Ważne daty

Mit o Erosie

Według dawniejszej tradycji greckiej Eros powstał z Chaosu na początku tworzenia się świata, jako siła spajająca wszechświat. Empedokles z Akragas, grecki filozof uważa, że miłość i spór jako dwie sprzeczne siły rządzą światem. Miłość, choć nie spersonifikowana, pojawia się także w pierwszych słowach Teogonii Hezjoda. Natomiast według orfikówOrfizmorfików Eros był stworzycielem świata. W późniejszej tradycji poetyckiej Eros był synem Aresa i Afrodyty, urodziwym młodzieńcem kochającym róże, przeważnie skrzydlatym. W poezji hellenistycznej Eros staje się mniej poważny, płata różnego rodzaju figle i jest przedstawiany jako coraz młodsze psotne dziecko, które swoją strzałą, często dla zabawy, rani serca, ludzi i bogów.

RyMAn79zGgwth

Ilustracja przedstawia rzymskie malowidło ścienne "Ukaranie Erosa" obrazujące kobietę trzymającą za rękę dziecko. Kobietę widać z profilu, ma błękitną suknię, wykończoną filetowym materiałem oraz chustkę na głowie i kolczyki w uszach. Chłopczyk jest nagi, ma skrzydełka, stoi tyłem do widza. Oboje znajdują się przy drzewku. Dodatkowo pojawiają się ilustracje przedstawiające Erosa w sztuce 1. wizerunek Erosa na naczyniu w stylu czerwonofigurowym, 470-450 p.n.e., wikimedia.org, doemna publiczna, 2. François Gerard, „Psyche i Kupid”, 1798, Paryż, Luwr, musee.louvre.fr, CC BY 3.0, 3. Guido Reni, Kupidyn, fragment obrazu „Porwanie Heleny”, 1626-1629, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna, 4. Antonio Canova, „Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna”, 1793, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna

Ilustracja przedstawia rzymskie malowidło ścienne "Ukaranie Erosa" obrazujące kobietę trzymającą za rękę dziecko. Kobietę widać z profilu, ma błękitną suknię, wykończoną filetowym materiałem oraz chustkę na głowie i kolczyki w uszach. Chłopczyk jest nagi, ma skrzydełka, stoi tyłem do widza. Oboje znajdują się przy drzewku. Dodatkowo pojawiają się ilustracje przedstawiające Erosa w sztuce 1. wizerunek Erosa na naczyniu w stylu czerwonofigurowym, 470-450 p.n.e., wikimedia.org, doemna publiczna, 2. François Gerard, „Psyche i Kupid”, 1798, Paryż, Luwr, musee.louvre.fr, CC BY 3.0, 3. Guido Reni, Kupidyn, fragment obrazu „Porwanie Heleny”, 1626-1629, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna, 4. Antonio Canova, „Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna”, 1793, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna

1

2

3

4

1. wizerunek Erosa na naczyniu w stylu czerwonofigurowym, 470-450 p.n.e., wikimedia.org, doemna publiczna

2. François Gerard, „Psyche i Kupid”, 1798, Paryż, Luwr, musee.louvre.fr, CC BY 3.0

3. Guido Reni, Kupidyn, fragment obrazu „Porwanie Heleny”, 1626-1629, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna

4. Antonio Canova, „Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna”, 1793, Muzeum Luwr, Paryż, wkimedia.org, domena publiczna

Eros w Uczcie Platona

Piękna koncepcja miłości zawarta jest w dziele wielkiego filozofa greckiego Platonambe33961423d79fd9_1514539280326_0Platona. Mędrzec ten wypowiada piękny mit o naturze oraz pochodzeniu miłości poprzez usta komika Arystofanesa. Komediopisarz zaczyna swoją opowieść od cofnięcia się do zamierzchłych czasów, kiedy na ziemi istniały trzy płcie: męska, żeńska i dwoista, czyli androgynon. Wszystkie istoty ludzkie miały kształt kulisty, cztery ręce i cztery nogi oraz dwie twarze. Jako, że istoty te były bardzo silne pewnego dnia postanowiły pokonać bogów i wyruszyły do ich siedziby. Na taką zuchwałość nie mógł pozwolić Zeus. Ratując wszystkich mieszkańców Olimpu porozcinał każdego człowieka na dwoje. Apollo ulitował się nad ludźmi i uleczył ich tak, że stanowili odtąd osobne byty i w ten sposób mogli funkcjonować bez uszczerbku na zdrowiu. Nie uwolnił ich jednak od wzajemnej tęsknoty. Będą odtąd ciągle odczuwać brak swojej drugiej połówki i będą jej wytrwale szukać, żeby znów być razem. W zależności od tego, z którego z trzech rodzajów powstały szukają albo istot tej samej płci, albo odmiennej.

