Temat: Plan i różne rodzaje map

Autor: Magdalena Jankun

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

I. Mapa Polski: mapa ogólnogeograficzna, krajobrazowa, turystyczna (drukowana i cyfrowa), skala mapy, znaki na mapie, treść mapy.

Uczeń:

1) stosuje legendę mapy do odczytania informacji oraz skalę mapy do obliczania odległości między wybranymi obiektami;

3) czyta treść mapy Polski;

4) czyta treść mapy lub planu najbliższego otoczenia szkoły, odnosząc je do elementów środowiska geograficznego obserwowanych w terenie.

Cel lekcji

Uczniowie wyjaśniają, czym różni się plan od mapy oraz omawiają rodzaje map.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz różnice między planem a mapą;

• omówisz rodzaje map;

• określisz zależność treści mapy od jej skali;

• wybierzesz właściwą mapę w celu uzyskania określonych informacji geograficznych.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w języku obcym;

• kompetencje matematyczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

• Praca z tekstem oraz praca z multimediami, pogadanka, metoda burzy mózgów.

• Praca indywidualna, praca w parach oraz praca w grupach.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• rzutnik multimedialny;

• tablety/komputery;

• plany miejscowości, w której znajduje się szkoła;

• mapy topograficzne,

• mapy turystyczne,

• atlasy geograficzne.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przeczytanie fragmentu abstraktu, objaśniającego pojęcie planu. Następnie inicjuje burzę mózgów, pytając uczniów, czy wiedzą, do czego służy plan.

Realizacyjna

1. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej plan Starego Miasta w Zamościu. Prosi uczniów, aby odczytali informacje, które są w nim zawarte. Zwraca uwagę na legendę i skalę. Dodaje, że plany wykonane są w skalach od 1:1000 do 1:20 000 oraz że plany nie uwzględniają krzywizny Ziemi, a zatem nie posiadają zniekształceń wynikających z odwzorowania.

2. Nauczyciel rozdaje uczniom plany miejscowości, w której znajduje się ich szkoła. Uczniowie analizują plany i dzielą się swoimi spostrzeżeniami.

3. Nauczyciel wybiera na planie punkt A. Uczniowie obliczają odległość z punktu A do szkoły
w linii prostej oraz zgodnie z wytyczonymi na planie ulicami. Dokonują pomiaru odległości za pomocą paska papieru.

4. Nauczyciel wyświetla na tablicy interaktywnej mapę topograficzną: omawia jej części, wyjaśnia, co przedstawiają i do czego służą. Uczniowie wskazują znajdujące się na niej elementy. Następnie otrzymują od prowadzącego zajęcia przykładowe mapy topograficzne – nauczyciel, prowadząc pogadankę, wyjaśnia, że tego typu mapy są opracowywane w mniejszych skalach niż plany, tzn. od 1:10 000 do 1:200 000.

5. Nauczyciel prezentuje na tablicy interaktywnej mapę turystyczną i zachęca uczniów do jej analizy. Szczególną uwagę zwraca na skalę, wyjaśniając, że mapy turystyczne mają podobne skale do map topograficznych. Następnie wspomina o mapach przeglądowych, wyjaśniając, co przedstawiają i jakie elementy zawierają. Omawia pojęcie skali liczbowej i skali mianowanej.

6. Nauczyciel dzieli klasę na 4 grupy. Każda grupa otrzymuje inną mapę turystyczną. Zadaniem uczniów jest:

• określenie obszaru Polski, którego dotyczy mapa;

• ustalenie skali mapy i zamiana jej na skalę mianowaną;

• wskazanie szlaków turystycznych i obliczenie długości jednego z nich;

• wskazanie największych miejscowości i zbiorników wodnych.

7. Po upływie wyznaczonego przez nauczyciela czasu przedstawiciele grup prezentują wyniki
pracy.

8. Nauczyciel informuje uczniów, że treść, skala i sposób przedstawiania na niej zjawisk geograficznych zależą od celu, jakiemu służy mapa. Ze względu na treść mapy dzieli się na ogólnogeograficzne i tematyczne (wymienia je), natomiast ze względu na skalę rozróżnia się mapy wielkoskalowe (w tym topograficzne, wykonane w skalach większych niż 1:200 000), mapy średnioskalowe (wykonane w skalach od 1:200 000 do 1:1000 000) i mapy małoskalowe (przeglądowe, wykonane w skalach mniejszych niż 1:1000 000).

9. Uczniowie, pracując w parach, w atlasach geograficznych wyszukują mapy małoskalowe
i średnioskalowe.

Podsumowująca

1. Nauczyciel na tablicy interaktywnej wyświetla ćwiczenie:

• doskonalące umiejętność rozpoznawania rodzajów map (dopasowywanie zaprezentowanych map do odpowiednich rodzajów).

Ćwiczenie na forum klasy wykonują ochotnicy lub uczniowie wskazani przez nauczyciela.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów w czasie zajęć, biorąc pod uwagę ich aktywność i indywidualne możliwości.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Topographic plan and various map types

Topographic map (or simply a plan) is a detailed cartographic image of a relatively small area (e.g. a city/town), presented on a plane with cartographic symbols, using a large scale (usually, from ca. 1:10,000 for little towns or their section to ca. 1:20,000 for large cities or conurbations). A plan covers up so small section of the Earth’s surface that it may be considered a midplane, thus nullifying a need to use map projection in this case. Mostly, a system of geographical coordinates is not drawn on a plan.

A bit lower scales (from 1:10 000 to 1:200 000) are usually used in topographic maps. They are detailed maps presenting land morphology and land cover, waters, roads, railways, buildings, administrative borders, country borders etc. These maps have topographic grid plotted all over.

Similar scale is used for tourist maps which present information about objects relevant from the point of view of a tourist, such as interesting natural and cultural objects, tourist routes, mountain huts, camp sites, post offices etc.

Lower scales – in comparison to topographic maps – are used for overview maps (a scale below 1:200,000) which depict countries, continents or their parts. These maps show relevant components of land cover – such as rivers, lakes, swamps, major cities, railways, roads, country borders, altitude points. Usually, the aforementioned elements of the map contents are presented over an image of land sculpture, projects with application of contour lines and colours specific for hypsometric scale. It is customary to call such maps physical maps or general geographic maps.

Another criterion for map categorisation may be classification due to the map contents. This classification demands separation of two major groups:

• general geographical maps;

• thematic maps;

General geographic maps display spatial relations between selected geographic phenomena. Most frequently, these maps present: land morphology, hydrography (meaning all waters, such as rivers, lakes, seas, swamps etc.), civil structures, roads, railways or borders.

Thematic maps present a specific phenomenon or a certain item (or sometimes a few issues from a specific field). These may be further classified into two groups:

• natural geographic maps, such as climatic, geological or soil maps etc.;

• social and economic maps, such as demographic maps, which are related to population, transport, tourist traffic, industry, history etc.

Due to the scale magnitude, maps can be classified to three groups:

• large scale maps (with scales above 1:200,000, such as real estate plans, city plans, topographic maps, tourist maps);

• medium scale maps (with scales from 1:200,000 to 1:1,000,000, such as route maps, overview maps, general geographic maps and thematic maps with higher scales);

• low scale maps (with scales below 1:1,000,000, such as overview maps, general geographic maps and thematic maps with lower scales, continent maps, world maps);