Temat: Przemiany substancji

Materiał uzupełniający do wykorzystania na lekcjach w grupie przedmiotów przyrodniczych (przyroda, biologia, chemia, geografia, fizyka), zajęciach dodatkowych, kołach zainteresowań. Może służyć jako zasób poszerzający wiedzę, przygotowujący uczniów do konkursów przyrodniczych.

Autor: Zyta Sendecka

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

Klasa VII – chemia

III. Reakcje chemiczne. Uczeń:

1) opisuje i porównuje zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; podaje przykłady zjawisk fizycznych i reakcji chemicznych zachodzących w otoczeniu człowieka; projektuje i przeprowadza doświadczenia ilustrujące zjawisko fizyczne i reakcję chemiczną; na podstawie obserwacji klasyfikuje przemiany do reakcji chemicznych i zjawisk fizycznych.

Cel lekcji

Uczniowie wyjaśniają, czym różnią się przemiany chemiczne od fizycznych oraz procesy odwracalne od nieodwracalnych i podają ich przykłady.

Kryteria sukcesu

• wyjaśnisz, czym różnią się przemiany chemiczne od fizycznych;

• wskażesz przykłady przemian chemicznych i fizycznych spotykanych w codziennym życiu;

• na wybranych przykładach omówisz procesy odwracalne i nieodwracalne.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Metody/formy pracy

Pogadanka, praca z tekstem, praca z filmem, mapa myśli, obserwacja pośrednia.

Praca frontalna oraz praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• abstrakt;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• kartki papieru w formacie A3;

• kolorowe pisaki.

Fazy lekcji

Wstępna

1. Nauczyciel podaje temat i cel lekcji w języku zrozumiałym dla ucznia oraz kryteria sukcesu.

Realizacyjna

1. Nauczyciel wyjaśnia uczniom zasady wykonania notatki w postaci mapy myśli.

2. Nauczyciel prosi podopiecznych, aby przeczytali samodzielnie dwa fragmenty abstraktu: „Przemiany fizyczne” oraz „Przemiany chemiczne” i na ich podstawie, na kartkach w formacie A3, sporządzili mapy myśli. Nauczyciel monitoruje poprawność wykonania zadania, udziela rad, zwraca uwagę na przestrzeganie zasad wykonania map myśli.

3. Nauczyciel zapowiada film pt. „Porównanie przemiany fizycznej i chemicznej kartki papieru” i przybliża przedstawione w nim doświadczenie. Prosi uczniów, aby zapisali pytanie badawcze i hipotezę w formularzu zamieszczonym w abstrakcie. Następnie wyświetla film.

4. Uczniowie na mapach odnotowują zaobserwowane w filmie przemiany. Kolorem zielonym zapisują przemiany fizyczne, a kolorem czerwonym – chemiczne. Ochotnicy odczytują swoje notatki, nauczyciel koryguje ewentualne błędy.

5. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie interaktywne, sprawdzające umiejętność odróżniania przemian fizycznych od przemian chemicznych.

6. Uczniowie, korzystając z ilustracji „Przykłady procesów odwracalnych i nieodwracalnych”, wyjaśniają własnymi słowami pojęcia procesu odwracalnego i nieodwracalnego. Następnie porównują swoje definicje z objaśnieniami zamieszczonymi w „Słowniczku” i jeśli jest taka konieczność, nanoszą poprawki.

7. Uczniowie samodzielnie wykonują ćwiczenie interaktywne utrwalające wiedzę na temat procesów odwracalnych i nieodwracalnych.

Podsumowująca

1. Nauczyciel prosi uczniów, aby dokończyli zdanie: „Na dzisiejszej lekcji nauczyłem się...”.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Substance transformations

When we prepare ice for drinks, we pour water into special containers, which we then put in the freezer. Due to the low temperature, the water freezes (solidifies), taking the shape of the container. However, water in the ice cube remains water, it only occurs as different states of matter.We can say that we have observed a physical change.

Physical changes include processes consisting in changing the shape of the substance (eg crushing), changes in the physical states (eg solidification, melting, condensation, evaporation) and formation and separation of mixtures. Physical change can also be the change in the speed of movement.

In addition to physical changes, there are also chemical changes around us. As a result, new substances are created with different properties than the original ingredients. Chemical transformation occurs, for example, when lighting a match, rusting metal surfaces, spoiling food and the darkening of peeled apples. It can also be seen by looking at a burning candle, which becomes smaller every minute.Why is this happening? Wax or stearin, from which candles are made, during combustion, change into other substances which are then dispersed into the air.

Sometimes it is difficult to say whether there has been a physical or chemical change. It is helpful to carefully observe the whole process and examine the properties of the resulting substances. Let's check, for example, how two substances often used in cooking are dissolved in water: sugar and baking soda.

Many interesting examples of chemical reactions in our environment can be observed during cooking. Cooking is accompanied by complicated chemical processes.

Ice melts when its surroundings have a temperature higher than 0°C. As soon as the temperature drops, the water will freeze again. This is often observed during in the winter, when the cold days are intertwined with days of thawing. We say that the process of changing the state of water from solid to liquid is a reversible process. All changes of it’s state are reversible processes.

In our kitchen we can see an example of an irreversible process. When we cook or fry an egg, it changes its appearance and hardens.In no way can the egg be restored to its original form and properties. Irreversible transformations are, for example, cooking, frying, baking, and burning various substances. Corrosion is also irreversible, i.e. the destruction of metal objects under the influence of environmental conditions.

• In nature, there are physical changes, in which substances do not change their properties, and chemical changes, in which new substances are created.

• The processes occurring in nature may be irreversible, such as burning or cooking dishes, or reversible, such as evaporation and condensation.