RAIkINBdISZ771

Gęstość zaludnienia na świecie przedstawiona w postaci diagramu 3D. Kula ziemska. Powierzchnię kontynentów pokrywają słupki. W miejscach, gdzie gęstość zaludnienia jest duża słupki są wysokie.

1. Zmiany na mapie politycznej świata

Atrybuty państwa to terytorium, ludność, suwerenna władza, uznanie przez inne kraje. W ostatnich 30 latach doszło do rozpadu Związku Radzieckiego, Jugosławii, Czechosłowacji, w Afryce do podziału Sudanu i oddzielenia Erytrei od Etiopii. Ruchy separatystyczne są nadal aktywne.
Ponadto zjednoczyły się dwa państwa niemieckie, dwie części Jemenu, a Hongkong i Makau połączyły się z Chinami.

R14ZbURW6pHPk1

Na ilustracji karta do głosowania w Sudanie Południowym. Opisy w języku arabskim i angielskim. Z lewej strony rysunek otwartej dłoni i napis separation. Pod spodem puste kółko do odbicia odcisku palca. Z prawej strony splecione dłonie i napis unity. Pod spodem puste kółko do odbicia odcisku palca.

RVrcXfKCuOX6p1

Na ilustracji mapa Europy. Kolorami zaznaczone państwa. W ich obrębie ciemniejszym odcieniem danego koloru zaznaczone potencjalnie nowe państwo, mogące powstać w Europie. W Wielkiej Brytanii – Szkocja, w Hiszpanii – Kraj Basków i Katalonia, we Francji – Korsyka, W Belgii – Flandria, we Włoszech – Padania.

2. Wskaźniki rozwoju społeczno‑gospodarczego

Istnieje wiele wskaźników rozwoju. Najpopularniejszym jest wartość produktu krajowego brutto na osobę (PKB per capita). Natomiast wskaźnik rozwoju społecznego (Human Development Index) ukazuje rozwój w 3 aspektach: ekonomiczny jest jednym z nich.

RiLPLTe4XxPk71

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą kolorów przedstawiono produkt krajowy brutto w dolarach amerykańskich na jednego mieszkańca w poszczególnych państwach w dwa tysiące trzynastym roku.Kolor ciemnozielony obrazuje wielkość produktu krajowego brutto powyżej pięćdziesięciu tysięcy dolarów amerykańskich na jednego mieszkańca i występuje w Stanach Zjednoczonych, Kanadzie, Australii i Skandynawii. Jaśniejsze odcienie koloru zielonego występują w Europie zachodniej (od dwudziestu do pięćdziesięciu tysięcy dolarów). Wschodnia część Europy, Ameryka Południowa i Azja w przeważającej większości pokryte są odcieniami koloru żółtego (do pięciu do dwudziestu tysięcy dolarów). W Afryce i Południowej części Azji występuje kolor różowy i niebieski odzwierciedlające bardzo niskie wartości produktu krajowego brutto – poniżej pięciu tysięcy dolarów amerykańskich (kolor niebieski –poniżej jednego tysiąca dolarów).Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni. Na dole mapy narysowano osiem kolorowych prostokątów i opisano jaką wielkość produktu krajowego brutto w dolarach amerykańskich na jednego mieszkańca w poszczególnych państwach w dwa tysiące trzynastym roku obrazuje każdy kolor.

R1ZbdIqA02Jr91

Ilustracja przedstawia mapę świata. Wody zaznaczono kolorem niebieskim. Na mapie za pomocą czterech kolorów przedstawiono zróżnicowanie rozwoju społecznego (wskaźnik rozwoju społecznego HDI) w dwa tysiące czternastym roku. Kolorem ciemnym zielononiebieskim oznaczono państwa bardzo wysoko rozwinięte – Kanadę, Stany Zjednoczone Ameryki Północnej, Argentynę, Chile, państwa w środkowej i zachodniej części Europy, Arabię Saudyjską, Japonię i Koreę Południową, Australię i Nową Zelandię.Kolor zielony obrazujący państwa wysoko rozwinięte występuje w północnej części Ameryki Południowej, w Meksyku, we wschodniej części Europy i w przeważającej części Azji środkowej i północnej.Kolor brunatny i pomarańczowy obrazujący państwa średnio i słabo rozwinięte gospodarczo występuje w Afryce i południowej części Azji.Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Na dole mapy narysowano cztery kolorowe prostokąty i opisano jaką wielkość wskaźnika rozwoju społecznego przedstawia dany kolor.

3. Rozmieszczenie ludności świata

Ludność świata nie jest rozmieszczona równomiernie: ludzie wybierają do zamieszkania zwykle tereny w ciepłym i łagodnym klimacie, dobrze nawodnione, nizinne. Jeżeli trzeba, potrafią się dostosować do warunków niekorzystnych, np. dokonując termicznej izolacji domów, budując szklarnie albo wędrując i osiedlając się w miejscach, gdzie panują sprzyjające czynniki klimatyczne.

