Temat: Demokracja szlachecka

Adresat

Uczniowie klasy VI szkoły podstawowej

Podstawa programowa:

Klasa VI szkoły podstawowej

VII. Polska w XIV i XV wieku. Uczeń:

5. charakteryzuje dokonania w dziedzinie polityki wewnętrznej (…) Jagiellonów w XV wieku;

6. charakteryzuje rozwój monarchii stanowej i uprawnień stanu szlacheckiego (rozwój przywilejów szlacheckich do konstytucji nihil novi).

IX. „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim. Uczeń:

4. umieszcza w czasie i opisuje najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;

5. opisuje model polskiego życia gospodarczego w XVI wieku, uwzględniając działalność gospodarczą polskiej szlachty i rolę chłopów;

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają życie polityczne szlachty na terenach Rzeczypospolitej.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• charakteryzować kim była szlachta i jakie miała prawa i obowiązki;

• opisywać jak rozwijała się demokracja szlachecka w Polsce;

• wyjaśniać dlaczego królowie nadawali szlachcie przywileje;

• definiować czym były sejmiki ziemskie i sejm walny oraz jakie były ich zadania;

• wskazywać skąd wzięła się zasada liberum veto

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi by uczniowie dowiedzieli się kim byli szlachcice i w jaki sposób uformował się ten stan.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Rozpoczynając temat, nauczyciel zaczyna dyskusję nawiązując do zadania domowego, pytając – kim byli szlachcice i jakie były ich obowiązki wobec króla i państwa. Następnie pyta uczniów czym charakteryzował się stan szlachecki i czy wśród tej grupy występowały różnice. Uczniowie powinni wiedzieć o pochodzeniu szlachty od stanu rycerskiego oraz jej powinnościach wobec króla (obrona kraju itp.). Powinni wiedzieć również, że szlachta stanowiła ok. 10% ówczesnego społeczeństwa oraz, że wśród nich byli zarówno bardzo bogaci (magnaci) jak i biedni szlachcice (gołota). Uczniowie wykonują **Polecenie 1**.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel tłumaczy uczniom czym były przywileje szlacheckie oraz dlaczego nastąpił ich rozwój. Uczniowie wykonują Polecenie 2. Następnie nauczyciel pyta, rozpoczynając dyskusję, dlaczego właściwie król, mający bezwzględną władzę, ustępował swoim poddanym‑szlachcicom, ograniczając swoją władzę?.

2. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 1**. Nauczyciel zwraca uwagę uczniom by przyjrzeli się i zapamiętali czym zajmowały się poszczególne stany. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

3. Nauczyciel wyjaśnia, że podstawą demokracji szlacheckiej, z której polska szlachta była bardzo dumna były sejmiki ziemskie, na których wybierano przedstawicieli na sejm walny. Uczniowie wykonują Polecenie 3. Następnie nauczyciel tłumaczy czym były te instytucje oraz czym się zajmowały. Wprowadzając pojęcia – izba poselska, senat, zasada jednomyślności, liberum veto. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 2**. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję nauczyciel pokazuje uczniom wpływ jaki przywileje miały na chłopstwo i mieszczaństwo. Pokazuje jak zmieniał się ich status i następowała degradacja i powolny upadek. Napomina, że wszystko to doprowadziło do kryzysu i upadku Rzeczypospolitej w XVIII wieku.

2. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 3. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Praca domowa

1. Zadanie domowe dla zainteresowanych: Wśród szlachty byli również tacy, którzy dostrzegali zgubność niektórych przywilejów i wykorzystywanie przez magnaterię swojej pozycji do powiększania majtków i pustoszenia skarbu państwa. Ruch ten został nazwany ruchem egzekucyjnym. Dowiedz się jakie były jego postulaty i czego żądali jego przedstawiciele.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Nobles’ Democracy

The fourteenth century saw the birth of a new social class – the nobility. It came into being as a derivation of the knight class. The umbrella term “nobility” captures the magnates, the middle‑tier and croft nobles, and landless nobles (gołota). Since the second half of the fourteenth century, especially during the rule of the Jagiellonian dynasty, the nobility gained ever more privileges. This state first obtained an advantage over the burgesses, and later over the clergy. In the end, the rulers were forced to allow the nobility’s participation in the legislative process – adopting laws and especially imposing taxes. Since the fifteenth century, the gatherings of nobility in every Voivodeship earned the name of “sejmiks”.

The gatherings of the monarch, the Senate and the representatives of the sejmiks were called the general Sejm. The first general Sejm took place in 1493 in Piotrków. The Sejm adopted the law, i.e. mainly imposed taxes, announced the more important changes to the law, and controlled the state’s decisions pertaining to its foreign policy. It was the Sejm’s task to declare war and make peace. Any gatherings of the nobility without the participation of the monarch could be viewed as a mutiny against him. This kind of gathering was known as rokosz. The gatherings of the nobility called to support the actions of the monarch were called “confederations”.

The Polish Sejm operated under the principle of unanimity. In order for a new law to be adopted, every member of the gathering had to give his consent. This meant that one envoy could prevent a law from being passed. This principle was known as the “liberum veto”, i.e. the principle of free voice.