R12fUvpZuVfp3

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Eros napinający łuk”. Młody, nagi chłopiec, ze skrzydłami na plecach trzyma w rękach łuk i napina go. Ciało ma gładkie, włosy krótkie, kręcone. Skrzydła wyglądają bardzo realistycznie. Dodatkowo pojawia się informacja: 1. Etymologia – wyraz Eros pochodzi od greckiego eresthai – czyli pragnąć tego, czego nie ma. Miłość jest, więc uczuciem braku i pustki, którą należy wypełnić.

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Eros napinający łuk”. Młody, nagi chłopiec, ze skrzydłami na plecach trzyma w rękach łuk i napina go. Ciało ma gładkie, włosy krótkie, kręcone. Skrzydła wyglądają bardzo realistycznie. Dodatkowo pojawia się informacja: 1. Etymologia – wyraz Eros pochodzi od greckiego eresthai – czyli pragnąć tego, czego nie ma. Miłość jest, więc uczuciem braku i pustki, którą należy wypełnić.

1

1. Etymologia – wyraz Eros pochodzi od greckiego eresthai – czyli pragnąć tego, czego nie ma. Miłość jest, więc uczuciem braku i pustki, którą należy wypełnić.

Amor i Psyche - prezentacja

Historię Amora i Psyche rozsławił dla nas Apulejuszmbe33961423d79fd9_1514539151756_0Apulejusz z Madaury, który w swojej powieści łacińskiej Metamorfozy albo Złoty osioł opisał również baśń o trudnym uczuciu pięknej dziewczyny i boga miłości. Piękna królewna Psyche (której imię znaczy po grecku Dusza) swoją urodą bezwiednie powoduje zazdrość bogini Wenus. Zazdrosna bogini rozkazuje swemu skrzydlatemu synowi, by wydał królewnę w łapy potwora. Rodzice posłuszni bogom zostawiają dziewczynę na szczycie góry, skąd zabiera ją Amor, zamiast jednak rzucić ją na pożarcie potworowi zabiera ją do swego zamku urzeczony jej urodą. Psyche po przebudzeniu nie wie, czyim jest gościem, ponieważ pan tego zamku, Amor, odwiedza ją tylko nocą, gdy dziewczyna nie może go zobaczyć. Nie może się dowiedzieć, że jej luby to bóg miłości we własnej osobie. Zaklina ją i przestrzega, by nigdy nie próbowała ujrzeć jego twarzy. Lecz Psyche namówiona przez złe siostry, które wmawiają jej, że nocą przychodzi do niej potwór ukrywający przed nią swój karykaturalny i obrzydliwy wygląd, zapala w nocy lampę, by zobaczyć twarz ukochanego. Dziewczyna, nosząca w łonie dziecko swojego oblubieńca, ze zdumieniem spostrzega, że obok niej śpi przepiękny skrzydlaty Amor. Niestety, budzi go kropla gorącej oliwy z zapalonej lampy. Amor, zrozpaczony, odlatuje. Psyche chce rzucić się do rzeki, lecz rzeka lituje się nad nią i kładzie ją z powrotem na brzegu. Spotkany przez piękną dziewczynę kozionogi Pan od razu rozpoznaje naturę jej problemu. Niech odtąd panna szuka swojego ukochanego, a Amor niech ciągle na nią czeka, ukrywając się przed gniewem matki. W końcu Jowisz pomaga zakochanym i sprowadza Psyche do nieba, by po wypiciu ambrozji stała się nieśmiertelna. Od tej pory ona i Amor są nierozłączni.

Poniżej znajduje się prezentacja przedstawiająca rzeźbę Antonio Canovambe33961423d79fd9_1514539192474_0Antonio Canova Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna.

