Temat: Budowa i biologiczne funkcje tłuszczów

Adresat

Uczeń szkoły podstawowej (klasy 7. i 8.)

Podstawa programowa:

Szkoła podstawowa. Chemia.

X. Substancje chemiczne o znaczeniu biologicznym. Uczeń:

3) opisuje budowę cząsteczki tłuszczu jako estru glicerolu i kwasów tłuszczowych; klasyfikuje tłuszcze pod względem pochodzenia, stanu skupienia i charakteru chemicznego; opisuje wybrane właściwości fizyczne tłuszczów; projektuje i przeprowadza doświadczenie pozwalające odróżnić tłuszcz nienasycony od nasyconego.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń wyjaśnia budowę i funkcje tłuszczów.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje matematyczne i podstawowe kompetencje naukowo‑techniczne;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• klasyfikować tłuszcze pod względem pochodzenia i stanu skupienia, podając przykłady;

• wskazywać produkty spożywcze, które są źródłem tłuszczów;

• wskazywać pierwiastki wchodzące w skład budowy tłuszczów;

• klasyfikować tłuszcz do estrów i podasz uzasadnienie;

• tworzyć wzory półstrukturalne przykładowych tłuszczów;

• nazywać tłuszcz na podstawie wzoru półstrukturalnego;

• analizować funkcje tłuszczów.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery;

• arkusze szarego papieru;

• kolorowe pisaki.

Przebieg lekcji

Faza wstępna

1. Nauczyciel rozdaje uczniom metodniki lub kartki w trzech kolorach: zielonym, żółtym i czerwonym do zastosowania w pracy techniką świateł drogowych. Przedstawia cele lekcji sformułowane w języku ucznia na prezentacji multimedialnej oraz omawia kryteria sukcesu (może przesłać uczniom cele lekcji i kryteria sukcesu pocztą elektroniczną lub zamieścić je np. na Facebooku, dzięki czemu uczniowie będą mogli prowadzić ich portfolio).

2. Prowadzący wspólnie z uczniami ustala – na podstawie wcześniej zaprezentowanych celów lekcji – co będzie jej tematem, po czym zapisuje go na tablicy interaktywnej/tablicy kredowej. Uczniowie przepisują temat do zeszytu.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel inicjuje rozmowę wprowadzającą w temat. Pyta uczniów: „Gdzie, oprócz przemysłu spożywczego i kosmetycznego, wykorzystuje się tłuszcze?”, „W jakich produktach można je znaleźć?”.

2. Uczniowie definiują pojęcie tłuszczów i omawiają tabele przedstawiające klasyfikację tłuszczów.

3. Nauczyciel prezentuje na tablicy multimedialnej wzór ogólny tłuszczów, zamieszczony w abstrakcie. Omawia go, zwracając szczególną uwagę na pierwiastki biorące udział w budowie tłuszczów, rodzaje wiązań chemicznych, grupy estrowe oraz reszty węglowodorowe kwasów tłuszczowych.

4. Nauczyciel prosi uczniów, żeby przyjrzeli się wzorowi półstrukturalnemu tripalmitynianu glicerolu i przeczytali fragment pt. „Tworzenie nazw związków tłuszczowych”. Następnie zapisuje nazwę dowolnego tłuszczu i jego wzór półstrukturalny. Prosi chętnych uczniów o podejście do tablicy i zapisywanie wzorów tłuszczów wraz z tworzeniem ich nazw.

5. Nauczyciel dzieli klasę na grupy, rozdaje arkusze szarego papieru i kolorowe pisaki. Uczniowie, korzystając z abstraktu, internetu, podręcznika książkowego i elektronicznego, tworzą infografiki na temat występowania tłuszczów i ich biologicznych funkcji. Po zakończeniu działań liderzy grup prezentują efekty pracy.

6. Uczniowie, pracując indywidualnie lub w parach, wykonują ćwiczenia interaktywne sprawdzające i utrwalające wiadomości poznane w czasie lekcji. Wybrane osoby omawiają prawidłowe rozwiązania ćwiczeń interaktywnych. Prowadzący uzupełnia lub prostuje wypowiedzi podopiecznych.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel odtwarza nagranie abstraktu. Co jakiś czas zatrzymuje je, prosząc uczniów, by opowiedzieli własnymi słowami to, co przed chwilą usłyszeli. W ten sposób uczniowie utrwalają informacje poznane w czasie lekcji oraz ćwiczą słuchanie ze zrozumieniem.

