Korpuskularna budowa materii
Korpuskularna budowa materii
1. Cele lekcji
a) Wiadomości
Uczeń wie, że materia składa się z atomów i cząsteczek.
Uczeń wie, że cząsteczki i atomy są w ciągłym ruchu.
Uczeń wie, że cząsteczki mogą być różnych rozmiarów.
b) Umiejętności
Uczeń umie wskazać zjawiska, które potwierdzają korpuskularną budowę materii.
Uczeń potrafi wyjaśnić zjawiska w oparciu o korpuskularną budowę materii.
2. Metoda i forma pracy
Podział metod nauczania według koncepcji nauczania wielostronnego W. Okonia:
Metody asymilacji wiedzy: praca z tekstem, rozmowa nauczająca.
Metody samodzielnego dochodzenia do wiedzy: doświadczenia uczniowskie.
Metody waloryzacyjne: prezentacje uczniowskie.
Forma pracy: grupowa.
3. Środki dydaktyczne
Tablica i kreda.
Opisy i wyjaśnienia doświadczeń.
Przyrządy i przedmioty potrzebne do doświadczeń:
dezodorant w sprayu
denaturat
woda
dwa cylindry miarowe
sól
4. Przebieg lekcji
a) Faza przygotowawcza
Wprowadzenie. Nauczyciel podaje uczniom temat oraz cele lekcji, mówi, że na tej lekcji role się odwrócą, bo uczniowie będą próbowali przekonać o czymś i wyjaśnić coś nauczycielowi. Na poprzednich lekcjach była mowa o własnościach i zachowaniu substancji, na dzisiejszej lekcji, będziemy próbować udowodnić hipotezę, która te zachowania i właściwości wyjaśnia. Zadaniem uczniów, będzie przygotowanie się do potwierdzania tej hipotezy poprzez doświadczenia.
Podział na grupy. Rozdaje uczniom instrukcje i wyjaśnienia doświadczeń (załącznik1), a także potrzebne przyrządy i przedmioty. Określa czas jaki uczniowie mają na przygotowanie się do wystąpień. Prosi uczniów, aby poczekali na wyjawienie hipotezy.
b) Faza realizacyjna
Hipoteza. Nauczyciel wywiesza wydrukowane na dużej kartce stwierdzenie o korpuskularnej budowie materii: Wszystkie ciała zbudowane są z molekuł, czyli atomów i cząsteczek, które są w ciągłym ruchu.
Przygotowanie. Uczniowie przygotowują się do prezentacji doświadczeń. Wykonują próbnie doświadczenia, czytają ich opisy i wyjaśnienia. Po upłynięciu wyznaczonego czasu nauczyciel wyznacza pierwszą grupę do prezentacji
Prezentacja doświadczeń. Każda grupa uczniów ma określony czas na zaprezentowanie zjawiska i jego wyjaśnienie na gruncie korpuskularnej teorii materii. Uczniowie wyjaśniają następujące zjawiska: mieszanie się substancji, zmniejszenie objętości po zmieszaniu substancji, dyfuzja gazów. Nauczyciel słucha wyjaśnień, zadaje pytania oraz ocenia prezentacje uczniów.
c) Faza podsumowująca
Nauczyciel podsumowuje wyniki doświadczeń z lekcji. Uczniowie zapisują sobie stwierdzenie opisujące korpuskularną budowę materii do zeszytów. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że choć tę teorię sformułowano i zbadano już w czasach nowożytnych, to intuicje na ten temat sięgają starożytności. Zapowiada uczniom, że w toku kolejnych lekcji będą jeszcze dokładniej omawiać zachowanie się atomów i cząsteczek.
5. Bibliografia
M. Rozenbajger, R. Rozenbajger, Fizyka dla gimnazjum część 2, Wydawnictwo „Zamiast Korepetycji”, Kraków 2002.
6. Załączniki
a) Instrukcje do doświadczeń
załącznik 1.