R185JeFTXcswg1

Prezentacja przedstawia rzeźbę „Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna”, autorstwa Antonio Canova. Dodatkowo umieszczono następujące informacje: 1. Inspiracją do tej rzeźby jest rzymski fresk z Herculaneum, który Canova miał okazję zobaczyć podczas swojego pobytu w Neapolu w 1787 roku. Rzeźbiarz skopiował pozycję kochanków z malowidła, a następnie ćwiczył odlewając odpowiednie figury z gipsu. Amor i Psyche to rzeźba wykonana z marmuru, Jednak sprawia wrażenie, jakby w każdej chwili mogła ożyć. Efekt ten został osiągnięty poprzez szereg zabiegów, sprawiających, że powierzchnia marmuru nie jest idealnie gładka, przez co bardziej przypomina ludzkie ciało. Każdy szczegół dzieła pokazuje nam, że Canova był prawdziwym wirtuozem w rzeźbieniu w marmurze. 2. Kim są te mityczne stworzenia, które możemy podziwiać w Muzeum Luwr? Skrzydlaty mężczyzna, który właśnie wylądował przy nieprzytomnej dziewczynie, to bóg miłości Eros lub Kupido. Łatwo go rozpoznać po skrzydłach i kołczanie ze strzałami. Dziewczyna ma na imię Psyche. Matka Kupidyna, Wenus rozkazała Psyche, by przyniosła ze Świata Podziemi puszkę napełnioną wonnościami, które sprawiają, że boginie stają się jeszcze piękniejsze. Wenus zabroniła dziewczynie otwieranie drogocennej puszki. Ale Psyche nie mogła się powstrzymać. Otworzyła puszkę i nawdychawszy się oparów ze Świata Podziemi zapadła w sen podobny do śmierci. W momencie, kiedy jej ukochany Eros zobaczył ją leżącą bez ducha, pospieszył do niej i dotknął ją swoją strzałą, by sprawdzić czy żyje. Ten moment został uchwycony przez rzeźbiarza: Kupido podnosi swoją ukochaną w czułym uścisku. Psyche opada powoli do tyłu obejmując rękoma głowę kochanka. Canova zaczerpnął tę historię z łacińskiej powieści „Złoty Osioł” Apulejusza. Po wielu perypetiach opisanych w księdze Apulejusza główna bohaterka baśni zostaje przez bogów zaproszona na Olimp, gdzie może spożywać ambrozję oraz nektar. Od tego momentu jest ona nieśmiertelna i żyje u boku ukochanego Erosa – Kupidyna, jednocześnie stając się boginią duszy. Od czasów starożytnych przedstawiano Psyche ze skrzydłami motyla. Ma to związek z podwójnym znaczeniem jej imienia, które z greckiego można przetłumaczyć jako dusza lub motyl. Historia Psyche jest przykładem na to, jakie męki musi znieść ludzka dusza na drodze do szczęścia i nieśmiertelności.

Prezentacja przedstawia rzeźbę „Psyche budzona przez pocałunek Kupidyna”, autorstwa Antonio Canova. Dodatkowo umieszczono następujące informacje: 1. Inspiracją do tej rzeźby jest rzymski fresk z Herculaneum, który Canova miał okazję zobaczyć podczas swojego pobytu w Neapolu w 1787 roku. Rzeźbiarz skopiował pozycję kochanków z malowidła, a następnie ćwiczył odlewając odpowiednie figury z gipsu. Amor i Psyche to rzeźba wykonana z marmuru, Jednak sprawia wrażenie, jakby w każdej chwili mogła ożyć. Efekt ten został osiągnięty poprzez szereg zabiegów, sprawiających, że powierzchnia marmuru nie jest idealnie gładka, przez co bardziej przypomina ludzkie ciało. Każdy szczegół dzieła pokazuje nam, że Canova był prawdziwym wirtuozem w rzeźbieniu w marmurze. 2. Kim są te mityczne stworzenia, które możemy podziwiać w Muzeum Luwr? Skrzydlaty mężczyzna, który właśnie wylądował przy nieprzytomnej dziewczynie, to bóg miłości Eros lub Kupido. Łatwo go rozpoznać po skrzydłach i kołczanie ze strzałami. Dziewczyna ma na imię Psyche. Matka Kupidyna, Wenus rozkazała Psyche, by przyniosła ze Świata Podziemi puszkę napełnioną wonnościami, które sprawiają, że boginie stają się jeszcze piękniejsze. Wenus zabroniła dziewczynie otwieranie drogocennej puszki. Ale Psyche nie mogła się powstrzymać. Otworzyła puszkę i nawdychawszy się oparów ze Świata Podziemi zapadła w sen podobny do śmierci. W momencie, kiedy jej ukochany Eros zobaczył ją leżącą bez ducha, pospieszył do niej i dotknął ją swoją strzałą, by sprawdzić czy żyje. Ten moment został uchwycony przez rzeźbiarza: Kupido podnosi swoją ukochaną w czułym uścisku. Psyche opada powoli do tyłu obejmując rękoma głowę kochanka. Canova zaczerpnął tę historię z łacińskiej powieści „Złoty Osioł” Apulejusza. Po wielu perypetiach opisanych w księdze Apulejusza główna bohaterka baśni zostaje przez bogów zaproszona na Olimp, gdzie może spożywać ambrozję oraz nektar. Od tego momentu jest ona nieśmiertelna i żyje u boku ukochanego Erosa – Kupidyna, jednocześnie stając się boginią duszy. Od czasów starożytnych przedstawiano Psyche ze skrzydłami motyla. Ma to związek z podwójnym znaczeniem jej imienia, które z greckiego można przetłumaczyć jako dusza lub motyl. Historia Psyche jest przykładem na to, jakie męki musi znieść ludzka dusza na drodze do szczęścia i nieśmiertelności.

