Dostatek żywności to główny warunek rozwoju społecznego i gospodarczego. Rośliny uprawne są podstawą wyżywienia ludzi i zwierząt gospodarczych, ponadto wykorzystuje się je jako surowiec dla przemysłu przetwórczego. W tym rozdziale dowiesz się, od czego zależy rozmieszczenie upraw.

R10gmzMrRNDyv1
Zbiory herbaty
Już wiesz
  • które rośliny uprawne są zbożami;

  • czym cechuje się rolnictwo towarowe;

  • jak warunki środowiskowe wpływają na gospodarkę.

Nauczysz się
  • opisywać rozmieszczenie głównych obszarów upraw na świecie;

  • objaśniać przyczyny przestrzennego zróżnicowania głównych obszarów upraw na świecie;

  • odróżniać rolnictwo intensywne od ekstensywnego.

iuvOsul8Hp_d5e169

1. Zróżnicowanie roślin uprawnych

Rośliny alimentacyjnerośliny alimentacyjneRośliny alimentacyjne to takie, które służą człowiekowi jako pożywienie, np. zboża, rośliny strączkowe, korzeniowe, bulwiaste, warzywa i owoce.
Inną grupę stanowią rośliny będące surowcem dla różnego rodzaju przemysłu, czyli takie, z których uzyskuje się włókna (włókniste), olej (oleiste), cukier czy kauczuk.
Specyficzną grupą roślin uprawnych niezawierających substancji odżywczych, niebędących surowcem dla przemysłu, uprawianych ze względu na zawartość substancji pobudzających są używki.
Rośliny pastewne stosuje się jako karmę dla zwierząt.
Warto przy tym pamiętać, że podział ten nie jest ścisły i niektóre rośliny mogą być wykorzystywane w celach przemysłowych, spożywczych lub jako używki – np. ziarno kakaowca zawierające tylko śladowe ilości substancji pobudzających znajduje zastosowanie w przemyśle kosmetycznym, a pozostałości w przemyśle spożywczym.

R10Fbfm2xlk8V1
Kwiaty, a później owoce kakaowca wyrastają wprost z pnia
iuvOsul8Hp_d5e214

2. Zróżnicowanie upraw zbóż

Zboża to najpowszechniej uprawiana grupa roślin na świecie, będąca podstawą wyżywienia ludzi i wielu zwierząt hodowlanych. Z biologicznego punktu widzenia zboża są trawami. Ich uprawa nie stanowi dla człowieka większego problemu. Owocują w tym samym czasie co zasiew, wyjątkiem są nieliczne zboża ozime. Ziarna zawierające węglowodany, białko, tłuszcze i witaminy mają zwykle wysokie wartości odżywcze. Łatwo je przechowywać. Jedynie wilgoć może być dla nich groźna. Przez wiele lat zachowują zdolność kiełkowania. Ze zbóż uzyskuje się nie tylko mąki i kasze, ale także oleje, syropy, płatki, słód, alkohol czy otręby. Dzięki temu mają bardzo bogaty wachlarz zastosowań. Ich uprawy zajmują około połowy gruntów ornych. W skali świata najważniejsze zboża to pszenica, ryżkukurydza.

R18NBSlmzTNie1
Powierzchnia upraw i zbiory głównych zbóż (źródło danych: GUS)
iuvOsul8Hp_d5e250

Pszenica

R1cVj1G6uQL3s1
Źródło: Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, AndrewMT (https://commons.wikimedia.org), licencja: CC BY-SA 3.0.

Chociaż pszenica pochodzi z Bliskiego Wschodu, obecnie uprawia się jej tam stosunkowo niewiele. Największe obszary upraw są w Europie, Ameryce Północnej i wschodniej Azji, nieco mniejsze w Ameryce Południowej, południowej Azji i Australii.

Rozprzestrzenienie upraw pokazuje, że pszenica wymaga klimatu ciepłego. Nie służą jej ani zbyt wysokie, ani zbyt niskie temperatury. Dodatkowo potrzebuje żyznych gleb – stąd jej uprawy na Nizinie Chińskiej, w górnej części Niziny Gangesu czy na dawniej trawiastych (stepowych) terenach obu Ameryk i Eurazji.

