R969VVQ37PEMA

Ilustracja czarno-biała, przedstawiająca przedmioty w pracowni, tak zwanym atelier.

Spis treści

1. Z historii fotografii

2. Początki fotografii

3. Fotografia kolorowa

4. Fotografia początku XX wieku

5. Nurty współczesnej fotografii

6. Inni artyści fotografii

7. Już wiesz

8. Potrafisz

9. Słownik

Za datę wynalezienia fotografii uważa się wykonanie pierwszego obrazu za pomocą światła na posrebrzonej płytce z miedzi. Dokonał tego francuski malarz Louis Daguerre (czytaj: lui dager). Od jego nazwiska taką fotografię nazywa się dagerotypem. Jest ona jednocześnie pozytywem i negatywem. Każde zdjęcie uzyskuje się tylko raz, a jego przygotowanie jest skomplikowane.

Rtsc0tRHArEO81

Ilustracja przedstawia czarno-białe, owalne zdjęcie dwóch mężczyzn grających w karty. Siedzą oni przy stoliku naprzeciw siebie. Mężczyźni patrzą w karty. Na stole leży cylinder. Ubrani są w długie marynarki i jasne spodnie. Po prawej stronie wisi kotara.

Z historii fotografii

wróć do spisu treści

Początki fotografii

R15xiSU3meAnI1

Wizerunek Ibn al‑Hajsama przedstawiony na drzeworycie z XVII w. Ukazuje starca z długą brodą w turbanie i bogatej szacie, przepasanej w pasie. Postać przechylona jest lekko do tyłu, z lewą ręką wzniesioną, wzrok ma skierowany w górę.

Początki fotografii datujemy na lata dwudzieste XIX w., jednak pierwowzorów dziewiętnastowiecznych wynalazków możemy doszukiwać się już znacznie wcześniej.

W starożytnej Grecji Arystoteles obserwował zaćmienie słońca za pomocą urządzenia o nazwie camera obscuracamera obscuracamera obscura, które uważamy dziś za pierwowzór aparatu fotograficznego. Podobne obserwacje prowadzili także Chińczycy i Arabowie. To właśnie dzięki arabskiemu matematykowi i optykowi Ibn al‑Hajsamowi znamy pierwszy opis działania camery obscura, a było to przeszło tysiąc lat temu (X/XI w.).

Pionierskie prace nad fotografią prowadził Francuz Joseph Nicéphore Niépce (czytaj: żozef nisefor nieps), który w 1826 roku uzyskał na wypolerowanej metalowej płycie obraz uznawany za pierwszą fotografię. Był to „Widok z okna w Le Gras”, przedstawiony poniżej.

W tej metodzie można było uzyskać tylko jeden obraz - nie było możliwości  powielania. Poza tym, jego jakość pozostawiała jednak wiele do życzenia, więc Niépce zaczął pracować nad innym rozwiązaniem.

Do wspólnych badań zaprosił Louisa Jacquesa Daguerre – francuskiego malarza i scenografa. Kiedy Niépce zmarł, zostawił po sobie wiele notatek i opracowań, więc Daguerre mógł kontynuować pracę. W 1839 roku zaprezentował światu metodę nazwaną dagerotypemdagerotypdagerotypem.  Zobacz poniższe zdjęcie otrzymane jedną z pierwszych technik utrwalania obrazu, wykonane na miedzianej, posrebrzonej płytce.

R1LCKDBHHZ434

Ilustracja przedstawia dagerotyp L. J. Daguerre’a, który ukazuje Boulevard du Temple w Paryżu. Obraz przedstawia ruchliwą zwykle ulicę, jednak ze względu na długi czas ekspozycji ruch ten nie został uchwycony. Na zdjęciu, po lewej stronie, widoczna jest szeroka, pusta ulica, wzdłuż której rosną drzewa i stoją budynki różnej wielkości. Na prawym chodniku widać dwie osoby, jedna stoi, druga czyści jej buty. Po prawej stronie zdjęcia, na pierwszym planie widoczny jest biały budynek.

W tym samym czasie w Wielkiej Brytanii inny badacz William Fox Talbot (czytaj: łyliam henri fox tubet) utrwalał obrazy uzyskane z camera obscura, na specjalnym papierze nasyconym roztworem azotanu srebra. Metoda ta, wynaleziona prawie równocześnie z dagerotypiądagerotypdagerotypią, została nazwana kalotypiąkalotypiakalotypią lub talbotypią i umożliwiała wykonanie wielu odbitek.

