Temat: Gleby w Polsce

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IX. Środowisko przyrodnicze Polski na tle Europy: położenie geograficzne Polski; wpływ ruchów górotwórczych i zlodowaceń na rzeźbę Europy i Polski; przejściowość klimatu Polski; główne rzeki Polski i ich systemy na tle rzek Europy i ich systemów; główne typy gleb w Polsce. Uczeń:

10. Wyróżnia najważniejsze cechy gleby brunatnej, bielicowej, czarnoziemu, mady i rędziny, wskazuje ich rozmieszczenie na mapie Polski oraz ocenia przydatność rolniczą.

Cel lekcji

Określisz położenie najważniejszych gleb w Polsce i podasz cechy każdej z nich.

Kryteria sukcesu

• wymienisz czynniki glebotwórcze;

• omówisz profile glebowe podstawowych gleb w Polsce;

• wskażesz różnice między podstawowymi profilami glebowymi;

• wskażesz na mapie gleby występujące w Polsce;

• określisz podstawowe cechy gleb w Polsce;

• sklasyfikujesz gleby pod względem żyzności;

• ocenisz przydatność rolniczą gleb w Polsce.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje informatyczne.

Metody/formy pracy

• z wykorzystaniem narzędzi TIK;

• praca z materiałem edukacyjnym oraz multimediami na platformie epodreczniki.pl;

• praca indywidualna, w parach i całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik do nauczania geografii;

• tablica interaktywna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• mapa fizyczna Polski;

• mapa Polski: Rolnictwo;

• atlasy geograficzne.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje temat lekcji oraz cele w języku ucznia.

2. Polecenie dla uczniów: korzystając z różnych źródeł informacji, opracuj, jakie są czynniki glebotwórcze. Nauczyciel podkreśla, że wynikiem procesu glebotwórczego jest wykształcenie się poziomów glebowych.

Faza realizacyjna

1. Odniesienie uczniów do schematu „Profile gleb Polski”. Wspólna analiza profili glebowych. Zwrócenie uwagi na poziom próchnicy w każdym z nich. Dokonanie klasyfikacji pod względem urodzajności gleb. Nauczyciel wyjaśnia terminy: gleba żyzna i gleba urodzajna. Żyzność oznacza naturalną zdolność gleby do zaspokajania życiowych potrzeb roślin poprzez dostarczanie im składników pokarmowych, wody i powietrza. Natomiast urodzajność to zdolność gleby do zaspokajania potrzeb roślin, modyfikowana działalnością rolniczą. Miarą urodzajności są plony.

2. Praca w parach: przyjrzyj się uważnie powyższym profilom glebowym i wskaż podstawową różnicę między nimi, która decyduje o jakości każdej z gleb. Nauczyciel wskazuje pary, które przedstawiają swoje spostrzeżenia na forum klasy.

3. Ćwiczenie interaktywne. Podpisz elementy na ilustracji. Rysunek przedstawia profil glebowy gleby bielicowej. Uczniowie przyciągają odpowiednie nazwy w zaznaczone miejsca.

4. Analiza schematu „Powierzchniowa struktura gleb Polski” przez cały zespół klasowy. Uczniowie powinni dojść do spostrzeżenia, że w Polsce przeważają gleby średniej jakości i gleby słabe.

5. Praca w parach: korzystając z atlasów geograficznych wyszukaj miejsce występowania gleb: czarnoziemy, czarne ziemie, mady, rędziny, brunatne, bielice, bagienne, górskie oraz antropogeniczne.

6. Uczniowie wyszukują regiony oraz krainy geograficzne w atlasach geograficznych, w których podane gleby występują:, np. czarnoziemy – Wyżyna Lubelska, Wyżyna Małopolska, Płaskowyż Głubczycki itp.

Podsumowująca

1. Na zakończenie zajęć wykonanie ćwiczenia na tablicy interaktywnej. Połącz w odpowiednie pary glebę z właściwym opisem.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, doceniając wkład i zaangażowanie.

Praca domowa

Praca domowa dla wszystkich uczniów. Korzystając z mapy w abstrakcie lub w atlasie, nazwij rodzaje gleb, jakie występują w okolicy twojego miejsca zamieszkania. Dodatkowo dokonaj oceny ich wartości rolniczej.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Soils in Poland

The fact that in a given area there is a certain type of soil is determined by not only climate and vegetation. An important role in the soil‑forming process play the following factors: parent rock, water, animals and other organisms, relief and human activities.
Soils are used by man for growing plants. Therefore, an important issue is their good quality so that the yields were high. The quality of soil is affected by humus content – the higher the better. In this respect, the best soil is chernozem. Other really good soils are fen soil and black earth, as well as some brown soils and limestone soils. Whereas the least content of humus is found in mountain soil, podzol and luvisol.

Nearly 80% of Poland's area is covered by brown soils, podzols and luvisols. They occur commonly in lowland areas and lakelands. There is less of them in the highlands and in the mountains (especially podzols). In terms of agricultural suitability, the most valuable of them are brown soils.

There is little soil of the highest quality in our country – chernozem occupies only about 1% of the area. It can be found on the Lublin Upland, Lesser Poland Upland and on the Głubczyce Plateau (Opole Province).
Black earth is characterized by little lower quality but has only about 1% share in the country as well. It occurs mainly in the Kuyavy region, in the Greater Poland Lowland, the Szczecin Lowland and the Silesian Lowland.
A larger percentage (about 5%) falls on fen soil. On a large surface it has formed in the Vistula delta, thanks to which Żuławy Wiślane is one of the most fertile areas in Poland.
Bog soil occupies about 7% of the country's area and outside river valleys it occurs mainly in Podlasie, Polesie and lakelands. This type of soil is quite good, but due to high moistness it is primarily used as meadows and pastures.
Due to the deep profile, limestone soil also is of good quality. Limestone soil has formed on carbonate rocks of the Lesser Poland Upland and the Lublin Upland. They represent a total of approximately 1% of the country's area.
However, for the typical, mountainous initial soil, the percentage is around 6%. You can find it on the slopes of the Carpathians and the Sudetes. It is not very fertile and generally overgrown with grass, which is why animals are most often grazed there.
The last group forms anthropogenic soil, that is soil transformed by man's activity. It occurs in urban areas (the so‑called urbisol), suburban areas (e.g. garden soil – hortisol), and industrialized areas (technosol). Larger complexes can be found in the Upper Silesian Industrial District and other large cities (in Warszawa, Trójmiasto, Łódź, Kraków, Wrocław, Poznań, and Szczecin) and in the area of opencast brown coal mines (Bełchatów, Konin, Turoszów).