Zasób interaktywny dostępny pod adresem https://zpe.gov.pl/a/DtZfBTsKD

Tekst łaciński

Tekst oryginalny preparowany dla potrzeb ucznia z książki Lucius Apuleius, Cupid and Psyche – an intermediate Latin reader. Karen Krumpak, Evan Hayes, Stephen Nimis. Faenum Publishing, Ltd.

mbe33961423d79fd9_1507550816304_0

scopulus, scopulī – saxum

R1Z4GMgMe39Gj1

Ilustracja przedstawiająca skalny krajobraz, ubogą roślinność na pierwszym planie oraz wielką skałę w tle.

mbe33961423d79fd9_1507550862240_0

carcer, carceris (m) - locus, ubi fūrēs in cūstōdiam datī sunt.

R16N32VpMKCSi1

Ilustracja przedstawiająca więźnia za kratami. Widoczne są jedynie dłonie zaciśnięte na prętach, oraz fragment męskiego tułowia ubranego w szary T-Shirt.

mbe33961423d79fd9_1507550877656_0

lavācrum, lavācrī – kąpiel

R1akChLvcAihN1

Ilustracja przedstawiająca młodą kobietę zażywającej kąpieli w SPA. Kobieta jest obrócona plecami, ma spięte włosy, w wannie wypełnionej wodą pływają białe i czerwone płatki kwiatów.

mbe33961423d79fd9_1507550887645_0

somnus, somnī - quod nōn vigilās sed dormīs (spanie, sen)

R13yZqN6eH12F1

Ilustracja przedstawiająca śpiące niemowlę. Ma na głowie białą czapeczkę z różowym elementem. Przykryte jest biała pościelą.

Zadania

RaCP9oLWPkOqx

Ćwiczenie 3

Jakie były imiona rodziców Erosa?

Jakie były imiona rodziców Erosa?

Dopasuj właściwy mit do poniższej ilustracji.

• W dawnych czasach istniała na ziemi dodatkowo trzecia płeć.
• Eros jest synem Afrodyty i Aresa.
• Eros to potężna siła, która wyłoniła się z Chaosu.

R182pbLInO1xN

Ćwiczenie 7

Wysłuchaj nagrania abstraktu i zastanów się, czego jeszcze chciałbyś się dowiedzieć w związku z tematem lekcji.

Wysłuchaj nagrania abstraktu i zastanów się, czego jeszcze chciałbyś się dowiedzieć w związku z tematem lekcji.

Kto jest autorem poniższej rzeźby?

• Antonio Canova
• Bertel Thorvaldsen
• Johann Henrich von Dannecker

Słowniki

Galeria dzieł sztuki

R1J7vSpf2XbVR1

Ilustracja przedstawia rzymskie malowidło ścienne "Ukaranie Erosa" obrazujące kobietę trzymającą za rękę dziecko. Kobietę widać z profilu, ma błękitną suknię, wykończoną filetowym materiałem oraz chustkę na głowie i kolczyki w uszach. Chłopczyk jest nagi, ma skrzydełka, stoi tyłem do widza. Oboje znajdują się przy drzewku.

R3aXqjfsG52fA1

Ilustracja przedstawia rzeźbę „Eros napinający łuk”. Młody, nagi chłopiec, ze skrzydłami na plecach trzyma w rękach łuk i napina go. Ciało ma gładkie, włosy krótkie, kręcone. Skrzydła wyglądają bardzo realistycznie.

Bibliografia

Lucius Apuleius, Cupid and Psyche – an intermediate Latin reader. Karen Krumpak, Evan Hayes, Stephen Nimis. Faenum Publishing, Ltd.

Władysław Kopaliński, Słownik mitów i tradycji kultury, Oficyna Wydawnicza Rytm, Warszawa, 2003

Zygmunt Kubiak, Mitologia Greków i Rzymian, Świat Książki, Warszawa, 1997

Jan Parandowski, Mitologia. Wierzenia i podania Greków i Rzymian, Poznań, 1989

Platon, Obrona Sokratesa, Kriton, Uczta, Warszawa, Hachette, 2008

Słownik pisarzy antycznych pod redakcję Anny Świderkówny, Wiedza Powszechna, Warszawa, 1990