Mimo że oficjalnie za wynalazcę fotografii uznawany jest Daguerre, to właśnie metoda Talbota w największym stopniu wpłynęła na jej dalszy rozwój.

R18HSBT9HUADC

Ilustracja przedstawia aparat fotograficzny braci Susse z 1839 roku do wykonywania dagerotypów. Stanowi go czarne pudełko z otworem na obiektyw.

R16JS5PZDC5HE

Ilustracja przedstawia fotografię Hippolyte’a Bayard’a pt. „Autoportret topielca”. Ukazuje ona półnagiego, nieprzytomnego mężczyznę opartego o ścianę. Obok niego powieszony jest na ścianie znajduje się słomkowy kapelusz.

Podobne eksperymenty nad wynalezieniem fotografii przeprowadzał Hippolyte Bayard ( czytaj: hipolit bajar). W późniejszym okresie odnosił sukcesy i dziś uznawany jest za pioniera fotografii, gdyż swoje fotografie eksponował jeszcze przed prezentacją pierwszych dagerotypówdagerotypdagerotypów.

Przełom w dostępności fotografowania nastąpił po wynalezieniu w roku 1888 taśmy filmowej, zwanej popularnie kliszą, pokrytej światłoczułą powłoką. Ilość odbitek stała się nieograniczona, jednak do ich uzyskania potrzebna jest obróbka chemiczna w ciemni.

RA8noEuPxjfhV1

Ilustracja przedstawia fotografię dłoni trzymających klisze fotograficzne. Na stole znajduje się kartka w linie, na której leży długopis i ramka. Obok, po lewej stronie ułożone są pozostałe klisze.

Odbitka fotograficznaodbitka fotograficznaOdbitka fotograficzna -  popularnie zdjęcie; to papierowy pozytyw uzyskany poprzez naświetlenie papieru światłoczułego za pomocą powiększalnika, innego urządzenia lub stykowo z filmu fotograficznego (negatywunegatywnegatywu lub diapozytywu).

wróć do spisu treści

Fotografia kolorowa

Dla wielu osób może wydać się to zaskakujące, ale początki fotografii kolorowej sięgają 1855 roku. Jej podstawy opracował James Clerk Maxwell – szkocki fizyk i matematyk, a pierwszą kolorową fotografię w historii, zatytułowaną “Wstążka tartanu”, wykonał w 1861 roku angielski wynalazca Thomas Sutton (czytaj: tomes satn).

R1F3DXNAV2URA

Ilustracja przedstawia fotografię. W centrum kadru, na dole znajduje się koło. W górnej jego części, niemal symetrycznie położone znajdują się dwie podłużne owalne formy. Elementy są w podobnych kolorach. Tło jest zielone.

Początkowo nie dało się zapanować nad zjawiskiem blednięcia kolorów, a używane wówczas substancje światłoczułe nie mogły zarejestrować czerwieni i zieleni. Zmieniło się to dopiero na początku XX wieku. W 1907 roku bracia August Marie Louis i Louis Jean Lumière (czytaj: ogust mari lui i lui żą limier) opracowali pierwszą technikę zapisu kolorów, którą określili jako autochromautochromautochrom.

Autochrom był jak dzisiejsze slajdy. Po wywołaniu na płytce pojawiał się gotowy wielobarwny obraz pozytywowy. Wkrótce była też możliwość drukowania odbitek na papierze, co pozwoliło na wydawanie albumów z kolorowymi zdjęciami.

Pierwszy w historii aparat cyfrowy powstał w 1975r.. Aparat cyfrowy to  aparat fotograficzny rejestrujący obraz w postaci cyfrowej, który zapisuje podobnie jak informacje zapisywane w pamięci komputera. Jego zaletą jest to, że otrzymane zdjęcia mogą być w prosty sposób modyfikowane na komputerze, a następnie drukowane w dowolnej liczbie. Zdjęcia wykonane tym aparatem zapisywane były na kasetach. Zobacz, jak wyglądał.

RPirAhenqolmu

Ilustracja przedstawia fotografię aparatu cyfrowego. Aparat jest dużych rozmiarów, stoi na stole i sprawia wrażenie ciężkiego i masywnego. Ma kształt zbliżony do prostopadłościanu. Z jednej strony jest widoczny obiektyw, a drugiej kaseta magnetofonowa.

wróć do spisu treści

Fotografia początku XX wieku

Fotografia szybko nabrała rozpędu. W Anglii pojawił się nowy nurt w fotografii, który nawiązywał do malarstwa miękkim modelunkiem, wprowadzając wrażeniowość i nastrój chwili. Był to pierwszy krok w kierunku uznania fotografii za dziedzinę sztuki.