Rozpuszczanie się substancji | Dyfuzja gazów |
Doświadczenie Do zlewki nalejcie wody. Nasypcie łyżeczkę soli i rozmieszajcie, aż do całkowitego rozpuszczenia się. Czynność tę powtarzajcie, aż do chwili gdy pomimo mieszania nie udaje się Wam rozpuścić całkowicie soli. Wynik Substancje mogą się rozpuszczać w sobie tak, że po rozpuszczeniu powstaje jedna substancja. Wyjaśnienie Rozpuszczanie substancji można zrozumieć, kiedy przyjmie się, że zarówno woda, jak i sól składają się z cząsteczek, które mogą się ze sobą łączyć. Mieszanie przyspiesza proces łączenia tak jak przy mieszaniu, np. kulek podczas losowania totolotka. Uwagi Nie trzeba prezentować efektu nasycania się roztworu, już sam proces mieszania jest dowodem. Nasycanie jest tylko dodatkową ciekawostką, która wskazuje na to, że są jakieś zasady łączenia się cząstek. | Doświadczenie: Rozpylcie w jednym miejscu sali aerozol o charakterystycznym zapachu. Osobie, której prezentujecie doświadczenie, każcie stanąć w pewnej odległości od miejsca, w którym rozpylacie gaz. Po drodze niech stoją także inni uczestnicy doświadczenia. Poproście wszystkich, aby podnosili ręce, kiedy poczują zapach. Wynik Zapach rozchodzi się bez żadnych specjalnych zabiegów. Im dalej siedzi osoba od źródła zapachu, tym później do niej zapach dociera. Wyjaśnienie: Zaprezentowane zjawisko dowodzi tego, że substancje składają się z cząsteczek, które się stale poruszają. W innym wypadku zapach nie mógłby dotrzeć tak daleko. Cząsteczki aerozolu, poruszając się, mieszają się z cząsteczkami powietrza i po pewnym czasie docierają do nosów siedzących w pewnej odległości osób. Widać, że cząsteczki mają skończoną prędkość, bo im dalej ktoś siedzi tym później podnosi rękę. Uwagi Żeby nie było wątpliwości, aerozol należy rozpylić w innym kierunku niż biorące w doświadczeniu osoby. |
Zmniejszenie się objętości | Dyfuzja cieczy |
Doświadczenie: Do jednej menzurki nalejcie 50 cmIndeks górny 33 wody, a do drugiej 50 cmIndeks górny 33 denaturatu. Pokażcie wszystkim objętości wskazane na podziałkach. Następnie zmieszajcie obydwie ciecze w jednej menzurce poprzez potrząsanie. Zaprezentujcie objętość zmieszanych cieczy. Wynik Objętość mieszaniny nie jest równa sumie objętości. Wyjaśnienie Zjawisko to można wyjaśnić, przyjmując, że substancje składają się z cząsteczek, które mogą być różnych rozmiarów. W procesie mieszania mniejsze cząsteczki umieszczają się w przestrzeniach pomiędzy dużymi. | Doświadczenie Do naczynia z wodą wpuśćcie delikatnie trochę atramentu. Obserwujcie ciecz w naczyniu. Wynik Powoli, ale stopniowo atrament zacznie się rozprzestrzeniać w wodzie. Wyjaśnienie: Zaprezentowane zjawisko dowodzi tego, że substancje składają się z cząsteczek, które się stale poruszają. W innym wypadku potrzeba by było jakichś specjalnych zabiegów, aby atrament się rozpuszczał. Jednak dzieje się to samoistnie. |
Dlaczego ciała, które są zbudowane z niezależnych atomów i cząsteczek, nie rozpadają się? |
Dlaczego substancje, które są zbudowane z takich samych atomów, różnią się we właściwościach fizycznych w zależności od stanu skupienia? |
7. Czas trwania lekcji
45 minut
8. Uwagi do scenariusza
brak