Temat: Afryka – formy gospodarowania w strefie Sahelu

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XV Wybrane problemy i regiony geograficzne Afryki: położenie Afryki i jego wpływ na cyrkulację powietrza i rozmieszczenie opadów atmosferycznych; strefowość klimatyczno – roślinno‑glebowa;

3) wyjaśnia związki między warunkami przyrodniczymi a możliwościami gospodarowania w strefie Sahelu oraz przyczyny procesu pustynnienia.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń omówi formy gospodarowania w strefie Sahelu.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• określisz położenie geograficzne strefy Sahelu w Afryce;

• odczytać z map tematycznych cechy środowiska przyrodniczego w strefie Sahelu;

• wyjaśnisz znaczenie wody dla gospodarki rolnej w strefach półsuchych;

• podasz przykłady niekorzystnego oddziaływania rolniczego na środowisko przyrodnicze w strefie Sahelu.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

• Uczniowie zapoznają się z treścią abstraktu. Przygotowują się do pracy na lekcji w taki sposób, żeby móc przeczytany materiał streścić własnymi słowami i samodzielnie rozwiązać zadania.

Faza wstępna

• Nauczyciel podaje temat lekcji oraz informuje o celach lekcji.

• Nauczyciel zadaje uczniom pytanie: Co waszym zdaniem oznacza nazwa Sahel? Z czym się wam kojarzy? Wyznacza 5 uczniów do wyszukania w materiałach źródłowych wyjaśnienie terminu Sahel. Resztę klasy prosi, by swoje odpowiedzi zapisała na tablicy w formie mapy mentalnej. Po zakończeniu zadania uczniowie‑eksperci weryfikują mapę myśli i w miarę możliwości wyjaśniają wątpliwości kolegów. Nauczyciel czuwa nad poprawnością przekazywanych informacji.

Faza realizacyjna

• Nauczyciel uruchamia na tablicy multimedialnej mapę z e‑podręcznika Afryka strefa Sahelu.

• Uczniowie określają cechy charakterystyczne położenia geograficznego tej strefy. Informacje zapisują na planszy interaktywnej.

• Praca w parach. Uczniowie korzystają z map klimatycznych oraz z diagramu znajdującego się w e‑podręczniku. Ich zadaniem jest przygotowanie się do wspólnej analizy na forum klasy danych dotyczących strefy klimatycznej, typu klimatu oraz jego charakterystycznych cech. Podczas pracy całego zespołu klasowego zostają podane m.in. średnia roczna temperatura powietrza oraz interpretacja wyników z klimatogramu w odniesieniu do opadów w ciągu roku.

• Za pomocą burzy mózgów uczniowie określają wpływ klimatu na środowisko przyrodnicze, m.in. na sieć rzeczną oraz świat roślinny i zwierzęcy. Zapis na interaktywnej mapie mentalnej.

• Uczniowie, korzystając z atlasów geograficznych, wyszukują rzeki w strefie Sahelu. Wskazana przez nauczyciela osoba wskazuje rzeki na mapie ściennej Afryki.

• Praca w parach. Korzystając z mapy politycznej Afryki, uczniowie wyszukują państwa znajdujące się w granicach Sahelu.

• Praca w grupach. Korzystając z materiałów źródłowych, w tym z podręcznika, uczniowie opracowują następujące zagadnienia:
  Grupa I – tradycyjne formy wykorzystania obszarów półpustynnych;
  Grupa II – procesy pustynnienia w strefie Sahelu;
  Grupa III – cechy państw leżących w strefie Sahelu
  Grupa IV – przyczyny, które wpływają na pogorszenie stanu dzikich terenów pastwiskowych, oraz sposoby zapobiegania.

• Każda grupa omawia swój materiał na forum klasy, korzysta z mapy Afryki oraz zasobów internetowych w celu zobrazowania omawianych treści.

Faza podsumowująca

• Na podsumowanie lekcji uczniowie wykonują ćwiczenia na tablicy interaktywnej. Ćwiczenie nr 6 jest dla chętnych uczniów ponieważ wykracza poza podstawę.

• Nauczyciel dokonuje oceny uczniów w obrębie jednej wylosowanej grupy. Bierze pod uwagę wkład i ich możliwości. Dokonuje również oceny pracy innych uczniów.