2. Nauczyciel zadaje uczniom pytania:

   • Co na zajęciach wydało wam się ważne i ciekawe?

   • Co było łatwe, a co trudne?

   • Jak możecie wykorzystać wiadomości i umiejętności, które dziś zdobyliście?

   Chętni lub wybrani uczniowie podsumowują zajęcia

Praca domowa

1. Opracuj lap book z zagadnieniami poznanymi na lekcji i przynieś swoją pracę na następne zajęcia.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Structure and biological functions of fats

Esters are compounds that are responsible for lovely fragrance of flowers or fruits. Also fats are classified as esters, although they do not smell lovely. These essential components of our daily diet are naturally found – in meat, fish and oil plants. They are chemically obtained in estrification of glycerol and higher carboxylic acids.

Fats are esters of glycerol and higher carboxylic acids. Fat molecules may contain acid radicals of various fatty acids.

Rules for creating names of fat molecules

A fat molecule is formed in a chemical reaction from glycerol and three fatty acid molecules. Names of fat molecules are derived from common names of alcohol and fatty acids, e.g. glycerol tristearate.

Names consists of two parts or may be more complex, depending on the quantity of various fatty acids that made up given fat molecule.

The first part of the name is derived from the alcohol’s name, namely glycerol and the second is always derived from the name of fatty acid.

If there are three acid radicals of one acid, prefix tri (three) should be added the to acid’s name. It denotes the quantity of fatty acid radicals, for example glycerol tristearate.

If there is more than one type of fatty acid in the fat molecule, we start forming the name from the fatty acid with the shortest carbon chain. Analogously, we add prefix di (two) to the acid’s name from which there are two acid radicals, for example glycerol dioleate palmitate, glycerol dipalmitate stearate, glycerol palmitate oleate stearate.

Which food products contain fats?

In the store you can easily find sunflower, rapeseed, soy, coconut, nut, linseed, grape seed or avocado oil as well as olive oil obtained in various ways. These fats commonly used in the kitchen are found in seeds of plants such as: rapeseed, sunflower, soy, olives, or less frequently nuts, coconut, grapes and avocado. Oils and olive oils are obtained in various processes.

Animal fats are found in meat and milk. Lard is obtained as a result of melting fatty parts of pig, while butter – is churned.

What is the significance of fats for living organisms?

Fats have a very important function in living organisms. Have you wondered why we eat more fats in winter? First of all, fats provide energy to organisms. Fat layer under the skin prevents heat loss and protects internal organs from damage. Fats also transport vitamins soluble in fats: A, D, E and K.

In times of fast foods it is important that we know the rules of rational diet. Obesity is affecting more and more people and is the cause of many diseases. So – what is the matter with fats? Eat them or not to eat them?

As you already know, fats are essential element of our diet. However, it is not advisable to eat too much solid fats, such as lard and butter. Why? Solid fats are mainly esters of saturated fatty acids that increase concentration of cholesterol in blood. It is recommended to provide the body with vegetable fats, which are mostly esters of unsaturated acids named as essential fatty acids (EFA). Have a look at an interactive illustration and check what products contain large amounts of these compounds.

• Fats are esters of glycerol and higher carboxylic acids.

• Fats can be divided – due to their state of aggregation – into solid and liquid ones.

• Fats are classified – due to their origin – into vegetable and animal fats.

• Names of fat molecules are derived from common names of alcohol and fatty acids.

• The first part of the name is from the alcohol’s name, namely glycerol and the second is always derived from the name of fatty acid.

• Fats are essential for proper functioning of the body.

• Fats give us energy and protect internal organs. They also transport vitamins soluble in fats: A, D, E and K.

• Fats are found in seeds of plants such as: rapeseed, sunflower, soy, olives, or less frequently nuts, coconut, grapes and avocado.

• Animal fats are found in animal fat tissues and milk.