R1GdQ8plILsuX1

Na zdjęciu ulica w Delhi. Panuje duży tłok. Na chodnikach przechodnie, na ulicy samochody, riksze i także przechodnie. Po prawej stronie ulicy widać zabudowę. Dużo szyldów.

RLIYJ4UjO6mJK1

Na zdjęciu zabudowania niemal całkowicie przysypane śniegiem. Widoczny jedynie niewielki fragment namiotu w obozie antarktycznym. Na drugim planie teren całkowicie pokryty śniegiem. Dwie czerwone flagi wbite w śnieg, łopata wbita w śnieg.

RxZ5owhPLFhoq1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Na mapie kolorami zaznaczono średnią liczbę osób mieszkających na powierzchni jednego kilometra kwadratowego. Kolorem szarym oznaczono obszary, na których na jednym kilometrze kwadratowym mieszka mniej niż jedna osoba. Są to położone na północy obszary Ameryki Północnej, Grenlandia, Antarktyda.Najjaśniejszym odcieniem koloru żółtego oznaczono obszary, na których na powierzchni jednego kilometra kwadratowego zamieszkuje poniżej dwóch osób. Są to Sahara, Australia, północna i środkowa część Azji, środkowa część Ameryki Południowej. Obszary oznaczone kolorami pomarańczowymi, czerwonymi i brązowymi oznaczającymi dużą gęstość zaludnienia zajmują Europę, zachodnie wybrzeże Ameryki Północnej, wybrzeża Ameryki Południowej, północną Afrykę, centralną Afrykę, Indie i Azję Wschodnią Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne co dwadzieścia stopni.Na dole mapy po lewej stronie umieszczono pionowy pasek podzielony na dwanaście części. Kolorami od jasnożółtego przez żółty, odcienie pomarańczowego, czerwony do brązowego oznaczono średnią liczbę osób mieszkających na powierzchni jednego kilometra kwadratowego. Najniższa gęstość zaludnienia wynosi poniżej jednej osoby na kilometr kwadratowy, najwyższa – powyżej pięćdziesiąt tysięcy osób na jeden kilometr kwadratowy.

4. Procesy demograficzne

Liczba ludności na świecie stale rośnie. Tempo wzrostu zależy od różnicy między poziomem urodzeń i zgonów, a ta wynika głównie z poziomu rozwoju. Ponieważ najwyższy przyrost naturalny jest przeważnie w państwach rozwijających się i wielu najbiedniejszych, to one zdecydują o przyszłości demograficznej świata.

RENJeNPs7yPgk1

Na ilustracji wykres. Na osi pionowej z lewej strony wartości od zera do czterdziestu podpisane jako liczba urodzeń i zgonów na tysiąc mieszkańców w ciągu roku. Na osi poziomej wykres podzielony na pięć równych pasów. Na górze podpisane pięć faz. Wykres przedstawia zmiany współczynnika urodzeń i zgonów. Faza pierwsza – liczba urodzeń wyrównuje się z liczbą zgonów. Faza druga – zmniejszenie liczby zgonów. Faza trzecia – na początku tej fazy przyrost jest duży i maleje wraz z dążeniem do kolejnej fazy. Faza czwarta – liczba zgonów jest niewielka. Faza piąta – przyrost zmniejsza się do liczby zgonów, a pod koniec fazy liczba zgonów przewyższa urodzenia. Przyrost naturalny ujemny.

5. Migracje

Na świecie liczba migrantów wynosi ok. 200 mln rocznie. Większość z nich z powodów ekonomicznych przybywa z regionów słabo rozwiniętych do wysoko rozwiniętych. Wstąpienie Polski do Unii Europejskiej i otwarcie rynków pracy wpłynęło na współczesny odpływ Polaków do Wielkiej Brytanii, Niemiec, Irlandii, Holandii czy Włoch.

R141mv04OY6nr1

Na zdjęciu długa wąska łódź gęsto wypełniona ludźmi. Więcej mężczyzn, kilka kobiet w czadorach. Łódź cumuje do okrętu. Przy okręcie ponton wojskowy z trzema żołnierzami.