Praca domowa

• Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

• Wykonaj w domu notatkę z lekcji metodą sketchnotingu.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Africa – forms of agriculture in the Sahel region

South of the Sahara, there is a latitudinal belt of land, neither a desert, nor a typical savannah. Total annual precipitation in this area is between 200 and 500 mm, which, combined with very high air temperatures all year round, makes it possible only for various species of grasses, bushy shrubs and occasional trees to grow here. This temperate narrow strip of land stretching across Africa from the Atlantic Ocean in the west to the Ethiopian Highlands in the east is known as the Sahel. The term Sahel is derived from the Arabic language, in which it means 'shore, edge, borderland'. This name was first used to describe the semi‑arid region lying to the south of the Sahara in 1900. The Sahel is demarcated according to two annual isohyets (lines connecting points of equal total rainfall): 200 mm in the north and 500 mm in the south.

Below you can find a map showing the location of the Sahel region.

We will use the climate diagram for the Abéché station to describe the climate of the Sahel region.

The climate of the Sahel region is characterised by very high average yearly air temperature of 25°C to 30°C. Seasons in the Sahel are marked by rainfall. The rainy season is short, lasting only 2 or 3 months. The remaining part of the year is the hot dry season. The irregularity of rainfall is a characteristic feature of the Sahel’s climate. The amount of precipitation varies from year to year as well as across months within one year. Sometimes, there several years of relatively heavier rainfall are followed by a period of no rain at all. Another important characteristic of the local climate is the fact that in the dry season temperatures can drop by about 10°C at night. These aspects of the Sahel’s climate have impact on other elements of its natural environment, as they:

• shape the river network, affecting the discharge volume of rivers;

• hinder plant growth;

• affect the soils and fauna of the region.

Most rivers in the Sahel are ephemeral watercourses. This means that they fill with water when the rain comes, but disappear in the dry season, leaving only a dry valley behind. The only perennial rivers in the region are those that have their sources in areas characterised by a more humid climate. These are the Senegal River and the Niger River in the west and the middle section of the largest river of Africa – the Nile – in the east. Another important body of water in the Sahel is the ephemeral Lake Chad, located in the central part of the region. Its size varies from 26 thousand km² in the rainy season to just 7 thousand km² in the dry season. Large evaporation causes the surface area of Lake Chad to shrink and salt to precipitate from the water. These salt deposits are often extracted. All over the Sahel, there are many salty lakes and marshes that become alive with the coming of the rainy season.

The growth of vegetation in the Sahel is completely dependent on the distribution of rainfall across the year. Even though the Sahel is a very narrow strip of land, it has different vegetation in the north and in the south. In the north there are no trees at all, only patches of perennial grasses. In the south, however, vegetation forms a thick cover, with some acacia trees and gallery forests in dry beds of ephemeral rivers. The fauna of the region has adapted to the long dry season in various ways. Typical ungulates found in the Sahel, such as addax and oryx antelopes, are perfectly adapted to long periods of water scarcity. For example, as long as the grass is green, oryxes can survive up to a month without drinking. Other major groups of animals of the Sahel are rodents, such as gerbils or jerboas, as well as snakes, lizards and birds. Some rodent species store food in their burrows to get through a drought, or even hibernate through the dry season.

The Sahel is a dry region with low annual precipitation and high direct evaporation and plant transpiration. Lands in the Sahel are used for agriculture, but its ecosystem is extremely fragile and vulnerable to changes. Traditional animal herding according to the rhythm of rainfall and vegetation cycles are not what they used to be anymore. The population of the Sahel is constantly growing. Some social changes have come about as well.

The most primary factor that leads to the deterioration of wild pastures is irresponsible livestock herding, or overgrazing.

One of the key ways to improve the quality of life in the Sahel is to realise the full potential of the experiences, habits, traditions and customs of the local population. For many years now, attempts have been made to increase the reserves of water in semi‑arid areas. These efforts included digging high‑capacity deep wells. One of the primary objectives was to convince the nomads to take up a more sedentary lifestyle. However, during a dry spell too many animals would gather around such a well and feed on the surrounding vegetation until there was none left. In some cases they would even die of starvation despite water being readily available.