granica lądowa Polski – linia oddzielająca terytorium państwa polskiego od państw sąsiednich, przebiegająca na lądzie stałym; jej długość wynosi 3 071 km

granica morska Polski – umowna linia biegnąca wzdłuż wybrzeża naszego kraju, oddalona od linii brzegowej o 12 mil morskich oraz dwa odcinki oddzielające obszar morza terytorialnego należący do Niemiec i Rosji; jej długość wynosi 440 km

granica naturalna – granica wyznaczona wzdłuż naturalnych przeszkód, np. biegnąca grzbietami gór, wzdłuż rzeki, brzegu morza czy jeziora; może także przebiegać przez bagna, niedostępne puszcze lub inne naturalne przeszkody

powierzchnia terytorium Polski – wynosi 322 575 kmIndeks górny 2² i obejmuje obszar lądowy (311 888 kmIndeks górny 2²), morskie wody wewnętrzne (2 005 kmIndeks górny 2²) i morze terytorialne (8 682 kmIndeks górny 2²)

geometryczny środek Polski – miejsce przecięcia przekątnych czworokąta powstałego z południków i równoleżników przechodzących przez skrajne punkty naszego kraju; owe przekątne to ortodromy, czyli najkrótsze drogi pomiędzy dwoma punktami na powierzchni kuli

gmina – jednostka podziału terytorialnego III stopnia

makroregion geograficzny – jednostka ukształtowania terenu o krajobrazie odmiennym niż w sąsiednich jednostkach; różnice mogą występować w pokryciu terenu roślinnością czy zabudowaniami, a także w zaludnieniu, klimacie, budowie geologicznej

podział administracyjny – podział obszaru całego państwa na mniejsze jednostki terytorialne służący usprawnieniu życia i działalności jego mieszkańców, np. zarządzania krajem przez administrację państwową i samorządową (lokalną), funkcjonowania służby zdrowia, szkolnictwa, wymiaru sprawiedliwości itp.

powiat – jednostka podziału terytorialnego II stopnia (po raz pierwszy powiaty w Polsce wprowadzono w drugiej połowie XIV wieku)

powiat miejski – obejmują obszary większych miast (jednej gminy miejskiej), które liczą ponad 100 tys. mieszkańców lub do końca 1998 roku były stolicami dawnych województw (poza Ciechanowem, Piłą i Sieradzem)

powiat wiejski – obejmują obszary kilku leżących obok siebie gmin zarówno miejskich, jak i wiejskich

województwo – jednostka podziału terytorialnego I stopnia

struktura geologiczna – rodzaje skał występujących na danym obszarze (litologia), ich wiek i wzajemne ułożenie (stratygrafia)

era – długotrwała jednostka czasu w dziejach Ziemi licząca od kilkudziesięciu milionów do kilku miliardów lat

orogeneza – okres intensywnych ruchów górotwórczych

góry kaledońskie – góry powstałe podczas orogenezy kaledońskiej

alpidy – góry powstałe w orogenezie alpejskiej

depresja – obszar lądu położony poniżej poziomu morza

wewnętrzny (endogeniczny) proces geologiczny – procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, których energia pochodzi z wnętrza Ziemi; zaliczają się do nich:

• procesy lądotwórcze i oceanotwórcze (ruchy epejrogeniczne),

• procesy górotwórcze (ruchy orogeniczne),

• trzęsienia ziemi,

• procesy wulkaniczne

zewnętrzny (egzogeniczny) proces geologiczny – procesy kształtujące powierzchnię Ziemi, których źródłem jest energia słoneczna; zaliczają się do nich:

• wietrzenie – rozdrabnianie skał pod wpływem czynników atmosferycznych,

• ruchy masowe – przemieszczanie zwietrzeliny na stoku pod wpływem siły grawitacji,

• erozja – niszczenie podłoża przez rzeki, lodowce, fale morskie, wiatry,

• transport – przenoszenie produktów skalnych,

• akumulacja – osadzanie produktów skalnych

góry – obszar leżący powyżej 500 m n.p.m.; charakterystyczne są duże wysokości względne i strome stoki; teren silnie pofałdowany, choć miejscami mogą występować obszary płaskie, tzw. równie

krzywa hipsograficzna – wykres liniowy przedstawiający podział powierzchni danego obszaru według wysokości nad poziomem morza; powierzchnie pod linią wykresu mają kolory hipsometryczne, dzięki czemu łatwiej zinterpretować cały wykres

nizina – płaski lub lekko pofałdowany teren sięgający do wysokości ok. 200–300 m n.p.m.; w Polsce do nizin zaliczają się również pojezierza, których najwyższe wzniesienia przekraczają 300 m n.p.m.

wyżyna – obszar położony na wysokościach od ok. 200 m n.p.m. do ok. 500 m n.p.m.; w Polsce wyżyny sięgają nieco powyżej 600 m n.p.m. (Łysica w Górach Świętokrzyskich); w niektórych miejscach na świecie wyżyny osiągają nawet kilka tysięcy metrów wysokości bezwzględnej (np. Wyżyna Tybetańska, Wyżyna Meksykańska, Wyżyna Abisyńska); o przynależności danego obszaru do wyżyn decydują wysokości względne, które są tu znacznie mniejsze niż w górach, toteż powierzchnia terenu jest słabiej pofałdowana; do wyżyn zaliczają się również tzw. płaskowyże, czyli obszary płaskie leżące powyżej 200 m n.p.m.