RDTLNAUK3TLCP

Ilustracja przedstawia fotografię Edwarda J. Steichena pt. „Rodin – Myśliciel”, która ukazuje mężczyznę, siedzącego naprzeciw rzeźby Rodina pt. „Myśliciel”. Mężczyznę widać z profilu, jako ciemny cień, widać zarys jego twarzy, krzaczaste brwi, orli nos, długą brodę, jest to Edward J. Steichen. W tle ukazana jest świetlista postać <span lang="fr'>Victora Hugo.

wróć do spisu treści

Nurty współczesnej fotografii

Niezależnie od tematu zaznaczyły się dwa sposoby rejestracji obrazu poprzez fotografię; fotografia zjawisk takich, jakimi są (fotografia reportażowa, dokumentalna) oraz fotografia kreowana przez autorów, często w kierunku idealizacji. Oto przykłady niektórych z nich.

Walker Evans umieścił fotografię między dokumentem a sztuką. Jego prace, przedstawiające życie codzienne farmerów, charakteryzujące się prostotą i przejrzystością, nie zostały jednak docenione przez współczesnych, tylko znacznie później.

R1ZFAN1BHRVKF

Ilustracja przedstawia fotografię Walkera Evansa pt. „West Virginia Living Room” z 1935 roku, która ukazuje chłopca siedzącego na krześle, wewnątrz pomieszczenia, którego jedna ze ścian wyklejona jest plakatami o różnej tematyce. Chłopiec ubrany jest w koszulę z podwiniętymi rękawami i krótkie spodenki. W rogu stoi drewniana komoda przy niej stół. Na komodzie znajduje się kilka przedmiotów dekoracyjnych, m.in. figurka krowy, aluminiowa gałązka, małe pudełeczka. Na stole, przykrytym bieżnikiem, stoją dwa słoiki, kubek oraz leży zeszyt.

Jednym z pierwszych fotografów ukazujących na swoich zdjęciach świat w sposób rzeczywisty, bez żadnych przekłamań był Stephen Shore. W latach 70‑tych XX w. Stephen Shore miał indywidualną wystawę w Museum of Modern Art w Nowym Jorku (MoMA), a warto podkreślić, iż MoMAMoMAMoMA była jedną z pierwszych prestiżowych instytucji kultury, która potraktowała fotografię jako sztukę.

RVIj4rkMS4TWe

Ilustracja przedstawia fotografię barwną na której znajdują się cztery osoby. Na planie pierwszym siedzą trzej mężczyźni na krzesłach przed budynkiem, którego fragment znajduje się za ich plecami. Mężczyźni są w kapeluszach i patrzą w tym samym kierunku. Wydają się być w podobnym wieku. Czwarty mężczyzna jest młody, siedzi swobodnie na krześle, nieco z tyłu. Ma głowę pochyloną i wydaje się być czymś zajęty.

R1EKR11UK2TN6

Ilustracja przedstawia fotografię Lee Friedlandera pt. „Walk the Line”, na której ukazana została przestrzeń miejskiej metropolii. Na pierwszym planie widać licznych przechodniów, rusztowania, w tle przejeżdżający autobus i banery reklamowe na budynkach. Jeden z nich przedstawia twarz kobiety.

Fotografia zaczęła być również wykorzystywana jako zapis działań artystycznych takich jak performance, happeningi, np. Allana Kaprowa czy Chrisa Burdena - poniżej.

R1Z693S1DX16S

Ilustracja przedstawia Chrisa Burdena podczas performance „Shoot” w F-Space Gallery w Santa Ana. Ukazuje ona dwie fotografie umieszczone obok siebie i wykonane w tym samym pomieszczeniu. Na lewym zdjęciu widzimy kobietę trzymającą sztucer uniesiony pionowo w górę, w tle widoczny przy ścianie mężczyzna. Na drugim zdjęciu ta sama kobieta celuje bronią w stronę mężczyzny.

R996MMBTOTT1F

Ilustracja przedstawia fotografię Allana Kaprowa pt. „Fluids”. Ukazuje ona idącego od tyłu mężczyznę z nagim torsem, który niesie na swoim prawym barku bryłę lodową. Jego dłoń nie jest widoczna, zasłania ją bryła, natomiast z drugiej strony widzimy dłoń innego mężczyzny chwytającego za bryłę, co powoduje, iż odbiorca dostrzega w pierwszej chwili tylko jedną rękę o nienaturalnych rozmiarach. W tle widoczna jest lodowa konstrukcja a obok niej drabina.