RzmUqawhR1ckF1

Ilustracja przedstawia mapę świata. Opisano oceany. Na mapie czerwonymi strzałkami przedstawiono główne szlaki migracyjne w dwa tysiące dziesiątym roku. Szerokość strzałek jest proporcjonalna do liczby migrantów. Przy strzałkach opisano liczbę migrantów w milionach. Najgrubsza strzałka prowadzi z Meksyku do Stanów Zjednoczonych – ponad dwanaście milionów migrantów. Cieńsze strzałki prowadzą do Stanów Zjednoczonych również z Indii, Chin, Filipin, Wietnamu i Niemiec. Strzałki występują również w innych częściach globu i prowadzą z Ukrainy do Federacji Rosyjskiej i odwrotnie, z Kazachstanu do Federacji Rosyjskiej i odwrotnie, z Indii do Arabii Saudyjskiej i Zjednoczonych Emiratów Arabskich, z Afganistanu do Iranu, z Afganistanu do Pakistanu, z Indii do Pakistanu i odwrotnie, z Bangladeszu do Bhutanu, z Indonezji do Malezji , oraz z Burkina Faso do Wybrzeża Kości Słoniowej. Mapa pokryta jest równoleżnikami i południkami. Dookoła mapy w białej ramce opisano współrzędne geograficzne.Na dole mapy po lewej stronie wyjaśniono znak strzałki użytej na mapie.

6. Urbanizacja i metropolie

Ponad połowa ludności świata mieszka w miastach. Liczba ta szczególnie intensywnie zwiększa się w krajach rozwijających się. Czasem miasta rozrastają się w zespoły – aglomeracje. W wielu przypadkach rozwój nie nadąża za wzrostem liczby ludności, stąd problemy mieszkaniowe, komunikacyjne czy związane z utylizacją śmieci.

RhXdDJBvoezSP1

Na zdjęciu na drugim planie gęsta zabudowa miejska. Bardzo wysokie wieżowce. Przed nimi szeroka ulica i tory kolejowe. Na torach mnóstwo wagonów pasażerskich. Na pierwszym planie niższa zabudowa – dachy dworca kolejowego.

Rruu4750yeiwN1

Na zdjęciu dzielnica mieszkaniowa w Sao Paulo. Na pierwszym planie favela z prowizorycznymi domami. Domy zbudowane z najtańszych materiałów: tektury, dykty, blachy, desek. W tle wieżowce.

7. Przemiany na obszarach wiejskich

Wiele wsi zmieniło swoje funkcje: zmniejszyła się rola rolnictwa, wzrosło znaczenie usług, np. turystycznych. Dzięki temu mieszkańcy zwiększają dochody, ale jednocześnie traci na tym środowisko naturalne: podnosi się zużycie wody, energii, wzrasta ilość śmieci. Zmienia się także kultura – następuje zanik tradycji związanych z sezonowością prac.

R9QBtAyE1M5721

Na zdjęciu wiejska zabudowa. Zielony drewniany dom z białymi elementami. Dach kryty czerwoną dachówką. Teren ogrodzony, przy płocie stoją ludzie. W ogrodzie suszy się pranie. W tle drugi podobny dom.

R1TaGCCnPNGTD1

Na zdjęciu wieś. Na pierwszym planie duża liczba zaparkowanych samochodów. Wzdłuż ulicy i na trawnikach. W tle zabudowania, kamienne domy ze spadzistymi dachami. Dalej teren górski. Łagodne stoki pokryte drzewami.

R1DxpaTTE3gdQ1

Na zdjęciu afrykańska wioska. Na pierwszym planie okrągłe chatki pokryte słomą, na drugim planie drzewa. W tle góry.

R12M9v76uRDGQ1

Na zdjęciu ciemnoskórzy mieszkańcy Republiki Południowej Afryki w ludowych strojach. W tle chata kryta strzechą, ściany pomalowane w jaskrawe, kolorowe, geometryczne wzory. Dalej teren górzysty.

8. Kręgi kulturowe świata

Kultura to sposób życia – definiuje priorytety, wpływa na opinie o sobie samym, społeczności i świecie. Podobieństwa pozwoliły wyróżnić kręgi kulturowe. Trzeba jednak pamiętać, że granice między nimi są płynne. Na przykład pomiędzy europejskim indywidualizmem a azjatycką zasadą pierwszeństwa dobra wspólnego jest mnóstwo stanów pośrednich.

R1Q2cujkKKLR21

Grafika przedstawia trójkąt, na którym wpisane są nazw państw. Górny wierzchołek – kultury zorientowane na emocje i relacje międzyludzkie; lewy wierzchołek – kultury zorientowane na fakty i procedury; prawy wierzchołek – kultury zorientowane na współpracę.

Zadania

Pamiętam i rozumiem

• Wymień państwa powstałe po rozpadzie Jugosławii.

• Wyjaśnij, dlaczego wskaźnik HDI jest uważany za lepszy miernik poziomu rozwoju niż wartość PKB na osobę.

• Wybierz jedno z 20 największych państw świata i wskaż przyczyny zróżnicowania rozmieszczenia w nim ludności.

