Tytuł: Ojciec objaśnia

Opracowanie scenariusza: Magdalena Trysińska

Temat zajęć

Ojciec objaśnia. Jak interpretować wiersz?

Grupa docelowa

Uczniowie klasy VI ośmioletniej szkoły podstawowej.

Podstawa programowa

I. Kształcenie literackie i kulturowe.

1. Czytanie utworów literackich. Uczeń:

1) omawia elementy świata przedstawionego, wyodrębnia obrazy poetyckie w poezji;

4) zna i rozpoznaje w tekście literackim: epitet, porównanie, przenośnie, wyrazy dźwiękonaśladowcze, zdrobnienie, zgrubienie, uosobienie, ożywienie, apostrofę, anaforę, pytanie retoryczne, powtórzenie oraz określa ich funkcje;

9) charakteryzuje podmiot liryczny, narratora i bohaterów w czytanych utworach;

12) określa tematykę oraz problematykę utworu;

14) nazywa wrażenia, jakie wzbudza w nim czytany tekst;

15) objaśnia znaczenia dosłowne i przenośne w tekstach;

17) przedstawia własne rozumienie utworu i je uzasadnia;

18) wykorzystuje w interpretacji tekstów doświadczenia własne oraz elementy wiedzy o kulturze;

20) wskazuje wartości w utworze oraz określa wartości ważne dla bohatera.

2. Odbiór tekstów kultury. Uczeń:

2) wyszukuje w tekście informacje wyrażone wprost i pośrednio;

3) określa temat i główną myśl tekstu;

8) rozumie swoistość tekstów kultury przynależnych do: literatury, teatru, filmu, muzyki, sztuk plastycznych i audiowizualnych).

III. Tworzenie wypowiedzi.

1. Elementy retoryki. Uczeń:

1) uczestniczy rozmowie na zadany temat, wydziela jej części, sygnały konstrukcyjne wzmacniające więź między uczestnikami dialogu, tłumaczące sens.

IV. Samokształcenie. Uczeń:

1) doskonali ciche i głośne czytanie;

2) doskonali różne formy zapisywania pozyskanych informacji;

3) korzysta z informacji zawartych w różnych źródłach, gromadzi wiadomości, selekcjonuje informacje.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń rozwija umiejętność analizy i intepretacji tekstu poetyckiego.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• świadomość i ekspresja kulturalna.

Cele operacyjne

Uczeń:

• odczytuje przesłanie wiersza;

• wskazuje i nazywa środki stylistyczne w wierszu;

• rozpoznaje obrazy poetyckie w wierszu;

• określa postać mówiącą w wierszu;

• określa nastrój wiersza;

• rozpoznaje znane miejsca na ilustracjach.

Metody/techniki kształcenia

• problemowa: rozmowa kierowana, dyskusja;

• programowane: z użyciem komputera i e‑podręcznika;

• praktyczna: ćwiczeń przedmiotowych, praca z tekstem poetyckim;

• przekład intersemiotyczny.

Formy pracy

• aktywność indywidualna jednolita;

• aktywność zbiorowa jednolita.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi wyznaczonego ucznia lub uczniów, by zapoznali się z utworem Czesława Miłosza „Ojciec objaśnia”, który znajduje się w abstrakcie, i wybrali ilustrację zdjęciową do lekcji oraz przygotowali krótkie (4‑5 zdań) notatki encyklopedyczne na temat Warszawy, Paryża, Pragi, Rzymu, Alp, Bazyliki Świętego Piotra oraz zamku na Hradczanach.

Przebieg lekcji

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel określa cel zajęć, którym jest rozwijanie umiejętności analizy i interpretacji tekstu poetyckiego. Podaje uczniom kryteria sukcesu.

2. Wybrani uczniowie prezentują przygotowane na zajęcia przykłady czarno‑białych zdjęć wraz z uzasadnieniem ich wyboru. Wyjaśniają, dlaczego je wybrali oraz dlaczego prezentują je akurat w takiej kolejności. Nauczyciel zachęca pozostałych uczniów do zadawania pytań prezentującym, np.

• Według jakiego klucza dobrałeś swoje przykłady?

• Dlaczego zdecydowałeś się akurat na taką formę przykładów?

• Do jakiego fragmentu wiersza nawiązuje przykład?

3. Wybrani uczniowie odczytują notatki encyklopedyczne. Nauczyciel zadaje pytania podsumowujące:

• Czego dowiedzieliście się o górach, miastach i budowlach?

• Jakie dane podaje notatka encyklopedyczna?

Warto zwrócić uwagę uczniów, że są to dane dotyczące:

• położenia,

• liczby mieszkańców,

• przemysłu, klimatu, flory, fauny,

• historii itp.

• jakim językiem jest pisana? (zwięzłość, lakoniczność, kondensacja).

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel zadaje uczniom pytanie do dyskusji: Dlaczego Cz. Miłosz nadał swemu wierszowi tytuł „Ojciec objaśnia”? Warto tak pokierować rozmową, aby uczniowie zwrócili uwagę na rolę rodziców/ojca, który przekazuje dziecku swoją wiedzę o świecie.

2. Nauczyciel lub wybrany uczeń czyta na głos wiersz Czesława Miłosza „Ojciec objaśnia”. Następnie uczestnicy zajęć czytają indywidualnie tekst. Zwracają uwagę na to, kim jest podmiot liryczny oraz na wyrażane przez niego emocje. Wspólnie wykonują ćw. 5 oraz 7 w abstrakcie. Nauczyciel zwraca uwagę uczniów na definicję obrazu poetyckiego.

3. Uczniowie rozpoznają krainy geograficzne i miasta oraz charakterystyczne dla nich budowle. Rozwiązują ćwiczenia 3 i 4.

4. Uczniowie odpowiadają na pytanie:

• Czy po usunięciu nazw geograficznych można się zorientować jakie miejsca opisuje Cz. Miłosz? Np.

(...) w słońca żółtego kąpieli .....
leży niby talerz modry.
(...) .......stoi, ze wszech stron odkryta,
Miasto niestare, ale bardzo sławne.
Czym różnią się te obrazy miast i gór od notatek encyklopedycznych?

5. Uczniowie przypominają definicje środków poetyckich omawiają ich funkcje w wierszu i cel użycia. Na koniec tej części lekcji wykonują ćw. 8.

Faza podsumowująca

Nauczyciel prosi uczniów, aby zastanowili się, jaka była dzisiejsza lekcja, i uzupełnili formularz w abstrakcie. Uczniowie kończą zdania:

• Dziś dowiedziałem się…

• Zainteresowało mnie…

• Chciałbym wiedzieć więcej o…

• Muszę jeszcze powtórzyć…

Praca domowa

Zamknij oczy i wybierz się w podobną podróż, jaką przeżył ojciec z wiersza Czesława Miłosza. Wybierz cztery miejsca w Europie lub na innym kontynencie i opisz je w sposób poetycki.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Father explains

1911–2004

Polish poet, prose writer. In 1980, he received the Nobel Prize for Literature for Lifetime Achievement. In his collection of poems entitled The World: A Naïve Poem, he describes the beautiful land of childhood. This volume includes poems: „Droga” (The Path), „Ganek” (The Porch), „Ojciec objaśnia” (Father explains), „Przypowieść o maku” (A Parable of the Poppy), „Słońce” (The Sun).

Think about your impressions of the lesson. Did you like it? Finish the sentences.