Temat: System totalitarny w ZSRS

Adresat

Uczniowie klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XXVII. Europa i świat po I wojnie światowej. Uczeń:

3) charakteryzuje oblicza totalitaryzmu (włoskiego faszyzmu, niemieckiego narodowego socjalizmu, systemu sowieckiego): ideologię i praktykę.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie zapoznają się z systemem totalitarnym w ZSRS.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać okoliczności dojścia do władzy Stalina i historię czerwonego terroru;

• wymieniać zmiany w życiu politycznym, społecznym i gospodarczym ZSRS po dojściu do władzy Stalina, z uwzględnieniem uprzemysłowienia kraju, kolektywizacji rolnictwa oraz jej następstw (Wielki Głód) i Wielkiej Czystki;

• wskazywać cechy systemu totalitarnego.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powtarzają wiadomości dotyczące lat 1917–1918, w tym działania Lenina służące wycofaniu się Rosji z wojny, oraz okoliczności porażki bolszewików w wojnie z Polską 1920 roku.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Nauczyciel wyświetla uczniom mapę prezentującą Rosję w okresie rewolucji 1917‑1921 (Polecenie 1). Pokrótce – zadając uczniom pytania wymagające analizy mapy – w toku rozmowy nauczającej charakteryzuje przyczyny klęski interwencji państw ententy w Rosji. Uświadamia uczniom odmienność chronologii rosyjskiej – tłumaczy, dlaczego konferencja wersalska w 1919 roku nie stanowiła istotnej cezury w dziejach bolszewickiej Rosji, ale już pokój ryski – tak (zatrzymanie „eksportu rewolucji”, koniec jej pierwszego etapu, konieczność chwilowej zmiany taktyki etc.). Opowiada uczniom pokrótce o założeniach leninowskiej Nowej Ekonomicznej Polityki (NEP) i jej celach.

Faza realizacyjna

1. Uczniowie indywidualnie wykonują Polecenie 2. Zapoznają się z historią czerwonego terroru. Następnie wykonują Ćwiczenie 1. Oceniają sposób kształtowania „socjalistycznej moralności” młodego pokolenia mieszkańców ZSRS. Nauczyciel sprawdza, czy zadanie zostało prawidłowo wykonane, i udziela uczniom informacji zwrotnej.

2. Nauczyciel dzieli uczniów na trzyosobowe grupy. Każdy członek danego zespołu otrzymuje inną część materiału (G, P lub S) do przeanalizowania / porcję ćwiczeń do wykonania (karty pracy przygotowane przez nauczyciela). Uczniowie opracowujący te same zagadnienia spotykają się w grupach eksperckich. Dyskutują na temat przydzielonego materiału, dzielą się wątpliwościami, porządkują wiedzę. Później wracają do „własnych” trzyosobowych grup i przekazują sobie po kolei uporządkowaną już wiedzę (w kolejności alfabetycznej omawianych dziedzin).

3. Zadania dla eksperta G (G jak gospodarka). Uczeń bada zagadnienia gospodarki planowej, kolektywizacji i jej skutków, rolę ruchu stachanowskiego i GUŁagu w gospodarce ZSRS. Wykonuje Polecenia 6‑7 oraz Ćwiczenie 2. Analizuje rozmieszczenie łagrów oraz koszty rozbudowy przemysłu. Nauczyciel objaśnia grupie znaczenie kolektywizacji.

4. Zadania dla eksperta P (P jak polityka). Uczeń bada okoliczności dojścia do władzy Stalina, zjawisko terroru politycznego jako narzędzia utrzymywania władzy, sterowanego poparcia społecznego, rządy monopartii, kształtowanie się jedynowładztwa Stalina i kultu jednostki. Wykonuje **Polecenia 3‑6** (ważne, aby zachować kolejność wykonywania ćwiczeń, określone zagadnienia są poprzez nie wprowadzone w ciągu logicznym). Zapoznaje się z fragmentem „testamentu” Lenina odnośnie Józefa Stalina, a także analizuje zdjęcia pod kątem sposobu sprawowania władzy przez Stalina.

5. Zadania dla eksperta S (S jak społeczeństwo). Uczeń bada wpływ terroru prowadzonego na ogromną skalę przy pomocy tajnej policji; atomizowanie i podporządkowywanie społeczeństwa, cele definiowania wroga „państwa socjalistycznego”, sposoby (dekrety czerwonego terroru, oficjalna, obowiązująca wszystkich radykalna ideologia, cenzura i centralnie kierowana propaganda; monumentalizm i socrealizm w sztuce). Wykonuje **Polecenie 6** oraz **Polecenia 8‑10**. Analizuje politykę wobec kościoła prawosławnego, a także fotografie prezentujące przykłady sztuki i architektury socrealizmu.

6. Praca po powrocie ekspertów (czyli w trzyosobowych zespołach) oprócz przekazywania pozostałym kolegom / koleżankom wiedzy powinna zakładać interakcję między obszarami wiedzy uzyskanej przez każdego ucznia: próba poszukania przejawów wzajemnego oddziaływania na siebie polityki, gospodarki i eksperymentów społecznych w ZSRS pod rządami Stalina. Celem wspólnym dla każdej grupy jest zrozumienie systemu panującego w Rosji i „logiki bolszewika”. Uczniowie samodzielnie rozwiązują Ćwiczenie 3. Zaznaczają poprawne zdania.

7. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane, i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Pracę kończy omówienie poznanych zagadnień na forum klasy. Nauczyciel uświadamia uczniom, że badane przez nich decyzje i działania władz bolszewickich prowadziły do efektów, które stanowią cechy charakterystyczne totalitaryzmu.

2. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych. Dwie wersje do wyboru: Wersja I - porównaj system totalitarny w Niemczech pod rządami Hitlera i w ZSRS pod rządami Stalina. Poszukaj różnic i podobieństw. Sporządź prezentację multimedialną. Wykorzystaj materiały z Internetu (w tym e‑podręcznik). Wersja II - wykonaj Polecenie 26 z e‑podręcznika. Napisz mowę oskarżającą Stalina o ludobójstwo, uwzględniając jego działania wewnętrzne w ZSRS w okresie międzywojennym.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The totalitarian system in the USSR

The founder of the Soviet state was Lenin, who established its ideological foundations and made it possible for the Bolsheviks to come to power and strengthen their rule in the country. After Lenin’s death in 1924, Stalin started gradually and silently changing the party structures, and filled significant positions with people loyal to him. Having eliminated his most dangerous opponent (Leon Trotsky), Stalin started taking actions which allowed him to assume full power in 1929. Stalin preached that with the development of communism, the number of class enemies increases, and staying faithful to his theory, he killed everyone who raised the slightest doubt. Terror became the foundation of Stalin’s unlimited power and allowed him to create one of the most sinister systems in the world. From 1934, the NKVD began to play the role of the security apparatus and played a huge role in building the Stalinist regime. It spread terror and caused fear. The system of Soviet forced labour camps, also referred to as Gulags, was expanded. Thirty to forty million people had seen the inside of those camps. A planned economy fully supervised by the state was introduced. The agricultural sector was collectivised. The development of the industrial sector claimed millions of lives. Similarly to the fascist state, ideology and propaganda played a major role in the USSR and were used to establish the cult of Stalin and indoctrinate society.