Tytuł: Tam i z powrotem, czyli samotnie przez Afrykę

Opracowanie scenariusza: Katarzyna Maciejak

Temat zajęć

Tam i z powrotem, czyli samotnie przez Afrykę.

Grupa docelowa

Uczniowie klasy VIII ośmioletniej szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) rozpoznaje rodzaje literackie: epika, liryka i dramat; określa cechy charakterystyczne dla poszczególnych rodzajów i przypisuje czytany utwór do odpowiedniego rodzaju;

10) wykorzystuje w interpretacji tekstów literackich elementy wiedzy o historii i kulturze;

11) wykorzystuje w interpretacji utworów literackich potrzebne konteksty, np. biograficzny, historyczny, historycznoliteracki, kulturowy, filozoficzny, społeczny.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) porządkuje informacje w zależności od ich funkcji w przekazie;

4) dostrzega różnice między literaturą piękną a literaturą naukową, popularnonaukową, publicystyką i określa funkcje tych rodzajów piśmiennictwa;

5) rozpoznaje gatunki dziennikarskie: reportaż (...).

II. Kształcenie językowe.

2. Zróżnicowanie języka. Uczeń:

2) rozpoznaje nazwy osobowe i miejscowe, rodzaje nazw miejscowych, używa poprawnych form gramatycznych imion, nazwisk, nazw miejscowych i nazw mieszkańców;

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) funkcjonalnie wykorzystuje środki retoryczne oraz rozumie ich oddziaływanie na odbiorcę;

3) tworzy wypowiedź, stosując odpowiednią dla danej formy gatunkowej kompozycję oraz zasady spójności językowej między akapitami; rozumie rolę akapitów jako spójnych całości myślowych w tworzeniu wypowiedzi pisemnych oraz stosuje rytm akapitowy (przeplatanie akapitów dłuższych i krótszych);

7) zgadza się z cudzymi poglądami lub polemizuje z nimi, rzeczowo uzasadniając własne zdanie.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

8) rozwija umiejętność krytycznego myślenia i formułowania opinii.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie pogłębiają swoją wiedzę na temat reportażu jako gatunku literackiego.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• świadomość i ekspresja kulturalna.

Cele operacyjne

Uczeń:

• podaje cechy reportażu;

• interpretuje fragment relacji Kazimierza Nowaka przez Afrykę;

• wyznacza na mapie trasę podróży;

• rozważa różne postawy wobec podróżowania;

• tworzy tekst reklamowy.

Metody/techniki kształcenia

• podająca: pogadanka;

• praktyczne: przewodniego tekstu, ćwiczenia przedmiotowe;

• programowane: z użyciem komputera, z użyciem e‑podręcznika.

Formy pracy

• aktywność indywidualna jednolita;

• aktywność w parach;

• aktywność w grupach;

• aktywność zbiorowa.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel zajęć: uczniowie porozmawiają o podróżowaniu. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Prowadzący zajęcia zaczyna lekcję od pogadanki na temat podróżowania: sposobów przemieszczania się wczoraj i dziś, trudów podróży i problemów podróżnych. Nauczyciel zwraca uwagę na fakt, że kiedyś podróżowanie było o wiele trudniejsze niż dziś.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie, w ramach przypomnienia wiadomości, wykonują ćwiczenie interaktywne nr 2 polegające na wskazaniu cech reportażu.

2. Nauczyciel wprowadza postać Kazimierza Nowaka – podróżnika, który w latach trzydziestych XX wieku odbył samotną podróż po Afryce (może także zapytać o Ryszarda Kapuścińskiego i jego reportaże lub o współczesnych podróżników znanych z mediów – np. Martynę Wojciechowską czy Wojciecha Cejrowskiego). Uczniowie, na podstawie opowieści nauczyciela oraz dostępnych źródeł, porządkują etapy podróży Nowaka (ćwiczenie interaktywne nr 3), a następnie zaznaczają na mapie przebytą przez niego trasę (ćwiczenie interaktywne nr 4) i dowiadują się, jakimi językami mówią mieszkańcy odwiedzonych przez podróżnika miejsc.

3. Uczniowie uruchamiają lekcję „Tam i z powrotem, czyli samotnie przez Afrykę” z e‑podręcznika i czytają fragment relacji Kazimierza Nowaka. Na podstawie tekstu wykonują ćwiczenie interaktywne nr 6 – rozstrzygają, które stwierdzenia są prawdziwe, a które – fałszywe.

4. Uczniowie rozmawiają w parach o tym, jak podróżnik podchodził do kwestii pieniędzy i wygód (czy miały one dla niego znaczenie, z jakimi konsekwencjami ich braku musiał się zmagać).

5. Nauczyciel zwraca uwagę na występującą w tekście postać doktora i zachęca uczniów do porównania jego postawy i postawy Kazimierza Nowaka (aspekty takie jak przyzwyczajenia czy zachowania).

6. Uczestnicy zajęć, pracując w grupach, tworzą krótki tekst reklamowy zachęcający do kupienia i przeczytania książki Nowaka.

7. Uczniowie oglądają galerię zdjęć z podróży Kazimierza Nowaka i wybierają jedną fotografię, którą umieściliby na okładce jego książki. W kilku zdaniach uzasadniają swój wybór.

Faza podsumowująca

Nauczyciel rozdaje uczniom krótkie ankiety z ewaluacją pracy własnej.

Następnie podsumowuje zajęcia.

Praca domowa

Stwórz krótką relację z podróży, którą odbyłeś (np. w wakacje). Dołącz do niej kilka wybranych zdjęć. Materiał może zostać przygotowany w formie multimedialnej.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Back and forth or alone through Africa

Traveling to another continent, to exotic countries, does not pose such difficulties today and does not require such financial outlays as in the past. Modern means of transport make it possible to travel long distances in a relatively short time. People sometimes live on the move. Previously, different reasons (political, social, financial and other) made travelling difficult or simply impossible. All the more admiration should be given to those who, in spite of adversities and difficulties, stubbornly sought to get to know the world.

Kazimierz Nowak (1897‑1937) is a Polish traveller and photographer, one of the pioneers of Polish travel reportage. Between 1931 and 1936, traveling by bike, on foot, by boat and on the back of a camel, he crossed Africa alone. He accomplished this incredible feat without great resources, without the support of sponsors, exposing himself to many different dangers (such as: challenges of the terrain and climate, tropical diseases, predators, bandits), believing in the value of his African dream, trusting the hard will, hoping for human kindness and a smile of fate among the vast areas of the Black Land. He attained his end and left us with a lot of pictures and impressions from this extraordinary journey written in beautiful Polish. He began his expedition in the north of the continent – from Tripoli, on the Mediterranean Sea, he headed southwards towards Cape Agulhas which he reached in April 1934. He then returned to the north to reach Algiers in November 1936. After returning to Poland, he gave lectures, planned a book release and another expedition. Premature death, however, thwarted these plans. The book “Rowerem i pieszo przez Czarny Ląd” was prepared and published (for the first time in 2000) on the basis of letters that Kazimierz Nowak sent during his travels.