W latach 60‑70- tych XX w. fotografia miała wyrażać idee. Jednym z ważniejszych artystów tego nurtu jest Dan Graham. Jego kolorowe fotografie w serii „Homes For America” – to zdjęcia domków jednorodzinnych, nowych dzielnic handlowych, parkingów dla ciężarówek i przydrożnych restauracji na amerykańskich przedmieściach.

RDGKTU6A317JU

Ilustracja przedstawia fotografię Dana Grahama pt. „Homes for America”. Ukazuje ona cztery jednorodzinne domy, stojące w szeregu. Dom na pierwszym planie jest biały, kolejny fioletowy, następny zielony, a ostatni brązowy. Wszystkie domy mają białe dachy.

Koniec XX wieku zmienił rolę fotografii. Stała się kolejnym, pełnoprawnym medium wypowiedzi artystycznej. Każda wypowiedź była ważna, podkreślała indywidualne podejście do rzeczywistości. Oto przykłady takich twórców.

Sherrie Levine fotografuje fotografie, a dokładnie reprodukcje w albumach. Interesuje ją kwestia powtarzania, kopiowania kopii. Uświadamia, że dochodzi do recyklingu sztuki. Pojawia się zawłaszczanie innych prac. Levine swoje fotografie podpisywała After…( czyli „PO” oraz imię i nazwisko artysty, którego prace kopiowała).

R1KDFT5DO7HV2

Ilustracja przedstawia fotografię Sherrie Levine pt. „After Walker Evans: 4”. Ukazuje ona kobietę o ciemnych włosach, związanych w kitkę, ubrana jest w kropkowaną koszulę. Kobieta patrzy na widza, ma smutne oczy, smutny wyraz twarzy, zaciśnięte usta. Opiera się o drewnianą budowlę (w tle widoczne poprzecznie ułożone deskowanie).

Louise Lawler odwiedzała kolekcjonerów sztuki i fotografowała ich kolekcje. Artystkę interesowało w jaki sposób dzieło sztuki funkcjonuje w nowym otoczeniu. W tytule jej prac zawsze pojawiał się napis: „arranged by...”, co oznacza „zaaranżowane przez”, a dalej nazwisko kolekcjonera.

Także Barbara Kruger aranżuje i zawłaszcza gotowy materiał, łącząc tekst z fotografią. tekst. W swoje prace wpisuje znane dzieła.
Kolejnym artystą z tego nurtu jest Richard Prince, który zaczął fotografować reklamy Marlboro, z których później usuwał napisy i paczki papierosów. Dzięki temu zabiegowi pokazywał sztuczność w reklamie, jej mocno przesadzone i przesycone kolory.

Robert Mapplethorpe zaczął swoją przygodę z fotografią od zdjęć robionych polaroidem. Najbardziej znane są jego serie fotografii kwiatów. Zdjęcia Mapplethorpe’a są bardzo dobre warsztatowo, świetnie zaaranżowane i wystylizowane.

Szkoła Düsseldorfska w fotografii powstała w latach 70‑tych XX w. założona przez Hillę i Bernda Becherów i ich studentów. Wykonywali oni cykle fotograficzne budynków (np. magazyny, silosy, wieże ciśnień) z wybranym motywem, fotografowanym z tej samej perspektywy, oświetleniem. Pozwalało to uzyskać  obiektywność pola widzenia.

Thomas Struth wykonywał zdjęcia wnętrza galerii, muzeów, krajobrazów miejskich. Interesowały go relacje międzyludzkie w przestrzeni miasta, rozwój miast, zachowania ludzi w miejscach ważnych, „naznaczonych”.

RB1A9AP1VXGOA

Ilustracja przedstawia fotografię Thomasa Strutha pt. „Paradiese 09 Xi Shuang Banna”. Ukazuje ona wnętrze galerii oraz dwie kobiety, które przypatrują się wielkoformatowej fotografii przedstawiającej gęsty, zielony las tropikalny. Jedna z kobiet znajduje się przed obrazem, dokładnie idzie w jego kierunku. Druga kobieta przygląda się z oddali, siedząc na ławce.