Najwięksi producenci pszenicy na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

Państwo

Udział w produkcji światowej (%)

Chiny

18,0

Indie

14,1

Stany Zjednoczone

9,2

Francja

6,0

Rosja

5,6

Australia

4,5

Kanada

4,0

Pakistan

3,5

Niemcy

3,3

Turcja

3,0

Połowa światowych zbiorów pszenicy produkowana jest w pięciu państwach, a 2/3 w dziesięciu. Stan taki pokazuje sporą koncentrację produkcji, co jest wynikiem wysokich wymagań tego zboża. Spośród dziesięciu czołowych producentów większość dysponuje dużą powierzchnią. Wyjątek stanowią Niemcy i Francja, które zajmują stosunkowo mniejszy obszar.

Ciekawych informacji dostarczają dane o wysokości plonów, które nie zależą od powierzchni upraw i zwykle podawane są w decynonach z hektara. 1dt (jedna decytona) to 0,1t (jedna dziesiąta tony).

Plony pszenicy w 2012 roku (Dane: GUS)

Państwo

Plony (dt/ha)

Francja

76,0

Chiny

50,0

Indie

31,7

Stany Zjednoczone

31,1

Australia

21,5

Rosja

17,7

Średnia światowa

31,1

Niewiele większe niż średnia światowa plony w Indiach nie powinny dziwić, gdyż jest to wciąż kraj rozwijający się. Natomiast Stany Zjednoczone czy Australia to ewidentnie państwa wysoko rozwinięte – zarówno wiedzy, jak i środków tam nie brakuje. Z kolei we Francji z takiej samej powierzchni uzyskuje się ponad dwa razy więcej pszenicy niż w USA i ponad trzykrotnie więcej niż w Australii.

Wyjaśnieniem tych różnic jest sposób gospodarowania. W państwach wielkich obszarowo zwiększenie produkcji polega na zwiększeniu obszaru upraw. Dodatkowe środki nie są potrzebne. Jest to przykład rolnictwa ekstensywnego, czyli takiego, w którym wykorzystuje się mały nakład kapitału (nawozów mineralnych, pestycydów itp.) lub pracy ludzkiej na jednostkę powierzchni. Francja na taki sposób pozwolić sobie nie może. Duże zbiory uzyskuje się dzięki dużym nakładom kapitału: używa się nowoczesnych, a więc drogich nasion oraz stosuje nawozy sztuczne i środki ochrony. Jest to przykład rolnictwa intensywnego.

R11cM0ZqZETkX1
RJ0t2sehAzloJ1
R1KLQiGDGzbKy1
Przewiń
Głośność
Tryb pełnoekranowy
    Polecenie 1

    W 2012 roku w Afganistanie zebrano 5,05 mln ton pszenicy z 2,512 mln ha. Oblicz wysokość plonów i porównaj z plonami Australii przedstawionymi w tabeli 2. Wyjaśnij podobieństwa albo różnice w plonach pszenicy obu tych państw.

    iuvOsul8Hp_d5e327

    Kukurydza

    Kukurydza jest zbożem najbardziej wydajnym. Jej średnie światowe plony to ok. 50 dt/ha.

    R9ESzMS1uwfLm1
    Źródło: AndrewMT (https://commons.wikimedia.org), Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.

    Pochodzi z Ameryki Środkowej, ale rozprzestrzeniła się bardzo szeroko w regionach o klimatach ciepłych lub ewentualnie umiarkowanych. Do pełnego rozwoju ziaren potrzebuje długiego lata. Jej wielką zaletą jest stosunkowo małe zapotrzebowanie na wodę.
    Ziarna można jeść na surowo lub po obróbce cieplnej wyprodukować z nich mąkę, kaszę, popcorn, wytłoczyć olej. Używając kukurydzy jako paszy dla zwierząt, wykorzystuje się zarówno ziarno, kolby, jaki i całą roślinę (na kiszonkę). W ostatnich latach pojawiło się nowe zastosowanie tego zboża – z ziarna produkuje się biopaliwo.

    Najwięksi producenci kukurydzy na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Stany Zjednoczone

    31,4

    Chiny

    23,9

    Brazylia

    8,1

    Meksyk

    2,5

    Indie

    2,4

    Ukraina

    2,4

    Argentyna

    2,4

    Plony kukurydzy w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Plony (dt/ha)

    Francja

    90,9

    Stany Zjednoczone

    77,4

    Chiny

    59,6

    Argentyna

    57,3

    Brazylia

    50,1

    Indie

    25,1

    Dominacja Stanów Zjednoczonych i Chin jest bardzo wyraźna. Państwa te wspólnie produkują ok. 60% kukurydzy na świecie. W regionach słabiej rozwiniętych, zwłaszcza w Ameryce Łacińskiej, dzięki swym wysokim walorom odżywczym, stosunkowo łatwej uprawie, wielości zastosowań kukurydza stanowi ważną część pożywienia. W krajach rozwiniętych służy głównie jako pasza dla zwierząt.

