Temat lekcji: Polska pod dwiema okupacjami

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń VIII klasy szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

XXXIII. II wojna światowa i jej etapy. Uczeń:

2. (…) przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; zna przykłady bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu;

XXXIV. Polska pod okupacją niemiecką i sowiecką. Uczeń:

1. porównuje założenia i metody polityki niemieckiej i sowieckiej w okupowanej Polsce;

2. wymienia przykłady zbrodni niemieckich i sowieckich (Palmiry, Katyń, kaźń profesorów lwowskich, Zamojszczyzna);

3. wyjaśnia przyczyny i rozmiary konfliktu polsko‑ukraińskiego (rzeź wołyńska) na Kresach Wschodnich;

4. charakteryzuje polityczną i militarną działalność polskiego państwa podziemnego, w tym formy oporu wobec okupantów;

5. wyjaśnia przyczyny i opisuje skutki wybuchu powstania warszawskiego oraz ocenia postawę aliantów i Związku Sowieckiego wobec powstania.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają przyczyny i przebieg okupacji niemieckiej oraz sowieckiej ziem polskich podczas II wojny światowej.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń nauczy się:

• omawiać, w jaki sposób III Rzesza i ZSRS dążyły do wyniszczenia narodu polskiego;

• opisywać formy oporu społeczeństwa przeciw okupantom;

• wyjaśniać terminy takie jak: getto, obóz koncentracyjny, okupacja, konspiracja, mały sabotaż, tajne komplet;

• wskazywać na mapie i wymienia największe obozy zagłady i getta;

• wyjaśniać, czym było Polskie Państwo Podziemne.

Metody pracy

• metody podające: wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja,

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w parach lub grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• materiał multimedialny.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi, aby uczniowie dowiedzieli się, czym jest mały sabotaż, oraz zapoznali się z jego akcjami podczas II wojny światowej. Uczniowie powinni również przeczytać fragment powieści Aleksandra Kamińskiego „Kamienie na szaniec” z Wprowadzenia do tematu Polska pod dwiema okupacjami z e‑podręcznika.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom cel lekcji, temat oraz kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie wydarzeń, jakie miały miejsce we wrześniu 1939 roku. Zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych. Uczniowie powinni wymienić wojnę obronną Polski, atak III Rzeszy i ZSRS, okupację ziem polskich oraz formy represji stosowane przez okupantów. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 1, uzupełniając kalendarium.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie zapoznają się z mapą – Polska pod dwiema okupacjami, w międzyczasie nauczyciel przybliża im historię tego okresu. Szczególnie powinien zwrócić uwagę na podział ziem dawnej Polski oraz podobieństwa i różnice w charakterze okupacji, np. prześladowanie Żydów na terenach zajętych przez III Rzeszę czy wyniszczanie inteligencji – obie okupacje. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 2. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań.

2. Kontynuując, nauczyciel opowiada o losie Żydów na terenach okupowanych przez III Rzeszę. Wyjaśnia, że znaleźli się oni w najtrudniejszym położeniu i zostali pozbawieni wszelkich praw, nie uważano ich nawet za ludzi. Wprowadza pojęcie Holokaustu. Nauczyciel prosi, aby uczniowie samodzielnie przeczytali komiks „Poszukiwanie” i wypisali, z jakimi formami prześladowań spotkali się w nim Żydzi. Następnie uczniowie wykonują Ćwiczenie 3 – dopasowują definicje do pojęć. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań.

3. Nauczyciel rozpoczyna dyskusję o zbrodniach nazistowskich podczas II wojny światowej, tłumacząc uczniom, dlaczego Żydzi byli szczególnie prześladowani.

4. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że mimo ciężkiej okupacji i prześladowań Polaków duch w narodzie nie zginął i już od jej pierwszych dni zaczęto organizować opór przeciwko okupantom. Działaniami tymi zarządzało utworzone tajne Polskie Państwo Podziemne, które nie tylko zajmowało się propagandą antyhitlerowską, ale wieloma aspektami życia codziennego, np. sądownictwem, szkolnictwem itp.

5. Uczniowie pracując w parach powinni wypisać na podstawie zadania domowego formy małego sabotażu. Nauczyciel prosi, aby uczniowie wymyślili formy oporu, które mogliby stosować każdego dnia, następnie wyniki ich pracy i pomysły są prezentowane i omawiane przez nauczyciela. Uczniowie zapoznają się z galerią fotografii z Polecenia 1. Nauczyciel ilustruje je wybranymi przykładami sabotażu i walki z okupantem. Uczniowie czytają wezwanie Kierownictwa Walki Cywilnej i wykonują Ćwiczenie 4. Nauczyciel udziela informacji zwrotnej i sprawdza poprawność wykonanych zadań.

6. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc).

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel wraz z uczniami krótko podsumowuje lekcję. Ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Przekazuje uczniom informację zwrotną dotyczącą ich pracy.

2. Nauczyciel zadaje zadanie domowe, którym jest wykonanie Ćwiczenia 5 (podsumowanie form oporu) oraz Ćwiczenia 6 (zaznaczenie prawidłowych odpowiedzi) w abstrakcie.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Zapoznanie się z formami oporu i walki z okupantem oraz działalnością małego sabotażu.

2. Refleksja, dlaczego Żydzi byli najbardziej prześladowaną grupą podczas II wojny światowej.

3. Zapoznanie się z metodami, jakie stosowali okupanci w celu wyniszczenia narodu polskiego.

4. Zapoznanie się z konsekwencjami Holokaustu i II wojny światowej dla Polaków, Żydów i innych nacji.

5. Refleksja, czym było Polskie Państwo Podziemne oraz jego wyjątkowość.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Poland under two occupants

At the end of September 1939, Poland was divided between the Third Reich and the USSR. The Republic of Poland once again disappeared from the map. Both occupants began a mass terror against the Polish population, sending them to camps, deporting them deep into the country for forced labour, or simply murdering them. Both the Nazis and the communists exterminated the Polish leadership and intelligentsia. The symbols of Polish martyrdom were Palmiry and Katyń, where the occupants carried out mass executions. The fate of Polish Jews, considered by the German authorities to be enemies, was also tragic. Some of the Polish leaders made their way to the West. Polish government‑in‑exile was formed, led by General Władysław Sikorski, and then, after his death in an air crash, Stanisław Mikołajczyk. Some of the soldiers also evacuated. Poles fought on all fronts of the Second World War. The country created the Underground State, the structures of which were subordinate to the government in London. The armed force was the Union of Armed Struggle (later the Home Army).