło religijne ma na przykład toczący się na Bliskim Wschodzie konflikt izraelsko‑arabski. Przyczyn konfliktów możemy doszukiwać się ponadto w ingerencjach z zewnątrz, zbrojeniach czy aspiracjach mocarstw regionalnych do dominacji.
Skala i geografia konfliktów na świecie
W latach 1945–1983 miało miejsce ponad 150 wojen, w które było zaangażowanych ponad 80 państw. Statystyki pokazują, że rocznie prowadzono 12 konfliktów zbrojnych. Według opinii niektórych ekspertów od zakończenia II wojny światowej najdłuższy okres bez żadnego konfliktu wyniósł 26 dni. Inni twierdzą, że tylko 2–4 dni. Do 1991 r. liczba konfliktów zbrojnych wzrosła do 180.
Obecnie najwięcej konfliktów toczy się w Azji i Afryce. W tych rejonach konflikty są bardzo krwawe i niezwykle trudno je rozwiązać. W Azji są to głównie spory i konflikty między państwami, często o charakterze terytorialnym (np. konflikt o Kaszmir) i krwawe wojny wewnętrzne (np. wojna domowa w Syrii). Na Bliskim Wschodzie spory grożące wojną dotyczą relacji między Izraelem a państwami arabskimi i Palestyną. Konflikty interesów Stanów Zjednoczonych, Rosji i Chin utrudniają rozwiązywanie tych problemów przy udziale Organizacji Narodów Zjednocznych.
Wyjaśnij, dlaczego konflikty interesów Stanów Zjednoczonych, Rosji i Chin utrudniają Radzie Bezpieczeństwa ONZ rozwiązywanie konfliktów międzynarodowych.
W Afryce toczy się wiele wojen domowych. Cechuje je jest duża liczba walczących stron, a głównymi ofiarami jest ludność cywilna. Dominują na kontynencie spory międzyplemienne i międzywyznaniowe. W XXI wieku wojny trwały m.in. w Demokratycznej Republice Konga, Sudanie czy Czadzie. Przedmiotem sporów i konfliktów w Afryce są także surowce. Niezwykle poważnym źródłem przemocy w państwach azjatyckich i afrykańskich są terroryzm i radykalny islamizm. Na tle sporów i konfliktów w Azji i Afryce spokojnymi kontynentami wydają się Ameryka Południowa i Ameryka Północna.
Przez ostatnich kilkanaście lat w Europie nie toczyły się krwawe konflikty wewnątrzpaństwowe i międzynarodowe. Jeszcze kilkadziesiąt lat temu problemem były
ruchy narodowowyzwoleńcze w Irlandii Północnej czy Hiszpanii i towarzyszący im terroryzm;
krwawe wojny toczone na obszarze byłej Jugosławii.
Konflikty na świecie
Obecnie najpoważniejszy konflikt zbrojny w Europie ma miejsce na Ukrainie.
Etapy konfliktu:
konflikt o Krym.
Zmiana władzy na Ukrainie (odsunięcie prorosyjskiego prezydenta) wywołała protesty części mieszkańców Krymu i wzrost separatystycznych nastrojów na półwyspie. W 2014 r. rosyjscy żołnierze opanowali półwysep, a w przeprowadzonym referendum większość głosujących opowiedziała się za przyłączeniem Krymu do Rosji. Wynik ten zakwestionowały organizacje międzynarodowe i część mieszkańców Krymu.konflikt na obszarze wschodniej Ukrainy.
Przeciwko nowemu rządowi ukraińskiemu zaprotestowali także separatyści w obwodzie ługańskim i donieckim, którzy przy wsparciu militarnym Rosji w marcu 2014 r. zbrojnie wystąpili przeciwko Ukrainie. W odpowiedzi władze Ukrainy rozpoczęły operację wojskową, której celem jest zlikwidowanie separatystycznych ugrupowań zbrojnych we wschodniej Ukrainie i utrzymanie integralności kraju. W rozwiązanie konfliktu na Ukrainie zaangażowani są przywódcy państw europejskich, zwłaszcza Niemiec i Francji, oraz Unia Europejska.
