Temat: Czynniki kształtujące klimat Polski

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski.

Uczeń:

6) prezentuje główne czynniki kształtujące klimat Polski.

Cel lekcji

Uczniowie omawiają czynniki, które wpływają na klimat w Polsce.

Kryteria sukcesu

• wymienisz wpływ poszczególnych czynników klimatotwórczych na klimat Polski;

• omówisz masy powietrza kształtujące klimat Polski;

• wykażesz związek określonego typu pogody z napływającą masą powietrza;

• odczytasz główne ośrodki baryczne kształtujące pogodę w Polsce.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Praca z multimediami oraz praca z mapą, pogadanka, metoda burzy mózgów.

Praca indywidualna oraz praca z całą klasą.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• mapa fizyczna Europy;

• mapa Europy – strefy klimatyczne;

• mapa Polski – klimat;

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Prosi o przypomnienie definicji pojęcia klimatu. Nauczyciel pyta uczniów, w jakiej strefie klimatycznej położona jest Polska. Uczniowie udzielają odpowiedzi, posługując się mapą przedstawiającą strefy klimatyczne Europy (wskazują położenie Polski w średnich szerokościach geograficznych (54°50'–49°00') wśród klimatów ciepłych strefy umiarkowanej).

Realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów, by przyjrzeli się położeniu Polski na mapie fizycznej Europy i wytłumaczyli, jakie znaczenie dla naszego klimatu ma fakt, że Polska leży w pasie nizin środkowoeuropejskich.

2. Nauczyciel objaśnia, że na teren Polski mogą wkraczać masy powietrza, które mają wpływ na kształtującą się pogodę. O kierunku ruchu mas decyduje rozkład ciśnienia atmosferycznego i rozmieszczenie głównych ośrodków barycznych – wyżów i niżów.

3. Nauczyciel prosi uczniów, by narysowali na tablicy interaktywnej układ niskiego i wysokiego ciśnienia.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej grafikę „Masy powietrza w Europie” (dostępną na stronie epodreczniki.pl)

Analizuje ją wspólnie z uczniami. Zwraca uwagę, że bariera górska w postaci Alp, Karpat i Sudetów powoduje utrudniony dostęp mas powietrza zwrotnikowego.

5. Nauczyciel omawia masy powietrza napływające do Polski. Wyjaśnia oznaczenia poszczególnych mas powietrza.

6. Nauczyciel omawia wpływ poszczególnych mas powietrza na pogodę.

7. Nauczyciel prezentuje kolejno dwa ćwiczenie interaktywne:

• sprawdzające, czy uczniowie zapamiętali skróty odnoszące się do nazw mas powietrza;

• polegające na dopasowaniu mas powietrza do obszarów, z których napływają, oraz ich wpływu na pogodę.

Ochotnicy lub uczniowie wyznaczeni przez nauczyciela wykonują ćwiczenia na forum klasy.

8. Nauczyciel omawia kolejny czynnik mający wpływ na klimat Polski: odległość od Oceanu Atlantyckiego oraz wpływ ciepłego Prądu Północnoatlantyckiego.

9. Nauczyciel omawia kwestię wpływu na klimat naszego kraju względnej bliskości zwartego lądu Eurazji.

10. Nauczyciel na tablicy zapisuje pytanie: czy wysokość nad poziomem morza wpływa na klimat Polski? Następnie prezentuje diagramy klimatyczne Wrocławia, Helu i Zakopanego. Na podstawie jednego z diagramów tłumaczy, jak oblicza się średnią roczną temperaturę powietrza oraz roczną sumę opadów atmosferycznych. Uczniowie dokonują odpowiednich obliczeń na podstawie pozostałych diagramów. Porównują uzyskane wyniki i udzielają odpowiedzi na pytanie widniejące na tablicy. Nauczyciel zwraca uwagę na oddziaływanie Morza Bałtyckiego na klimat Polski.

