Kryzys, reformy i upadek Rzeczypospolitej szlacheckiej w XVII‑XVIII wieku (lekcja powtórzeniowa)

Wprowadzenie

Materiał powtórzeniowy przedstawia następujące zagadnienia:

• Rzeczpospolita za panowania Wazów,

• wojny Rzeczypospolitej w XVII wieku,

• kryzys Rzeczypospolitej w drugiej połowie XVII wieku,

• rozbiory Rzeczypospolitej.

Wstęp

Od końca XVII wieku Rzeczpospolita Obojga Narodów zaczęła się przeistaczać z kraju silnego w państwo, z którym nikt się nie liczył. W XVIII wieku pozbawiona była armii oraz stałych dochodów. Stała się całkowicie uzależniona od potężnych sąsiadów, przede wszystkim Rosji. Losy kraju przestały zależeć od jego mieszkańców.

Zadanie na rozgrzewkę

Kryzys Rzeczypospolitej w XVII i XVIII wieku

W XVII wieku Rzeczpospolita prowadziła liczne wojny. Ponieważ większość z nich toczyła się na jej terenie, doprowadziło to do ogromnych zniszczeń wielu regionów. W ciągu kilkunastu lat ludność państwa w wyniku wojen, chorób i głodu zmniejszyła się o 1/3. Wiele miast było w ruinie, chłopi opuścili spalone wsie, a nieuprawiana ziemia leżała odłogiem. Co więcej, wojny były bardzo kosztowne, ponieważ armię należało utrzymać. Zrujnowanej Polski nie było stać na tak wielkie wydatki, dlatego długi wobec wojska wciąż narastały. Jako że w kraju brakowało złota i srebra potrzebnego do produkcji pieniędzy, zaczęto zmniejszać ich zawartość w wybijanych monetach. To powodowało jednak, że miały one mniejszą wartość. Nowe monety były również bardzo złej jakości, wybijano je bowiem niestarannie i w wielkim pośpiechu. Takimi pieniędzmi państwo starało się spłacać swoje długi, choć ludzie przyjmowali
je bardzo niechętnie.

RuwaKGCUTOWLO

Na zdjęciu znajduje się moneta. Na monecie wybity jest profil Jana Kazimierza. Wokół niego są napisy.

R1S9ZhXYctphH

Zdjęcie przedstawia awers i rewers monety. Na awersie znajduje się: ukoronowany monogram królewski ICR – Ioannes Casimirus Rex (król Jan Kazimierz), dookoła inskrypcja DAT PRETIVM SERVATA SALVS POTIORQE METALLO EST (Wartość tej monecie nadaje zbawienie ojczyzny, które jest więcej warte od metalu). Na rewersie znajduje się: ukoronowana tarcza czteropolowa, na niej Orzeł, Pogoń, Snopek Wazów oraz nominał XXX GRO POL (30 groszy polskich), dookoła napis MONET NOV ARG REG POL (Moneta nowa srebrna Królestwa Polskiego).

Na ilustracjach przedstawiono tynfy i boratynki, pieniądze wybijane w latach kryzysu w XVII i XVIII wieku. Na monetach zawsze widniało łacińskie imię panującego aktualnie króla (lub jego skrót). Łacińskie słowo 'rex' znaczy 'król'.

Quiz historyczny

R1Oc2HDAgbu7t

Obraz przedstawia umierającego hetmana. Leży w izbie na łóżku. Wokół niego stoją szlachcice, jeden z nich klęczy, trzyma hetmana za rękę i kładzie na niej swoją głowę. Mnich klęczy u nóg umierającego i modli się. Przy łóżku stoi także koń z pochyloną nad Czarnieckim głową.

Obraz 1.

RDOh9PJiUVuxx

Portret przedstawia Stefana Czarnieckiego, starszego łysiejącego mężczyznę z długą siwą brodą. Ubrany jest w delię karmazynową - rodzaj płaszcza narzuconego na kontusz - podbitą futrem. Dodatkiem jest złote szamerowanie, czyli ozdobne pętle naszyte na przód ubrania. Pod spodem nosi kontusz. Przepasany jest jedwabnym pasem. Na nogach ma wysokie buty. W prawej ręce trzyma buławę - symbol władzy hetmańskiej. Przy lewym boku widać rękojeść szabli. Na ziemi pod kolumną leży kołczan ze strzałami i łuk.

Obraz 2.

R1OqM3T9QrgQc

Portret przedstawia Jana III Sobieskiego z głową skierowaną w prawo. Król nosi długie wąsy. Ubrany jest w skórę lamparcią, pod którą nosi polską zbroję (z łuskami).

Obraz 3.

RCiWJJpVnCZfS

Ilustracja przedstawia portret Tadeusza Kościuszki. Ubrany jest we frak z wysokim kołnierzem, z chustą przy szyi. Na głowie ma rogatywkę. Na piersi ma przypięte: Order Cyncynata i Order Virtuti Militari.

Za panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego obradował Sejm Wielki (1788–1792). Przeprowadził on wiele reform, a przede wszystkim uchwalił Konstytucję 3 maja.

R1bWDbe8JCQDW

Obraz przedstawia fragment bitwy. Trzech jeźdźców na koniach (w tym dwóch kozaków) zachodzi z dwóch stron podczas pogoni Kościuszkę, pod którym koń się ugina. Jeden z jeźdźców unosi rękę z szablą i mierzy w Kościuszkę. W tle znajdują się inni jeźdźcy - toczy się bitwa.