Temat: Znaczenie gleby

Adresat

Uczeń klasy II szkoły liceum i technikum (zakres podstawowy)

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

I. Wiedza geograficzna.

6. Rozumienie zasad racjonalnego gospodarowania zasobami przyrody i zachowania dziedzictwa kulturowego.

Wymagania szczegółowe

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

3) analizuje na przykładach ze świata i Polski wpływ działalności rolniczej, w tym płodozmianu i monokultury rolnej, chemizacji i mechanizacji rolnictwa, melioracji i nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko przyrodnicze;

10) przyjmuje postawę współodpowiedzialności za stan środowiska przyrodniczego Ziemi.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń pozna znaczenie gleby w przyrodzie

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wymienisz etapy powstawania gleby;

• wyjaśnisz jaką rolę pełni gleba w przyrodzie;

• wyjaśnisz pojęcie „degradacja gleby”;

• wymienisz czynniki prowadzące do degradacji gleby;

• podasz propozycje rozwiązań służących poprawie jakości gleby zdegradowanej lub ochronie gleby przed degradacją.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • wykład.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • pokaz.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• zasoby multimedialne zawarte w lekcji „Znaczenie gleby” w e‑podręczniku;

• mapa gęstości zaludnienia na świecie (ścienna, w atlasie lub w wersji elektronicznej);

• mapa obszarów rolniczych na świecie (ścienna, w atlasie lub w wersji elektronicznej).

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel zapisuje na tablicy lub tablicy interaktywnej temat lekcji. Uczniowie notują go w zeszytach.

• Prowadzący lekcję określa cel zajęć i informuje uczniów o ich planowanym przebiegu. Przedstawia kryteria sukcesu.

Faza realizacyjna

• Prowadzący omawia przebieg procesu glebotwórczego oraz skład typowej gleby korzystając z prezentacji ilustrującej etapy powstawania gleby oraz wykresu kołowego z lekcji „Znaczenie gleby” w e‑podręczniku.

• Nauczyciel wyjaśnia znaczenie pojęcia „degradacja gleby” oraz prezentuje mapę przedstawiającą stopień degradacji gleby na świecie.

• Nauczyciel dzieli klasę na sześć grup. Każda grupa analizuje stopień zdegradowania gleby na jednym kontynencie i szuka przyczyn takiego stanu rzeczy. Uczniowie mogą posługiwać się mapami gęstości zaludnienia oraz mapami obszarów w rolniczych (ściennymi, w atlasach lub w wersji elektronicznej).

• Przedstawiciel każdej grupy prezentuje efekty wspólnej pracy. Po zakończeniu odpowiedzi uczniów klasa wspólnie dyskutuje nad wpływem rolnictwa i urbanizacji na degradację gleby.

• Nauczyciel uruchamia film poświęcony znaczeniu gleby z lekcji w e‑podręczniku oraz film przedstawiający metodę produkcji kompostu na własne potrzeby. Następnie prosi uczniów, aby zgłaszali pomysły na wykorzystanie kompostu do poprawy jakości gleby w okolicy miejsca zamieszkania lub inne rozwiązania mające na celu poprawę jakości gleby lub jej ochronę przed degradacją. Wszystkie pomysły są na bieżąco zapisywane na tablicy.

• Pracując indywidualnie uczniowie rozwiązują ćwiczenie interaktywne (multimedia), których celem jest powtórzenie i ugruntowanie całości materiału z lekcji .

Faza podsumowująca

• Nauczyciel przechodzi do podsumowania lekcji, w trakcie którego uczniowie mogą prosić o dodatkowe wyjaśnienia i uzupełniać notatki. Nauczyciel zadaje również nieobowiązkową pracę domową.

Praca domowa

• Praca domowa polega na zrobieniu krótkiego fotoreportażu na temat „Jak wcielam w życie pomysły na poprawę jakości gleby lub jej ochronę przed degradacją.” Uczniowie mogą wykonać to zadanie indywidualnie, w parach lub w grupach, korzystając z pomysłów wypracowanych na zajęciach.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The importance of soil

Soil is composed of rocks, minerals, water, air, and organic matter. The presence of the latter humus is crucial as it allows most plants to grow and, as a result, entire ecosystems connected with them, such as forests, arable land, or meadows.

The soil formation process is time- consuming. It starts with the weathering of rocks. Thanks to the presence of water, conditions are ensured in the rock mantle for the least demanding organisms, such as bacteria, algae and lichens, to grow. Their remains subject to decomposition enable the growth of more complicated organisms. This way the rock mantle is enriched with organic matter, transforming into soil.

In natural conditions, the matter circulates and the substances obtained from the soil by plants sooner or later return to it (food chain!), thus the situation is stable. Everything changes when we start to engage in wasteful exploitation of soil for farming purposes – we use the soil’s resources but when harvesting crops, we fail to give back the minerals taken by plants. If this lasts for too long (depending on soil fertility, sometimes a few years is enough), the soil loses its productivity. This is referred to as soil degradation

There are many causes of soil degradation and they often overlap.

The most common one is overgrazing – the animals eat plants so quickly that they fail to grow again. As a result, soil is uncovered, mainly its humus level. Wind and rainwater easily remove it, which makes the soil lose its properties quickly. It is particularly characteristic for dry land and semi‑dry land, especially in the Sahel, Africa. Similar effects are caused by wasteful deforestation, but the consequences are visible much faster.

Farming, if improperly conducted, also contributes to soil degradation. Long‑term, irrational exploitation leads to the reduction of humus content. This results in reduced amount of nutrients in the soil, but also deterioration of soil structure, limited ability to retain water, reduced activity of soil organisms, and impaired chemical stability.

The most obvious solution is to use fertilisers. The best ones are the natural ones, but usually there is too little of them. If fertilisers are improperly used, they may be counterproductive. For example, with too high doses, the soil may become contaminated – the soil microorganisms die, heavy metals are activated, and pH changes (acidity rises), which impacts the ability of plants to intake nutrients. Overfertilisation is typical for highly developed countries with intensive farming.

The extent of soil degradation varies. For every continent, though, it means reducing the ability to deliver agricultural produce. The problem, however, is not of the same importance everywhere.

In Europe, population growth is very slow and a lot of agricultural produce is imported. In addition, in highly developed countries of Europe, North America or Asia, productivity is rising and agricultural production on non‑degraded soil is growing. In Africa, on the other hand, especially in its Sub‑Saharan part, the situation is completely different – population rises very fast and poor economic growth limits the ability, or even makes it impossible, to import food.