• Naszkicuj piramidę ludności dla państwa słabo rozwiniętego i wskaż jej charakterystyczne cechy.

• Przedstaw społeczne i ekonomiczne następstwa migracji Polaków do Wielkiej Brytanii po 2004 roku.

• Wskaż na mapie największe zespoły miejskie na świecie (megalopolis).

• Opisz przemiany wsi w na terenach atrakcyjnych turystycznie w państwach rozwijających się.

• Porównaj dwa wybrane kręgi kulturowe.

Czytam i interpretuję

• Na podstawie mapy oceń perspektywy osiągnięcia stabilizacji w regionie Kaukazu.

  RJ0JgiLC6Ad1g1

  Na mapie kolorowymi plamami w obrębie lądu pokazano duże zróżnicowanie etnolingwistyczne ludności Kaukazu. Użyto dwudziestu ośmiu kolorów. Plamy kolorów rozkładają się nieregularnie. W legendzie objaśniono kolory. Z lewej strony przedstawionego obszaru Morze Czarne. Z prawej strony – Morze Kaspijskie.

  

• Korzystając z piramidy wieku, wskaż społeczne i ekonomiczne konsekwencje społeczeństwa starzejącego się.

  R1ARnENRvnYde1

  Wykres przedstawiający piramidę wieku społeczeństwa starzejącego się. Z lewej strony podziałki liczbowej określającej pięcioletnie przedziały wiekowe zestawiono słupki niebieskie dla mężczyzn, z prawej strony – różowe dla kobiet. Kształt piramidy wskazuje na typ struktury wiekowej społeczeństwa starzejącego się. Jest regresywny, ze stosunkowo niską liczbą urodzeń i podobną liczbą zgonów oraz coraz bardziej starzejącą się ludnością. Piramida ma kształt grzyba.

  

• Na podstawie tekstu wskaż przyczyny napływu imigrantów do Europy. Uszereguj je według ważności i uzasadnij swoją decyzję.
  „Włochy od 1991 roku przeżywają nieustanną inwazję imigrantów, którzy mają nadzieję, że w Europie znajdą wolność, pracę i dobrobyt. Uciekają przed wojnami, głodem, prześladowaniami politycznymi i biedą. Najczęściej są ofiarami przemytu ludzi organizowanego na szeroką skalę przez grupy przestępcze. Podczas wojen i rewolucji uchodźcy skrzykują się sami – kupują zdezelowane łodzie, GPS i wyruszają w morze bez znajomości podstaw żeglugi. Odyseja nadziei może kosztować 500‑2000 euro. Dla niektórych ten drogi bilet to także wyrok śmierci”. (bibliography_iZejrqfAxW_d616t401)

• Przyjrzyj się fotografii i wyjaśnij, dlaczego na wzgórzach z widokiem na ocean w Rio de Janeiro powstały favele, a nie bogate dzielnice mieszkaniowe.

  R1aS21ST0Evp61

  Na zdjęciu rozległa biedna dzielnica w Brazylii. Teren górzysty, dwa wzniesienia. Proste domki wzniesione kaskadowo na wzgórzu. Część ma dachy proste, część spadziste, kryte dachówką. W tle wysokie góry.

  

• Oceń wpływ turystyki na środowisko geograficzne wsi przedstawionej na fotografii.

  R1TaGCCnPNGTD1

  Na zdjęciu wieś. Na pierwszym planie duża liczba zaparkowanych samochodów. Wzdłuż ulicy i na trawnikach. W tle zabudowania, kamienne domy ze spadzistymi dachami. Dalej teren górski. Łagodne stoki pokryte drzewami.

  

Rozwiązuję problemy

• Kosowo nie jest uznawane przez niektóre państwa Unii Europejskiej. Zbierz (z prasy, Internetu) i oceń argumenty na rzecz uznania lub nieuznania tego państwa.

• Zaproponuj inny niż HDI zbiorczy wskaźnik rozwoju społeczno‑gospodarczego. Uzasadnij swój wybór.

• Szacunki mówią, że od stycznia do września 2014 roku tylko do Włoch dotarło 100 tys. imigrantów z Afryki. Zaproponuj 3 działania, które mogłyby zmniejszyć natężenie zjawiska.

• Wskaż 3 najważniejsze twoim zdaniem problemy szybko rosnących miast w krajach rozwijających się. Zaproponuj rozwiązanie każdego z nich.

• Załóżmy, że musisz współpracować z Latynosem i Japończykiem. Stwórz listę potencjalnych trudności wynikających z różnic kulturowych i wskaż możliwości ich łagodzenia.

Projekt badawczy

Wyniki i wnioski z projektu badawczego

Test sprawdzający do działu: I. Zmiany na mapie politycznej i problemy demograficzne na świecie

Test sprawdzający

Klucz testu