Temat: Badania Grzegorza Mendla, genotypy i fenotypy

Autor: Leokadia Stalewicz

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie omawiają schemat jednogenowego dziedziczenia cech.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• przewidywać cechy potomstwa na podstawie cech rodziców zapisując krzyżówkę genetyczną dla jednej cechy;

• interpretować schematyczny zapis dziedziczenia (krzyżówkę genetyczną) używając terminów fenotyp, genotyp, gen, allel, homozygota, heterozygota, dominacja, recesywność;

• odróżniać genotyp od fenotypu.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• opakowania po nasionach mieszańców F1 (np. pomidora, ogórka, roślin ozdobnych).

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel podaje temat, cele lekcji i kryteria sukcesu sformułowane w języku zrozumiałym dla ucznia.

• Prowadzący przypomina uczestnikom zajęć, jakiego obszaru tematycznego będzie dotyczyła lekcja.

Faza realizacyjna

• Prowadzący lekcję, korzystając z ilustracji pt. „Cechy grochu zwyczajnego badane przez Grzegorza Mendla” oraz z ilustracji interaktywnej przedstawiającej dziedziczenie barwy kwiatów, przybliża uczniom przebieg badań prowadzonych przez wymienionego uczonego.W trakcie miniwykładu nauczyciel wyjaśnia, że:

  • Mendel posłużył się w swoich badaniach specjalnie wyselekcjonowanymi liniami roślin (tak zwanymi liniami czystymi), co do których miał pewność, że przekazują swojemu potomstwu wyłącznie wybraną cechę;

  • po skrzyżowaniu dwóch roślin różniących się wybraną cechą (np. długością łodygi, kolorem kwiatu itp.) Mendel uzyskał rośliny z pierwszego pokolenia (F1) przejawiające tylko jedną z tych cech, którą nazwał cechą dominującą;

  • po skrzyżowaniu dwóch mieszańców z pokolenia F1 Mendel otrzymał rośliny przejawiające cechę dominującą oraz rośliny przejawiające cechę recesywną w proporcjach 3:1.

• Nauczyciel prezentuje opakowania nasion roślin uprawnych (warzyw lub kwiatów) będących mieszańcami F1. Następnie pyta uczniów, dlaczego producenci tych nasion odradzają samodzielne rozmnażanie uzyskanych z nich roślin. Uczniowie szukają odpowiedzi, stosując metodę burzy mózgów, i zgłaszają swoje propozycje. Jeśli nie uda im się odpowiedzieć poprawnie, nauczyciel oznajmia, że rośliny potomne, otrzymane z mieszańców F1, mogą nie posiadać niektórych cech decydujących o ich wartości użytkowej.

• Nauczyciel wyświetla ilustrację pt. „Allele” i definiuje to pojęcie. Tłumaczy różnicę między genotypem i fenotypem. Wyjaśnia, że w przypadku niektórych cech groszku fenotyp heterozygoty, zawierającej jeden allel dominujący, jest taki sam jak fenotyp homozygoty dominującej.

• Jako ciekawostkę nauczyciel przytacza przykład rudych włosów u ludzi. Osoba rudowłosa jest homozygotą recesywną. Allel recesywny, warunkujący rudy kolor włosów, jest u rodziców takiej osoby maskowany przez obecność allelu warunkującego inny kolor i nie ujawnia się w fenotypie. W efekcie rodzice nie wiedzą, że posiadają takie kopie genów, zwłaszcza jeśli w ich rodzinach nie było osób rudowłosych.

• Uczniowie wykonują kolejne ćwiczenia i polecenia. Nauczyciel sprawdza i uzupełnia odpowiedzi, przedstawiając uczniom niezbędne informacje. Udziela informacji zwrotnej..

Faza podsumowująca

• Nauczyciel krótko przedstawia najważniejsze zagadnienia omówione na zajęciach. Odpowiada na dodatkowe pytania podopiecznych i wyjaśnia wszelkie ich wątpliwości. Uczniowie uzupełniają notatki.

Praca domowa

• Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

• Napisz krótką notatkę dotyczącą tematów poruszanych na lekcji.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The research of Gregor Mendel, genotypes and phenotypes

Genes of pea are responsible for the features like the height of the plant, the colour of the flowers, the colour and shape of the seeds or pods. Just like in other organisms, their features are conditioned by the genes. The collection of all the genes which forms a complete genetic information about a given organism is called the genotype. Each organism has a specific genotype. The collection of all the features of an organism, conditioned by the genotype and, to some extent, by the environment, is called the phenotype. The colour of the flowers, the shape of the seeds, the height of the stem are features of the phenotype.

As we know, in diploid cells, such as somatic cells, each chromosome exists in two copies. Genes are fragments of chromosomes, meaning that in each diploid cell there are two copies of a given gene. Those copies are called the alleles.

The alleles of a given gene can be dominant or recessive. Dominant allele is an allele which one copy in a cell is enough to generate a specific feature of an organism, called dominant feature. Recessive allele causes a given feature to appear only when in a cell there is no other allele of a given gene. Recessive alleles generate recessive features. If alleles that create pairs of genes are identical, we call such organism a homozygote from the perspective of that gene. Once an organism has two different alleles of a given gene, we call it heterozygote when it comes to that gene. Dominant alleles are marked with capital letters, whereas recessive alleles – with lowercase letters. Homozygote that has two dominant alleles of a given gene is called a dominant homozygote, whereas one that has two recessive alleles – recessive homozygote.

• Genotype is the collection of genes of a given organism, whereas a phenotype is the set of its features.

• Phenotype is influenced by the genes and the environment.

• Gregor Mendel created the basics of genetics in 19th century.