R1TSKSOZN5M1A

Ilustracja przedstawia fotografię Jeffa Walla pt. „A View from an Apartment”, na którym przedstawione jest wnętrze pokoju z dwoma, dużymi przestronnymi oknami, za którymi rozprzestrzenia się widok na port morski. Wewnątrz pokoju widzimy dwie kobiety – jedna siedzi na sofie i przegląda czasopismo, druga zajmuje się prasowaniem. W pokoju panuje bałagan, na fotelu leżą ciuchy, na drugim fotelu gazety, sterta gazet leży także pod stolikiem. Na stoliku kubki i talerze.

wróć do spisu treści

Inni artyści fotografii

Gerhard Richter tworzył z fotografii obrazy, co oddawało ironiczny status malarstwa w dobie fotografii. Jego dzieła często tworzone są na tle fotografii, tworząc pewnego rodzaju dystans i obiektywność.

RC3CSZBP568EP

Ilustracja przedstawia obraz Gerharda Richtera pt. „Sils-Maria”, gdzie na tle fotografii ukazującej zaśnieżone stoki górskie autor namalował różnokolorowe nieregularne plamy.

Artystą łączącym fotografię z rzeźbą jest Thomas Demand. Rzeźbiarz fotografuje modele, które tworzy na podstawie fotografii. Traktuje zdjęcia jako element procesu twórczego. Po wykonaniu fotografii Demand niszczy swoje modele.

RL3UQZ7JMNGN1

Ilustracja przedstawia fotografię Thomasa Demanda pt. „Folders”. Ukazuje ona stosy jasnobrązowych teczek z dokumentami w środku, które ułożone są na stole. W tle widoczna jest kotara w biało-czerwone, ukośne paski.

Gregory Crewdson, to amerykański fotograf, który chcąc wyrazić wieloznaczność, zaciera granice pomiędzy rzeczywistością a iluzją. Interesuje go nienaturalność. Artysta wykonywał fotografie w małych amerykańskich miasteczkach. Tworzył wykreowane surrealistyczne kompozycje.

RP8K5BRF26U9L

Ilustracja przedstawia fotografię Gregory’ego Crewdsona pt. „The Haircut”, która ukazuje dwie kobiety w leśnym obozowisku. Jedna z nich siedzi na skrzyni z zarzuconą długą peleryną, druga stoi obok niej. Dookoła porozrzucane są różne stare przedmioty.

Niemiecki fotograf Wolfgang Tillmans, przestrzeń galerii traktuje jako dynamiczne pole, w którym dobrowolnie rozmieszcza swoje prace, mające różne formaty (od wielkoformatowych po pocztówkowe). Próbuje przełamywać kanony myślenia o fotografii i jej ekspozycji.

R1MAC6M45LX5K

Ilustracja przedstawia fragment wystawy Wolfganga Tillmansa. Ukazuje ona białe wnętrze z działami sztuki na ścianach. Wiszą obrazy oraz fotografie, przedstawiające osoby lub krajobrazy.

Annie Leibovitz jest amerykańską fotografką, portrecistką. Była pierwszą kobietą, która miała swoją indywidualną wystawę w Washington's National Portrait Gallery. Zasłynęła zdjęciami sławnych osób: aktorów, piosenkarzy, ludzi kultury.

R1T7Apsubf0F5

RyZ9goEfzFxbS

wróć do spisu treści

Już wiesz

• jak przedstawić w prosty sposób historię fotografii;

• jak wyjaśnić pojęcia związane z historią fotografii, jak: dagerotyp, autochrom, talbotypia, kalotypia;

• znasz podstawowe dzieła, znaczące dla rozwoju fotografii;

• doceniasz różnorodność dzieł fotografii współczesnej;

• rozumiesz przełomowe znaczenie pierwszej wystawy fotografii w prestiżowej instytucji kultury - w Museum of Modern Art w Nowym Jorku, która potraktowała fotografię jako sztukę.

wróć do spisu treści

Potrafisz

• rozpoznać pierwsze fotografie, które miały  znaczenie dla rozwoju tej dziedziny;

• wymieniać najważniejszych twórców fotografii;

• omówić najważniejsze nurty współczesnej fotografii;

• porównywać i analizować teksty kultury, jakimi są fotografie.

wróć do spisu treści

Słownik

Źródła

sjp.pl

wróć do spisu treści

Linki do e‑materiałów

• (https://zpe.gov.pl/a/co-to-jest-fotografia/D1BnMl8z6)

• (https://zpe.gov.pl/b/obrazy-zatrzymany-w-kadrze–mozliwosci-fotografii/PrxV86AyQ)

• (https://zpe.gov.pl/a/dokumentowanie-zdarzen-projekt-fotograficzny/D1uL9R8lP)

• (https://zpe.gov.pl/a/w-pracowni-fotografika/D11ZlUr01)