Temat: Łańcuch pokarmowy i sieć pokarmowa

Materiał uzupełniający do wykorzystania na lekcjach w grupie przedmiotów przyrodniczych (przyroda, biologia, chemia, geografia, fizyka), zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań. Może służyć jako zasób poszerzający wiedzę, przygotowujący uczniów do konkursów przyrodniczych.

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa VIII – biologia
VII. Ekologia i ochrona środowiska. Uczeń:
5) przedstawia strukturę troficzną ekosystemu, rozróżnia producentów, konsumentów (I‑go i dalszych rzędów) i destruentów oraz przedstawia ich rolę w obiegu materii i przepływie energii przez ekosystem;
6) analizuje zależności pokarmowe (łańcuchy pokarmowe i sieci troficzne), konstruuje proste łańcuchy pokarmowe (łańcuchy spasania) oraz analizuje przedstawione (w postaci schematu) sieci i łańcuchy pokarmowe.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie przedstawiają zależności pokarmowe zachodzące między organizmami lądowymi.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• odróżniać samożywność od cudzożywności;

• wskazywać w swoim otoczeniu producentów i konsumentów;

• omawiać rolę destruentów w przyrodzie;

• definiować termin „łańcuch pokarmowy”.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• kartki z nazwami różnych gatunków organizmów tworzących sieć pokarmową;

• kawałki sznurka;

• nożyczki;

• kartki w trzech kolorach z nazwami różnych gatunków organizmów tworzących łańcuchy pokarmowe, składające się z trzech ogniw: kartki zielone – z nazwami gatunkowymi producentów; kartki brązowe – z nazwami gatunkowymi konsumentów‑roślinożerców; kartki czerwone – z nazwami gatunkowymi konsumentów‑drapieżników. Do wszystkich kartek powinny zostać przymocowane sznurki: do kartek zielonych i czerwonych po jednym, do kartek brązowych po dwa .

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Prowadzący lekcję określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel poleca podopiecznym, żeby zapoznali się z treścią abstraktu i zapisali w zeszycie objaśnienia terminów: „producent”, „konsument” oraz „destruent”. Następnie wyświetla wybraną definicję, a wskazani uczniowie podają termin, do którego zaprezentowana definicja się odnosi .

• Uczniowie wyjaśniają pojęcie łańcucha pokarmowego oraz omawiają różnice między konsumentem I rzędu, konsumentem II rzędu i konsumentem III rzędu .

• Uczniowie losują kolorowe kartki z nazwami gatunkowymi organizmów. Ich zadaniem jest utworzenie z kartek modeli łańcuchów pokarmowych składających się z trzech ogniw: producenta (kartki zielone), konsumenta‑roślinożercy (kartki brązowe) oraz konsumenta‑drapieżnika (kartki czerwone). Każdy uczeń sprawdza, jakie nazwy gatunkowe organizmów znajdują się na kartkach kolegów i po stwierdzeniu, że określone organizmy mogą wchodzić w system zależności pokarmowych, wspólnie z kolegami łączy kartki za pomocą przymocowanych do nich sznurków. Następnie uczniowie opisują w zeszytach powstałe w ten sposób modele łańcucha pokarmowego. Nauczyciel monitoruje pracę uczniów, koryguje ewentualne błędy .

• Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie wykonali wskazane ćwiczenie interaktywne.

• Uczniowie losują kartki z nazwami różnych gatunków organizmów tworzących sieć pokarmową i otrzymują po kilka kawałków sznurka. Sprawdzają, jakie nazwy znajdują się na kartkach kolegów i po stwierdzeniu, że wybrane organizmy mogą łączyć zależności pokarmowe, delikatnie wiążą swoje dłonie z dłońmi kolegów za pomocą sznurka (pozostawiając między sobą jego jak najdłuższy odcinek, żeby każdy uczeń mógł połączyć się z wieloma osobami naraz). Po wykonaniu zadania, każdy uczeń określa pełnioną przez siebie funkcję w stworzonym przez całą klasę modelu sieci pokarmowej. Następnie uczniowie wyjaśniają pojęcie sieci pokarmowej i zapisują jego definicję w zeszytach .

• Uczestnicy zajęć zapoznają się z treścią przedstawioną na ilustracji interaktywnej. Następnie nauczyciel omawia z uczniami poznane zagadnienia.

Faza podsumowująca

• Na zakończenie zajęć nauczyciel zadaje uczniom pytania:

  • Co na zajęciach wydało wam się ważne i ciekawe?

  • Co było łatwe, a co trudne?

  • Jak możecie wykorzystać wiadomości i umiejętności, które dziś zdobyliście?

  Chętni lub wybrani uczniowie podsumowują zajęcia

Praca domowa

• Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Food chain and food web

Plants produce the substances they need to live themselves – we call them producers. We also say that they are self‑sufficient.

Animals are unable to produce food, so they must eat other organisms – they are heterotrophic. That is why they are called consumers. Most animals eat plants. Herbivores are called primary consumers, which means that they feed on producers. In turn predators or scavengers feed on other heterotrophic organisms – they are called secondary consumers. It is possible, however, that such a carnivore devours another predator. We call them tertiary consumers.
Note that producers and consumers dependent on them can be ordered in a chain where the previous organism is devoured by the next. This series is called a food chain. In the chain consisting of grass, grasshopper, lizard and stork, each organism is the next link in the chain. Grass is a producer, a herbivorous grasshopper is the primary consumer, an insectivorous lizard eating a grasshopper is a secondary consumer, and a stork eating a lizard is a tertiary consumer.

Often a herbivore eats various plant species, and can itself fall victim to various carnivores, which often also hunt each other. Connecting and crossing food chains form a food web. It is a complex system of dependencies between a huge number of organisms. Destroying even one link can affect the balance of the entire network. For example, if we were to eliminate all the flies and mosquitoes we disliked, then the swallows feeding on these insects would disappear as well as the frogs and small fish feeding on the larvae. Their deficiency would cause the deaths of storks and herons, and reducing the number of these birds would contribute to a sharp increase in the number of mice, shrews and voles. These are just some of the possible consequences of destroying the food web link; changes would probably be much more widespread.

An important element of the environment are organisms called detritivores. They include, for example, fungi and numerous bacteria that decompose the remains of plants, animals and their excrement. As a result of their activity organic matter is transformed into simple mineral compounds. They return to the environment and can be reused by plants. Detritivores we do not take into account in food networks, because they can feed on the remains of every organism. It is worth remembering that they can also provide food for different animals.

And where to put the parasites in the chain or food web? After all, they do not always kill their host! They are, however, consumers. If the parasite lives at the expense of a plant, it is a primary consumer, and if at the expense of the animal – it can be considered a secondary consumer.

• Plants that are self‑nutrition organisms are producers.

• All animals are heterotrophic, that is, they are consumers.

• The food chain is a representation of the nutritional dependence in which the organism being the next link in the chain feeds on the organism preceding it.