    Porównanie wysokości plonów pokazuje pozytywną korelację z poziomem rozwoju – państwa rozwinięte mają plony wyższe. To wskazuje, że uprawa kukurydzy wymaga wiedzy i środków produkcji.

    iuvOsul8Hp_d5e486

    Ryż

    R5Q4HibxVbO981
    Źródło: AndrewMT (https://commons.wikimedia.org), Wydawnictwo Edukacyjne Wiking, licencja: CC BY-SA 3.0.

    Ryż jest rośliną dość specyficzną. Do wzrostu potrzebuje wysokiej temperatury powietrza i dużej ilości wody. To ogranicza możliwości uprawy do określonych obszarów na świecie. Sama uprawa odbywa się w dwóch etapach: najpierw wysiewa się nasiona do ziemi, a po kilku tygodniach siewki przesadza na zalewane wodą pola. Wymaga to dużego nakładu pracy ludzkiej i jej skoordynowania, gdyż zalewane pola (padi) tworzą system naczyń połączonych.
    Wielką zaletą ryżu jest szybki wzrost, co pozwala na jego dwukrotny zbiór w ciągu roku. W szczególnie sprzyjających warunkach niektóre odmiany plonują nawet trzykrotnie.
    Negatywną cechą ziaren ryżu jest mała zawartość białka. Dodatkowa wada to utrata witaminy BIndeks dolny 1 w procesie łuskania. Mała ilość tej ważnej witaminy w pożywieniu powodowała ciężką chorobę beri‑beri.

    RvS7FHajLBMKM1
    Film pokazuje kilku rolników w kapeluszach, stojących po kolana w wodzie. W jednym ręku trzymają pęk młodych pędów ryżu, a drugą ręką sadzą pojedyncze pędy pod wodą, tak, że wystaje znad wody ich zielona część. Pola ryżowe są w kształcie prostokątów, zalane wodą. Miedze, dzielące pola wystają ponad wodę.
    Najwięksi producenci ryżu na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Chiny

    28,4

    Indie

    21,2

    Indonezja

    9,6

    Wietnam

    6,1

    Tajlandia

    5,3

    Bangladesz

    4,7

    Mjanma (Birma)

    4,6

    Filipiny

    2,5

    Plony ryżu na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Plony (dt/ha)

    Chiny

    67,4

    Wietnam

    56,3

    Indonezja

    51,4

    Mjanma (Birma)

    40,5

    Filipiny

    38,4

    Indie

    35,9

    Tajlandia

    30,0

    Bangladesz

    29,3

    Dwóch największych producentów wytwarza połowę światowej produkcji, a czołowa ósemka ponad 80%. Nie powinno to dziwić, gdyż są to kraje z dużą liczbą mieszkańców (łącznie 3,2 mld), a zatem wielkim zapotrzebowaniem na żywność i jednocześnie z dużą liczbą rolników pracujących na polach.
    Ze względu na duży nakład pracy na jednostkę powierzchni uprawa ryżu stanowi przykład rolnictwa intensywnego.

    Plony ryżu także są zróżnicowane, co może świadczyć o tym, że pracą ludzką nie da się zastąpić technologii: nowoczesnych odmian czy nawozów. Na przykład bardziej zaawansowane technologicznie Chiny mają ponad dwukrotnie większe plony niż Indie mające podobną do Chin liczbę mieszkańców.

    Polecenie 2

    Czołowymi eksporterami ryżu w 2013 roku były w kolejności: Indie, Tajlandia, Stany Zjednoczone, Pakistan, Wietnam, Włochy (za: http://www.worldstopexports.com/rice‑exports‑country/3311). Wyjaśnij obecność na liście Stanów Zjednoczonych i Włoch.

    iuvOsul8Hp_d5e653

    3. Zróżnicowanie upraw używek

    Używki to rośliny zawierające substancje pobudzające ludzki organizm. Do najpopularniejszych należą: kawa, herbata, kakao, tytoń.

    Kawa

    Pochodząca z Wyżyny Abisyńskiej kawa własności pobudzające i orzeźwiające zawdzięcza kofeinie.
    Znana od starożytności na Bliskim Wschodzie do Europy trafiła w XVI wieku. Od XVII wieku kolonizatorzy rozpoczęli uprawę na podległych sobie terenach.

