Temat lekcji: Wieś w średniowieczu

Adresat

Uczeń V klasy ośmioletniej szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IV. Społeczeństwo i kultura średniowiecznej Europy. Uczeń:

1) przedstawia instytucje systemu lennego, wyjaśnia pojęcie stanu i charakteryzuje podziały społeczne w średniowieczu;

2) opisuje warunki życia średniowiecznego (…) wsi;

4) wyjaśnia rolę Kościoła (w tym zakonów) w dziedzinie (…) życia codziennego.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z realiami życia na wsi w średniowieczu.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opowiada, jaką rolę odgrywała wieś w średniowieczu;

• charakteryzuje zależności panujące na wsi, pracę jej mieszkańców, codzienne zajęcia oraz sposoby spędzania wolnego czasu;

• wyjaśnia, czym była chłopska zagroda i z jakich elementów się składała;

• opisuje płody ziemi i zwierzęta hodowlane.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wykład informacyjny, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem.

Formy pracy

• praca z całą klasą;

• praca w grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki/pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• materiał multimedialny.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi uczniów, by w dostępnych źródłach znaleźli informacje dotyczące życia i pracy dzisiejszych rolników, w szczególności jakimi narzędziami się posługują oraz co uprawiają i hodują.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel zajęć, wyjaśnia, że na zajęciach uczniowie porozmawiają o życiu na wsi w średniowieczu. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel prosi uczniów o przypomnienie jak wyglądało życie średniowiecznego miasta i jego mieszkańców. Zadaje pytania:

• Kto mieszkał w mieście?

• Czym zajmowali się jego mieszkańcy?

• Jakie zawody wykonywali?

3. Następnie prosi, by uczniowie wykonali Polecenie 1 oraz Ćwiczenie 1. Zadaje pytanie: Jakie jeszcze uprawy spotykamy dzisiaj na naszych polach i sadach, których nie znali średniowieczni chłopi? Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały prawidłowo wykonane i udziela uczniom informacji zwrotnej.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel prosi uczniów o wykonanie Ćwiczenia 2 – dopasowanie rolniczych urządzeń do ich nazw oraz opisów do czego służyły. Po wykonaniu ćwiczenia nauczyciel umawia je z uczniami, a następnie rozpoczyna dyskusję: Jak dzisiaj wygląda praca rolnika? Czy nadal posługują się podobnymi narzędziami/urządzeniami? Jeśli nie, to przez co zostały zastąpione? Jeśli czas pozwoli, nauczyciel może kontynuować krótką rozmowę nauczającą mającą na celu porównanie realiów życia i pracy chłopów w średniowieczu oraz współcześnie. Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

2. Uczniowie wykonują Polecenie 2 – nauczyciel dodatkowo pyta, czy dostrzegają na ilustracji jakieś narzędzia rolnicze i inne przedmioty związane z rolą. Następnie, nauczyciel opowiada uczniom, że w średniowieczu praktycznie całe życie człowieka koncentrowało się w miejscu jego urodzenia i zamieszkania, a wizyty w mieście, innych wsiach czy miejscach świętych należały do rzadkości. Opowiada o funkcjach i znaczeniu chłopskiej zagrody jako „całym świecie”. Pyta uczniów, dlaczego tak było i co znajdowało się w chłopskiej zagrodzie. Jeśli uczniowie nie dojdą do odpowiedzi, nauczyciel naprowadza ich na odpowiedź – chłopi znajdowali tam wszystko, co było im do życia potrzebne, a „głód świata” i potrzeba podróżowania praktyczne wtedy nie istniały wśród tej warstwy społecznej. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 3, które następnie omawiane jest razem z nauczycielem. Prowadzący pamięta o przekazywaniu uczniom informacji zwrotnej dotyczącej ich pracy na lekcji oraz zaangażowania.

3. Nauczyciel prezentuje grafikę prezentującą wieś, prosząc by uczniowie wskazali na niej najważniejsze znajdujące się tam budowle – Polecenie 3. Uczniowie powinni odwołać się do własnej wiedzy i fragmentów tekstu, który przeczytali w Poleceniu 1.

Faza podsumowująca

1. Na podsumowanie uczniowie wykonują Ćwiczenie 4. Nauczyciel omawia z uczniami wykonane ćwiczenie.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

Podsumowanie najważniejszych treści lekcji

1. Zapoznanie się z charakterystyką najliczniejszej grupy społecznej średniowiecza – mieszkańców wsi.

2. Zapoznanie się z uprawami, narzędziami wykorzystywanymi na średniowiecznej wsi.

3. Refleksja nad warunkami życia i pracą średniowiecznych chłopów i współczesnych rolników.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Village in the Middle Ages

In the Middle Ages, the vast majority of people lived in the village. Village inhabitants – peasants – mainly dealt with agriculture and animal husbandry. They lived in wooden huts which, together with the farm buildings, formed a croft. Peasant crofts were first scattered over a fairly large area. Then – as a result of colonization under German law (from the 13th century) – they were concentrated in one place, e.g. around the square or along the road. The church and inn were important places in the village.

Peasants were people who were personally free. Their right to land was limited. Peasants were not owners of the land, but only perpetual lessees thereof. This meant that after the death of the peasant, the croft and the land were taken over by his son. However, the peasant could not freely sell, pledge or divide the land. The land belonged to the king, knighthood or monasteries. For this reason, peasants paid the owner a rent in money or farming produce.

Peasants were divided into many categories. The most important (and the most numerous) were serfs, relatively wealthy farmers. They possessed a cottage and a ploughland with an average size of 1 lan (17–24 ha). Crofters possessed a cottage and the land, however their sizes were smaller than that of serfs. Landless population lived off work for the village master or for richer farmers. Cottagers only possessed a cottage, and tenant farmers did not even have their houses, living in chambers separated for them.