Protesty w krajach arabskich
W 2010 r. w Tunezji rozpoczęły się wydarzenia określane mianem Arabskiej Wiosny. Mieszkańcy kolejnych państw północnej Afryki protestowali przeciwko ograniczeniom wolności, łamaniu praw człowieka, korupcji i nepotyzmowi. W wielu państwach odsunięto od władzy długoletnich, znienawidzonych dyktatorów.
Wyjaśnij, dlaczego przedstawione na mapie konflikty zostały nazwane Arabską Wiosną.
W 2011 r. rozpoczął się jeden z najdramatyczniejszych konfliktów współczesnego świata - wojna domowa w Syrii. Wojska rządowe dokonują masowych egzekucji, strzelają do demonstrantów, używają broni chemicznej. Z kolei syryjscy powstańcy są oskarżani o powiązania z ugrupowaniami terrorystycznymi. Jednym ze skutków wojny domowej jest rosnąca fala uchodźców docierająca do Europy.
Skutki konfliktów zbrojnych
Jednym z najpoważniejszych skutków konfliktów zbrojnych są straty ludnościowe. Trudno oszacować, ile osób w skali globalnej zginęło w nich. Systematycznie jednak wzrasta liczba ofiar cywilnych. Dla porównania: w I wojnie światowej ludność cywilna stanowiła 5% strat ludzkich, w II wojnie światowej – 50%, w niektórych konfliktach etnicznych w Afryce straty te wynoszą nawet 80–85%. Do negatywnych konsekwencji konfliktów zbrojnych zaliczymy także patologie społeczne (np. narkomanię czy nadmierną skłonność społeczeństw do agresji), udział dzieci w konfliktach zbrojnych (tzw. dzieci‑żołnierze), niekontrolowane migracje, nadmierne zbrojenia, zniszczenia i załamanie gospodarcze czy podejmowanie prób produkcji broni masowego rażenia.
Jednym z najdramatyczniejszych skutków konfliktów zbrojnych jest rosnąca fala uchodźców. Do Europy ucieka coraz większa grupa ludzi, szukając ochrony przed krwawymi wojnami, biedą i głodem. Rodzi to liczne problemy i obawy.
Prawo międzynarodowe gwarantuje uchodźcom podstawową pomoc, np. nie wolno ich wydalać do państw, w których groziłoby im niebezpieczeństwo.
Przygotuj krótką notatkę, w której wyjaśnisz, na jaką pomoc może liczyć uchodźca w Polsce.
Podsumowanie
Przez stulecia wojna była uznanym przez państwa sposobem rozstrzygania sporów. Dopiero w XX wieku państwa wprowadziły zakaz użycia siły w stosunkach międzynarodowych. Powołały też organizacje międzynarodowe, które ponoszą odpowiedzialność za utrzymanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa. Działania te nie zapobiegły jednak wojnom i to o charakterze globalnym. Różnice interesów, spory terytorialne, walka o dominację w regionie, walka o surowce czy problemy narodowościowe to tylko niektóre z przyczyn toczących się konfliktów. Należy mieć jednak nadzieję, że państwa, zamiast toczyć wojny, w coraz większym stopniu będą podejmowały pokojowe metody rozwiązywania sporów, takich jak negocjacje czy sądy międzynarodowe.
Przydatny link
Rozstrzygnij, czy podane zdania zwierają informacje prawdziwe (Prawda), czy fałszywe (Fałsz).
| Prawda | Fałsz | |
| Syria to państwo położone na terenie północnej Afryki. | □ | □ |
| Wojna domowa w Syrii rozpoczęła się w okresie Arabskiej Wiosny. | □ | □ |
| W trakcie konfliktu syryjskiego doszło do użycia broni chemicznej. | □ | □ |