Kryzys, reformy i upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej (lekcja powtórzeniowa)
Zadanie na rozgrzewkę
Zaznacz kraje, z którymi Rzeczpospolita prowadziła wojny w XVII wieku.
- Turcję
- Rosję
- Szwecję
- Czechy
Od końca XVII wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów zaczęła się przeistaczać z kraju silnego w państwo, z którym nikt się nie liczył. W XVIII wieku pozbawiona była armii oraz stałych dochodów. Stała się całkowicie uzależniona od potężnych sąsiadów, przede wszystkim Rosji. Losy kraju przestały zależeć od jego mieszkańców.
Kryzys Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku
W XVII wieku Rzeczpospolita prowadziła liczne wojny. Ponieważ większość z nich toczyła się na jej terenie, doprowadziło to do ogromnych zniszczeń wielu regionów. W ciągu kilkunastu lat ludność państwa w wyniku wojen, chorób i głodu zmniejszyła się o 1/3. Wiele miast było w ruinie, chłopi opuścili spalone wsie, a nieuprawiana ziemia leżała odłogiem. Co więcej, wojny były bardzo kosztowne, ponieważ armię należało utrzymać. Zrujnowanej Polski nie było stać na tak wielkie wydatki, dlatego długi wobec wojska wciąż narastały. Jako że w kraju brakowało złota i srebra potrzebnego do produkcji pieniędzy, zaczęto zmniejszać ich zawartość w wybijanych monetach. To powodowało jednak, że miały one mniejszą wartość. Nowe monety były również bardzo złej jakości, wybijano je bowiem niestarannie i w wielkim pośpiechu. Takimi pieniędzmi państwo starało się spłacać swoje długi, choć ludzie przyjmowali je bardzo niechętnie.
Na ilustracjach przedstawiono tynfy i boratynki, pieniądze wybijane w latach kryzysu w XVII i XVIII wieku. Na monetach zawsze widniało łacińskie imię panującego aktualnie króla (lub jego skrót). Łacińskie słowo „rex” znaczy „król”.
Na boratynce umieszczono napis „Ioan. Casim. Rex”, a na tynfie „I.C.R.”. Rozszyfruj te skróty i wskaż, za panowania którego króla zostały one wybite.
- Zygmunta III Wazy (1587-1632)
- Władysława IV Wazy (1632-1348)
- Jana Kazimierza Wazy (1649-1668)
- Jana III Sobieskiego (1673-1696)
Quiz historyczny
Kto w czasie powstania kościuszkowskiego szedł na armaty z kosą?
- Jan Karol ..., hetman litewski, bohater wojen ze Szwecją, Moskwą i Turcją.
- Miasto, w którym znajduje się klasztor na Jasnej Górze. Zasłynął ze skutecznej obrony przed Szwedami.
- Polska jazda, niekiedy ze skrzydłami.
- Uchwalona 3 maja 1791 roku.
- Żołnierz piechoty tureckiej.
- Nazwisko ostatniego króla polskiego.
- Nazwisko króla, który pokonał Turków pod Wiedniem.
- Kraj, który brał udział w pierwszym i trzecim rozbiorze Polski.
| 1 | ||||||||||||||
| 2 | ||||||||||||||
| 3 | ||||||||||||||
| 4 | ||||||||||||||
| 5 | ||||||||||||||
| 6 | ||||||||||||||
| 7 | ||||||||||||||
| 8 |
Hasło z krzyżówki oznacza:
- chłopskiego piechura z czasów powstania Kościuszki
- chłopa, który zobowiązany był do koszenia pańskiego pola
- wędrownego handlarza sprzedającego narzędzia rolnicze
Przeczytaj uważnie tekst i uzupełnij brakujące informacje.
