Kręgi kulturowe świata
Europejczyk w Azji musi uczyć się lokalnych wzorców zachowania, aby postępować w sposób możliwy do zaakceptowania przez gospodarzy. Latynos w Europie będzie się dziwił, że tak wielki nacisk kładziemy na punktualność. Australijski Aborygen natomiast może porzucić nawet kosztowny przedmiot, gdyż nie przywiązuje się do rzeczy. Dlaczego nasze zachowania tak bardzo się różnią?
gdzie i dlaczego powstały najstarsze cywilizacje;
że na każdym kontynencie są obszary o różnym poziomie rozwoju;
że czynniki społeczne znacząco wpływają na rozwój państw.
opisywać, czym są kręgi kulturowe i jakie jest ich rozmieszczenie na świecie;
wymieniać kryteria, które pozwoliły wyróżnić kręgi kulturowe świata;
wyjaśniać, na czym polegają ograniczenia uogólnień;
wyjaśniać, jak cechy kulturowe wpływają na rozwój społeczny i gospodarczy.
1. Czym jest krąg kulturowy?
Pojęcie kultura jest bardzo trudne do precyzyjnego opisania. W największym uproszczeniu jest to sposób życia. Człowiek, podejmując decyzje, dokonując wyboru, chcąc nie chcąc, czyni to pod wpływem kultury, w której się wychował. Język, religia, tradycja, zwyczaje, nawyki żywieniowe, dostępna technologia – wszystko to rzutuje na sposób postrzegania świata jako wrogiego, którego trzeba unikać, czy przyjaznego, wartego poznania. Język daje możliwości jego opisu – Saamowie z północnej Skandynawii mają ponad 180 słów dla nazwania śniegu i lodu.
W języku Saamów słowo skávvi oznacza powstałą wieczorem z zamarzniętej wody skorupę lodu przykrywającą śnieg.
Osobom wierzącym najważniejsze priorytety w życiu wskazuje religia. Zwyczaje, często z niej wynikające, określają relacje między ludźmi i normy społeczne, sposób ubierania czy dopuszczalne do jedzenia produkty. Kultura wpływa na postrzeganie czasu oraz na komunikację pozawerbalną.
Znajdź inną niż podana powyżej definicję kultury i wskaż jej mocne i słabe strony.
Richard D. Lewis podzielił kultury na 3 grupy.
Pierwsza z nich skoncentrowana jest na faktach, procedurach, szanuje czas.
Druga docenia dialog, relacje międzyludzkie, emocje.
Trzecia jest nastawiona na słuchanie, szuka kompromisów.
Oczywiście między skrajnościami istnieją stany pośrednie.
Pracownik z grupy pierwszej trzyma się wcześniejszego planu, koncentruje się na jednej sprawie, w negocjacjach przechodzi od razu do istoty sprawy, w wypowiedziach ogranicza liczbę słów i gestykulacje do minimum, dotrzymuje terminów.
Przedstawiciel grupy drugiej dużo mówi, robi wiele rzeczy na raz, ma tylko zarys planu. Pokazuje emocje, również językiem ciała. W jego pojęciu czas jest rozciągliwy.
Kultury z grupy trzeciej kształtują osoby słuchające, dążące do zgody, unikające konfrontacji. Dobro grupy uważają za ważniejsze od dobra jednostki. Za wszelką cenę unikają utraty twarzy.
2. Kręgi kulturowe (cywilizacyjne) według Huntingtona
Zdecydowanie popularniejsza jest teoria kręgów kulturowych (cywilizacyjnych) Samuela Huntingtona rozpropagowana w jego książce .
Dowiedz się, które cywilizacje wg Huntingtona zderzają się najbardziej. Znajdź argumenty popierające tę tezę lub jej zaprzeczające.
Cywilizacja zachodnia charakteryzuje się dużą wolnością jednostek, swobodą wyrażania poglądów, rządami prawa, stąd intensywność badań, innowacyjność, przedsiębiorczość. W cywilizacji latynoamerykańskiej wywodzącej się z europejskiej pewną rolę odgrywają kultury indiańskie.
Cywilizacja prawosławna wywodząca się z Bizancjum charakteryzuje się większą centralizacją rządów i rozbudowaną biurokracją.
Współczesna cywilizacja afrykańska znajduje się pod ogromnym wpływem europejskiej. Mocarstwa kolonialne pozostawiły swój język, system prawny, religię. Bardzo silne więzy rodzinne i plemienne nadal oddziałują na sposoby rządzenia państwami.