    W 2012 roku zebrano 8,8 mln ton ziaren kawy.
    Z zestawienia wynika, że kawę uprawia się na terenach o wysokiej temperaturze powietrza i znacznych opadach.

    Najwięksi producenci kawy na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Brazylia

    34,4

    Wietnam

    14,6

    Indonezja

    7,4

    Kolumbia

    5,3

    Indie

    3,6

    Honduras

    3,4

    Peru

    3,8

    R1BLbpTJEebhz1
    Krzew kawy
    iuvOsul8Hp_d5e802

    Herbata

    Do produkcji naparu herbaty wykorzystuje się liście i pączki. Herbata zawiera niewiele teiny (odmiana kofeiny) oraz liczne przeciwutleniacze i witaminy. Krzew herbaciany pochodzi z Chin, do Europy trafił w XVII wieku. W XIX wieku Anglicy rozpoczęli jego uprawę w swoich koloniach, co zapoczątkowało jego rozprzestrzenianie. Obecnie zbiera się ok. 4,8 mln ton herbaty.

    Krzew herbaciany wymaga dość wysokiej temperatury powietrza i dużych opadów. Często uprawia się go w górach, ponieważ niższe temperatury spowalniają wzrost krzewów.
    Po zbiorze liście i pąki poddawane są suszeniu, a część z nich dodatkowo fermentacji. W pierwszym przypadku otrzymuje się herbatę zieloną, w drugim czarną.

    Najwięksi producenci herbaty na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Chiny

    35,3

    Indie

    20,8

    Kenia

    7,7

    Sri Lanka

    6,8

    Turcja

    4,7

    Wietnam

    4,5

    R10gmzMrRNDyv1
    Zbiory herbaty
    Polecenie 3

    Dowiedz się, jak powstaje herbata ulung.

    iuvOsul8Hp_d5e919

    Kakao

    RDfwIY9luy4OM1
    Przekrój owocu kakaowca

    Owoce kakaowca wykorzystuje się nie tylko do przygotowania napoju zawierającego regenerującą teobrominę. Zerwane owoce poddawane są fermentacji, po czym są suszone, palone i mielone. Powstaje tzw. miazga kakaowa służąca do produkcji czekolady. Z miazgi za pomocą prasy uzyskuje się masło kakaowe, wykorzystywane głównie w przemyśle farmaceutycznym, kosmetycznym, a także jako dodatek do czekolady, oraz kuch kakaowy, który po zmieleniu daje proszek do produkcji napoju.
    W 2010 roku zebrano 4,2 mln ton ziaren kakaowca.

    Najwięksi producenci ziarna kakaowego na świecie w 2010 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Wybrzeże Kości Słoniowej

    29,4

    Indonezja

    19,1

    Ghana

    14,9

    Nigeria

    10,1

    Kamerun

    6,2

    Brazylia

    5,5

    Co prawda kakaowiec pochodzi z Ameryki Południowej i Ameryki Środkowej, ale najwięcej uprawia się go w zachodniej Afryce, gdzie ok. 1880 roku swoje plantacje założyli Brytyjczycy. Wymaga wysokiej temperatury i bardzo obfitych opadów.

    RftwEAUgTFUbo1
    Rozprzestrzenienie upraw wybranych używek na świecie
    iuvOsul8Hp_d5e974

    4. Zróżnicowanie upraw roślin włóknistych

    Jak wskazuje nazwa, z roślin włóknistych uzyskujemy włókna służące do produkcji m.in. tkanin, lin, dywanów, papieru. Najważniejsze z nich to bawełna, juta i len.

    Bawełna

    Znane od tysięcy lat włókno bawełny jest delikatne, łatwo wchłania wodę, daje się farbować. Dlatego produkuje się z niego tkaniny ubraniowe oraz środki opatrunkowe.

    RLr77ydKXpik81
    Naturalną funkcją włókna bawełny jest ułatwienie przeniesienia ziarna przez wiatr

    Ponieważ włókno jest odsłonięte, a roślina nie wymaga dużo wody, uprawia się ją w klimatach ciepłych i suchych. Brak opadów gwarantuje, że włókna nie zostaną spłukane do ziemi. Woda dostarczana jest przez nawadnianie.
    Zbiór bawełny łatwo zmechanizować, ale użycie maszyn wyklucza obecność innych roślin na polu – ich fragmenty byłyby zanieczyszczeniem. Z tego powodu przy produkcji używa się wielkiej ilości pestycydów.
    W 2012 roku zebrano ok. 73 mln ton bawełny (łącznie ziaren i włókien).