W XVII wieku doszło do wojen między Polską a Turcją. Oba kraje próbowały podporządkować sobie ...................., mały kraj leżący na granicy między nimi. Polacy cierpieli z powodu najazdów ................, ludu mieszkającego na Krymie, który był zależny od Turcji. Z kolei z terenów Rzeczypospolitej na ziemie tureckie napadali ............ – wolna ludność zamieszkująca Zaporoże, czyli południową Ukrainę. Z tego powodu doszło do wojen polsko-tureckich. Największym sukcesem Polski było zwycięstwo pod ................ w 1683 roku. Wojskami chrześcijańskimi w tej bitwie dowodził polski król .................................
Stefan Czarniecki był bohaterem czasów „potopu”. Pod tą nazwą kryje się wojna z lat 1655–1660 między Rzecząpospolitą a...
- Szwecją.
- Turcją.
- Rosją.
- Kozakami.
Obraz 1.
Obraz 2.
Obraz 3.
Do obrazów dopasuj postać historyczną, wydarzenie i daty.
1, 2, 3
| Obraz | Wydarzenie | Postać historyczna | Rok |
|---|---|---|---|
| 1 | |||
| 2 | |||
| 3 |
Wskaż te kraje, które w XVIII wieku mieszały się w wewnętrzne sprawy osłabionej i bezbronnej Rzeczypospolitej.
- Rosja
- Prusy
- Austria
- Francja
- Anglia
- Hiszpania
Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego obradował Sejm Wielki (1788–1792). Przeprowadził on wiele reform, a przede wszystkim uchwalił Konstytucję 3 maja.
Zaznacz reformy Sejmu Wielkiego.
- Wprowadził stałe podatki
- Wprowadził powszechne prawo wyborcze
- Powiększył armię
- Zlikwidował wolną elekcję
- Nadał prawa polityczne chłopom
- Zlikwidował liberum veto i wprowadził podejmowanie uchwał większością głosów
- Nadał przywileje szlacheckie mieszczanom
- Nadał chłopom ziemię na własność
Wskaż prawidłowe zakończenia zdania: Reformy Konstytucji 3 maja zostały zaprzepaszczone, ponieważ:
- część polskich magnatów nie chciała ich wprowadzenia w życie
- reformy były niepotrzebne i Sejm Wielki sam je ograniczył
- Rosja napadła na Polskę i doprowadziła do likwidacji reform
- przeciwko reformom zaprotestował król Stanisław August
- przeciw dalszym reformom kraju wybuchło powstanie pod wodzą Tadeusza Kościuszki
Przeczytaj uważnie tekst i uzupełnij brakujące wyrażenia.
Ostatni zryw Polaków przeciw państwom zaborczym to powstanie pod wodzą ........................................, który został jego naczelnikiem. Uważał on, że z Rosją powinien walczyć cały naród,a nie tylko szlachta. Aby zachęcić chłopów do udziału w wojnie, wydał ............................................, który zmniejszał główny obowiązek chłopów, czyli ........................... Formacje chłopskie uzbrojone były w ............, ponieważ brakowało broni palnej. Największy sukces odnieśli powstańcy w bitwie pod .........................
Wskaż poprawne zakończenie zdania: W bitwie pod Maciejowicami naczelnik powstania Tadeusz Kościuszko...
- uratował się.
- zginął.
- został ranny i dostał się do niewoli.
Uporządkuj chronologicznie wydarzenia.
- I rozbiór Polski
- II rozbiór Polski
- powstanie kościuszkowskie
- wybór na tron Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego
- III rozbiór Polski
- uchwalenie Konstytucji 3 maja
Dopasuj daty do wydarzeń.
1791, 1772, 1794, 1793, 1795, 1764
| wybór na tron Polski Stanisława Augusta Poniatowskiego | |
| I rozbiór Polski | |
| uchwalenie Konstytucji 3 maja | |
| II rozbiór Polski | |
| powstanie kościuszkowskie | |
| III rozbiór Polski |
Uzupełnij tabelę, przeciągając w odpowiednie miejsca nazwy ziem.
I rozbiór, II rozbiór, III rozbiór, 1772, 1793, 1795
| Rozbiory | Rok | Rosja | Prusy | Austria |
|---|---|---|---|---|
| I rozbiór | 1772 | |||
| II rozbiór | 1793 | |||
| III rozbiór | 1795 |