Według Huntingtona cywilizacja islamska stoi w opozycji do europejskiej na przykład poprzez ograniczanie wolności religijnej, gospodarczej, osobistej. Nie ma w niej rozdzielenia sfery religijnej i świeckiej.
Cywilizacje chińska oraz wywodząca się z niej japońska cechują się słabym oparciem w religii, za to silnie rozwiniętą hierarchicznością, tradycjonalizmem, zespołowością działań – priorytet dobra społeczności nad indywidualnym. Stąd sukces ekonomiczny Chin, Japonii czy Korei Południowej oraz społeczności chińskich i wietnamskich na całym świecie. Dla przedstawicieli tego kręgu kulturowego wspólna praca jest oczywistością, lojalność wobec grupy czy firmy także. Ważne są dla nich dalekosiężne cele, a nie natychmiastowy sukces, stąd długotrwały wysiłek i plany na długie lata. Natomiast niechęć do wyróżniania się, choćby poprzez prezentacje odrębnych opinii, ogranicza innowacyjność.
W tradycji hinduistycznej większe znaczenie ma dobro ogółu niż jednostki. Kultura ta charakteryzuje się silnym podziałem społeczeństwa na kasty, co powoduje wielkie nierówności społeczne i bardzo ogranicza możliwości ich zmniejszenia. Próby awansu ekonomicznego są podważaniem usankcjonowanego religijnie porządku świata.
Cywilizacja buddyjska opiera się na dążeniu do nirwany poprzez ograniczenie potrzeb, medytacje i samodoskonalenie. Stoi to w opozycji na przykład do zachodniego konsumpcjonizmu.
Model Huntingtona jest krytykowany za nieuwzględnienie wewnętrznego zróżnicowania kręgów kulturowych oraz wyznaczenie ścisłych granic zamiast stref przejściowych.
Jednym z prawdopodobnych czynników, które 22.12.1999 roku przyczyniły się do katastrofy pod Londynem południowokoreańskiego samolotu, była kultura. Drugi pilot nie ostrzegł starszego rangą i bardziej doświadczonego kapitana o niebezpiecznych wskazaniach przyrządów pokładowych, ponieważ oznaczałoby to podważanie jego autorytetu.
Jedną z rekomendacji po katastrofie było dostosowanie procedur do wymogów koreańskiej kultury.
Podsumowanie
Kultura to gromadzony przez wieki dorobek materialny i duchowy społeczności określający sposób życia.
Na kulturę składają się m.in. pamięć historyczna, język, zwyczaje, tradycja, kuchnia, muzyka, ubiór, technologia.
Kultury na świecie są bardzo zróżnicowane; na podstawie cech wspólnych lub podobnych wyróżniono kręgi kulturowe (cywilizacyjne).
Zróżnicowanie kulturowe wpływa na współczesne życie gospodarcze i społeczne.
Wybierz dwa państwa z jednego kręgu kulturowego Huntingtona i wskaż ich kulturowe podobieństwa oraz różnice.
Zadania
Połącz nazwy państw z właściwymi określeniami kręgów kulturowych.
afrykański, latynoamerykański, zachodni, buddyjski, islamski
| Australia | |
| Laos | |
| Uzbekistan | |
| Gabon | |
| Gwatemala |
Oceń prawdziwość stwierdzeń.
| Prawda | Fałsz | |
| Liczba kręgów kulturowych (cywilizacyjnych) jest ściśle określona i niezmienna. | □ | □ |
| Granice między kręgami kulturowymi nie są wyraźne, zasięgi przenikają się. | □ | □ |
| W obrębie kręgu kulturowego społeczności są jednorodne. | □ | □ |
| Hiszpania i Nowa Zelandia należą do tego samego kręgu kulturowego. | □ | □ |
| Cywilizacja chińska promuje indywidualizm, a dla europejskiej szczególną wartością jest dobro wspólnoty. | □ | □ |
Kultura określana jest przez
- wierzenia i religia.
- sposób odnoszenia się do dzieci i ludzi starszych.
- język.
- zasady ubioru.
- zwyczaje kulinarne.
- muzyka.
- wartość PKB/osobę.
- położenie geograficzne.
- przynależność państwowa.
- język urzędowy.
- warunki klimatyczne.
- odsetek ludzi pracujących w usługach.
- system prawny.