    R1K3jOCz74Z301
    Maszyna do zbioru bawełny
    Najwięksi producenci bawełny na świecie w 2012 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Chiny

    26,4

    Indie

    20,5

    Stany Zjednoczone

    13,9

    Pakistan

    8,5

    Brazylia

    6,3

    Uzbekistan

    4,1

    Bawełna wymaga ciepłego klimatu z porą suchą panującą podczas zbiorów, stąd lokalizacja krajów, w których produkuje się jej najwięcej. Pięciu czołowych producentów to kraje o ogromnym rynku wewnętrznym. Poza tym państwa podane w tabeli, poza Chinami i Pakistanem, to najwięksi światowi eksporterzy.

    Polecenie 4

    Zbierz informacje o związku między uprawą bawełny i zanikiem Jeziora Aralskiego.

    iuvOsul8Hp_d5e1042

    Len

    RxB8VB3zwMAOK1
    Pole lnu w Belgii
    Najwięksi producenci włókna lnu na świecie w 2010 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Francja

    60,0

    Chiny

    18,8

    Białoruś

    7,4

    Rosja

    5,7

    Wielka Brytania

    2,3

    Belgia

    1,9

    Len jest rośliną wykorzystywaną prawie w całości (poza liśćmi i kwiatami). Łodyga od korzeni po wierzchołek dostarcza różnej jakości włókien. Pozostałości służą do produkcji płyt paździerzowych. Z nasion uzyskuje się olej, a wytłoki stosuje się jako paszę.
    Włókno lnu było pierwszym włóknem roślinnym wykorzystanym przez człowieka. Jest mocniejsze niż bawełniane, nie szkodzi mu wielokrotne pranie. Wchłania wodę, daje się barwić, nie powoduje alergii, natomiast łatwo się gniecie ze względu na małą sprężystość.

    Tabela wskazuje dominację Europy w produkcji lnu. Jest on rośliną klimatu umiarkowanego. Dobrze rośnie w niezbyt wysokich temperaturach, natomiast szczególnie służy mu wysoka wilgotność powietrza, stąd uprawy nad morzem lub w górach.
    Ogromna przewaga Francji w produkcji lnu może wynikać ze szczególnie korzystnych warunków klimatyczno‑glebowych, dużego rynku zbytu oraz nowoczesnych technologii pozwalających otrzymać delikatne tkaniny.

    iuvOsul8Hp_d5e1162

    Sizal

    Sizal to bardzo mocne włókno z liści agawy sizalowej. Służy do produkcji lin, worków, mat, papieru. Główni producenci to kraje o gorącym klimacie.

    Najwięksi producenci włókna agawy (sizalu) na świecie w 2010 roku (Dane: GUS)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Brazylia

    67,2

    Tanzania

    8,5

    Kenia

    6,8

    Madagaskar

    5,0

    Chiny

    4,4

    Meksyk

    2,7

    RD9dZozt1WCD01
    Agawa sizalowa może dorastać do 2 m, a jej kwiatostan do 10 m

    Juta

    Długie, sięgające 4 m włókna łodygi juty są wykorzystywane do produkcji lin, worków, dywanów, tapet, okładzin kabli. Roślina ta pochodzi z Indii. Rośnie w wilgotnym klimacie tropikalnym, stąd ogromna dominacja dwóch państw wśród producentów.

    Najwięksi producenci włókna juty na świecie w 2012 roku (Dane: FAO)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Indie

    55,2

    Bangladesz

    41,9

    Chiny

    1,3

    Uzbekistan

    0,6

    Nepal

    0,4

    Wietnam

    0,1

    RIAjADaVUIjdP1
    Obróbka juty w Bangladeszu
    R1abFfDeU89Oh1
    Najwięksi producenci bawełny, lnu, juty i sizalu na świecie
    iuvOsul8Hp_d5e1417

    5. Zróżnicowanie upraw roślin cukrodajnych

    Trzcina cukrowa

    Trzcina cukrowa jest odmianą trawy pochodzącą prawdopodobnie z Nowej Gwinei. Jej źdźbło osiąga przeciętnie 2‑6 m wysokości. Miękisz zawiera do 20% cukru.

    Cukier trzcinowy to ok. 70% światowej produkcji cukru. Najwięksi producenci to państwa położone w strefie klimatów ciepłych i wilgotnych.