11. Nauczyciel prosi wybranych uczniów o wskazanie na mapie fizycznej Polski:

• największych kompleksów bagiennych;

• obszarów z największymi powierzchniowo jeziorami;

• obszarów o dużym zalesieniu.

Następnie wyjaśnia wpływ rodzaju podłoża na klimat w odniesieniu do wilgotności i temperatury.

12. Uczniowie przeprowadzają burzę mózgów dotyczącą zagadnienia wpływu działalności człowieka na kształtowanie się klimatu. Nauczyciel komentuje zgromadzone przez uczniów pomysły oraz omawia przyczyny i występowanie miejskiej wyspy ciepła.

Podsumowująca

1. Wybrani uczniowie na forum klasy analizują infografikę przedstawiającą wybrane czynniki kształtujące klimat Polski,

2. Wszyscy uczniowie wykonują samodzielnie ćwiczenie interaktywne jednokrotnego wyboru: „Na obszarze Polski panuje klimat...”.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów, biorąc pod uwagę ich aktywność w czasie zajęć i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Factors shaping the climate of Poland

The prevailing transitional moderate warm climate climate is characterized by quite high variability of weather throughout the year. Winters can be both frosty and mild, and summers – hot or rainy. The reason for this is the location of Poland between the zones of influence of various climate‑creating factors. The following factors are the most important for our climate:

• location in medium latitudes (54°50'–49°00') – moderate zone, reached by a certain amount of heat;

• a relatively short distance from the Atlantic Ocean, which mitigates the climate, i.e. warms it in the winter, cools it in the summer; it also increases the amount of rainfall; in addition, the warm North Atlantic Current mitigates winters, especially in western Poland;

• relative proximity of the Eurasian compact mainland, which makes our climate harsher, i.e. it is frosty in the winter, hot in the summer; it also reduces the amount of rainfall;

• latitudinal system of geographical regions facilitating the movement of air masses along the west‑east direction (no terrain obstacles in the form of mountains).

Analyze the infographic below. It presents the factors that shape the weather in Poland. On the map marked examples of places where the factor is important.

The weather in a given place is shaped mainly by incoming air masses. Air reaches Poland from various directions and at different frequencies. The atmospheric pressure distribution and distribution of the main baric centers – high and low pressure zones. The air generally flows from highs to low. However, this is not a straight‑line movement. Various factors, including Earth's rotation and the resulting so‑called Coriolis force, make the air move almost parallel to the isobar, spinning around the baric centers. Interestingly, this whirling movement differs in the northern and in the southern hemisphere.

The inflow of certain air masses to Poland is mainly determined by two large, permanent baric centres – Azores High (the name comes from the Azores archipelago in the Atlantic) and Icelandic Low . Their location and size change throughout the year, which has a significant impact on the movements of the air masses.

If the Azores High is more developed and closer to Europe, it directs to us warmer air from the south‑west directions. Often the cloudless, so‑called high‑pressure, weather. On the other hand, if the Icelandic Low is deep and located above Northern Europe, it draws the cold and humid Atlantic air to us, which is usually accompanied by strong winds.

The mutual location of the Azores High and the Icelandic Low means that moist, polar marine air masses most frequently flow to Poland the from the Atlantic Ocean. In winter, they bring warming and snow or rainfall, and in the summer – cooling and rainfall. The dry polar continental air coming to us from the east bring frost in winter and heat and drought in the summer. Northern cold arctic air masses are particularly harsh in winter, when they bring a bitter frost. Rare warm masses of Tropic air from the south in summer bring strenuous heat, and thaw in the winter.

• Poland is in the zone of moderate climates, including warm transitional climate. This is determined by our location in middle latitudes and between the Atlantic Ocean and the compact land of Eurasia.

• The weather in Poland is most affected by the air masses reaching it.

• The movement of air masses results from the distribution of baric centers; The Azores High and Icelandic Low are of the greatest importance for Poland.

• Moving air masses affect air temperatures, precipitation, winds, storms, fogs and other weather phenomena.