Temat lekcji: Kraj od morza do morza – Rzeczypospolita Obojga Narodów

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Nowa podstawa programowa

IX. „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim. Uczeń:

4) umieszcza w czasie i opisuje najważniejsze wydarzenia w dziedzinie polityki wewnętrznej ostatnich Jagiellonów;

8) przedstawia okoliczności zawarcia unii realnej między Polską a Litwą (1569) i jej główne postanowienia.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z okolicznościami powstania Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Cele operacyjne

Uczeń:

• opisuje historię współpracy polsko‑litewskiej;

• wyjaśnia, czym się różni unia personalna od unii realnej;

• podaje przyczyny zacieśnienia relacji między Polską i Litwą;

• wyjaśnia zapisy unii lubelskiej i jej znaczenie;

• charakteryzuje skutki unii i powstania Rzeczypospolitej Obojga Narodów.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem; praca z ilustracją.

Formy pracy

• praca w grupach;

• praca z całą klasą;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery:

• zeszyt i kredki/pisaki.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie historię związków Polski i Litwy od 1385 roku i unii w Krewie. Uczniowie mają również zapoznać się z tekstem z e‑podręcznika z rozdziału „Rzeczypospolita Obojga Narodów” zamieszczonego we „Wprowadzeniu”.

Przebieg zajęć

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nawiązując do historii współpracy Polski i Litwy, nauczyciel pyta, jaki charakter miała ta współpraca. Czym się ona charakteryzowała i czy była to współpraca dwóch państw o takiej samej sile, pozycji i znaczeniu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pyta uczniów o unię zawartą w 1385 roku w Krewie – dlaczego została zawarta, jaki był jej cel i charakter. Następnie pyta, nawiązując do zadania domowego, czym różniła się ona od tej z opisu. Nauczyciel, zadając pytania, pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych. Uczniowie powinni wskazać różnice pomiędzy unią personalną i realną oraz znać znaczenie obu terminów.

2. Nauczyciel przybliża uczniom historię zawarcia unii realnej – wymienia postulaty ruchu egzekucyjnego, początkową niechęć Zygmunta Augusta oraz inne czynniki, które uniemożliwiały zacieśnienie związku (np. niechęć magnaterii litewskiej). Uczniowie, pracując w parach, wykonują Ćwiczenie 1 i Ćwiczenie 2. Podczas pracy nad ćwiczeniami i poleceniami nauczyciel wykorzystuje metodniki lub zestaw kart w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym. Uczniowie dzięki kartom sygnalizują nauczycielowi, czy mają trudności z wykonywaniem poleceń (kolor zielony – radzę sobie świetnie, kolor żółty – mam wątpliwości, kolor czerwony – proszę o pomoc). Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały prawidłowo wykonane i udziela informacji zwrotnej.

3. Uczniowie analizują fragment tekstu Unii lubelskiej, zaznaczając prawdziwe odpowiedzi (Ćwiczenie 3) i uzupełniając schemat (Ćwiczenie 4), a następnie wykonują Ćwiczenie 5. Uczniowie powinni pracować w parach, a podczas uzupełniania schematu mieć możliwość uzyskania pomocy od nauczyciela. Nauczyciel może również wyznaczyć w klasie ekspertów, czyli zdolniejszych uczniów, którzy lepiej opanowali materiał, by pomogli słabiej radzącym sobie z ćwiczeniami kolegom i koleżankom.

4. Rozpoczynając dyskusję o skutkach unii realnej między Polską i Litwą, nauczyciel prosi, by uczniowie przyjrzeli się mapie i wykonali Polecenie 1. Podczas krótkiej dyskusji, nauczyciel zadaje uczniom pytania kluczowe, np.:

• jakie znaczenie dla polityki międzynarodowej miało zawarcie unii między Polską i Litwą?

• co by było, gdyby nie doszło do zawarcia unii?

• jakie znaczenie dla stosunków z zakonem krzyżackim miało zawarcie unii?

5. Następnie uczniowie wykonują Ćwiczenie 6.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję, nauczyciel zadaje pytania: Kiedy zawarto pierwszą unię polsko‑litewską? Jak kształtowała się współpraca między Polską a Litwą od unii w Krewie do unii lubelskiej? Co dała unia realna obu państwom?

2. Nauczyciel rozdaje uczniom ankiety ewaluacyjne, w których ocenią własną pracę na lekcji, aktywność swoją oraz kolegów i koleżanek, ocenią co im się podobało.

3. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych (nie jest obligatoryjną częścią scenariusza): Po unii lubelskiej powstała Rzeczpospolita Obojga Narodów – największy po państwie rosyjskim kraj w Europie. Państwo to, oprócz wzmocnienia, musiało liczyć się również z wieloma trudnościami i problemami. Postaraj się znaleźć jak najwięcej z nich oraz wytłumaczyć, w jaki sposób były one zagrożeniem.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Polish–Lithuanian Commonwealth

In 1569 a new state was established in the Lublin Sejm. The Crown of the Kingdom of Poland and the Grand Duchy of Lithuania merged to form the Polish–Lithuanian Commonwealth. Personal union transformed into a real union. From that moment on, both states shared the same monarch, Sejm and foreign policy. The central and land offices, the treasury, the army and the judiciary were to be separate. Lithuanian and Ruthenian nobles got Polonized over time. In practice, however, the separateness of the Crown and Lithuania had never been blurred. The Commonwealth (especially its eastern part) was inhabited by representatives of different nationalities, speaking different languages and being representatives of different religions and beliefs. They included Poles, Lithuanians, Russians, Germans, Jews, Armenians, Tartars, Wallachians and others. A wide religious tolerance prevailed in Poland of that times. Loyalty to the Commonwealth was the thing that mattered. Hence, many noblemen were Calvinists (mainly in Prussia and Livonia), Orthodox (descendants of Ruthenian boyars) or even Muslim (Tatars).