    Najwięksi producenci trzciny cukrowej na świecie w 2012 roku (Dane: FAO)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Brazylia

    39,3

    Indie

    19,0

    Chiny

    6,8

    Tajlandia

    5,3

    Pakistan

    3,2

    Meksyk

    2,7

    R1OzG7OOGPLOj1
    Żniwa trzciny cukrowej na Mauritiusie
    iuvOsul8Hp_d5e1528

    Burak cukrowy

    Kariera buraka cukrowego rozpoczęła się na początku XIX wieku, gdy Napoleon, chcąc uniezależnić Francję od pochodzącego z brytyjskich kolonii cukru trzcinowego, nakazał rozwinąć uprawę tej cukrodajnej rośliny okopowej. Jego korzeń zawiera podobną ilość cukru co trzcina cukrowa, ale można go z sukcesem uprawiać w klimacie umiarkowanym.

    Polecenie 5

    Ruiny cukrowni w Konarach są wpisane na listę zabytków Narodowego Instytutu Dziedzictwa. Dowiedz się dlaczego.

    Najwięksi producenci buraka cukrowego na świecie w 2012 roku (Dane: FAO)

    Państwo

    Udział w produkcji światowej (%)

    Rosja

    16,7

    Francja

    12,5

    Stany Zjednoczone

    11,8

    Niemcy

    10,3

    Turcja

    5,6

    Ukraina

    3,8

    R1XqtKhq2XbBh1
    Korzeń buraka cukrowego
    R1Px6QRfjT1M21
    Najwięksi producenci buraków cukrowych i trzciny cukrowej
    iuvOsul8Hp_d5e1677

    6. Zróżnicowanie upraw roślin oleistych

    Tłuszcze uzyskane z roślin oleistych są surowcem dla przemysłu spożywczego, chemicznego, farmaceutycznego, kosmetycznego. Ponadto służą do smarowania maszyn. Wykorzystuje się je również w gospodarstwach domowych.
    Najpopularniejsze rośliny oleiste to rzepak, słonecznik, len, oliwka, soja, kukurydza, orzech ziemny, kakaowiec, palma olejowa (właśc. olejowiec gwinejski), sezam, a także ryż.
    Zróżnicowanie wymagań uprawowych oraz odmienne techniczne i smakowe własności olejów powodują, że rośliny te uprawia się w różnych regionach świata z różnym natężeniem.

    R1RJmmd1W30a61
    Drzewo oliwne jest bardzo długowieczne – może żyć nawet do 1000 lat
    Rkp712azhRhq91
    Orzeszki ziemne to w rzeczywistości strąki wepchnięte przez szypułki kwiatów do gleby
    iuvOsul8Hp_d5e1720

    Podsumowanie

    • Rośliny alimentacyjne dostarczają ludziom pożywienia, a pastewne paszy dla zwierząt.

    • Zboża są najważniejszą grupą roślin alimentacyjnych na świecie. Najpopularniejsze zboża to pszenica, kukurydza i ryż.

    • Substancje zawarte w używkach pobudzają organizm. Najpopularniejsze używki to kawa, herbata i kakao.

    • Najważniejsze rośliny włókniste to bawełna, juta, agawa sizalowa i len.

    • Dwie podstawowe rośliny cukrodajne to trzcina cukrowa i burak cukrowy.

    • Oleje roślinne otrzymuje się z kilkudziesięciu roślin, m.in. z rzepaku, oliwek i słonecznika.

    Praca domowa
    Polecenie 6.1

    Policz, ile razy występują poszczególne państwa w czołowej piątce we wszystkich tabelach największych producentów wybranych roślin, i odpowiedz, które państwa i dlaczego w tych zestawieniach występują wielokrotnie.

    Polecenie 6.2

    Dowiedz się i opisz, w jaki sposób otrzymuje się wybrany przez ciebie produkt pochodzenia roślinnego.

    iuvOsul8Hp_d5e1836

    Słowniczek

    rośliny alimentacyjne
    rośliny alimentacyjne

    jadalne rośliny służące człowiekowi jako pożywienie

    iuvOsul8Hp_d5e1881

    Zadania

    Ćwiczenie 1
    R1j1fEZNkHydI1
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
    Ćwiczenie 2
    R81EZgqD9K0BN1
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
    Ćwiczenie 3
    Rzzlf5EWEfkio1
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
    Ćwiczenie 4
    Rbvy1l9IDYPRN1
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
    Ćwiczenie 5
    REsq2dPdUIk461
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.
    Ćwiczenie 6
    R1QCJpDgMiVX31
    zadanie interaktywne
    Źródło: Ryszard Pawlak, licencja: CC BY 3.0.