Temat: Między propagandą a rzeczywistością. W PRL

Adresat

Uczniowie klasy VIII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

XXXVII. Początki komunizmu w Polsce. Uczeń:

1. przedstawia okoliczności przejęcia władzy w Polsce przez komunistów (rola Polskiego Komitetu Wyzwolenia Narodowego, referendum ludowe, wybory w 1947 roku);

2. charakteryzuje postawy Polaków wobec nowych władz ze szczególnym uwzględnieniem oporu zbrojnego (żołnierze niezłomni [wyklęci]).

XXXVIII. Stalinizm w Polsce i jego skutki. Uczeń:

1. przedstawia przemiany ustrojowe, gospodarczo‑społeczne i kulturowe w okresie stalinizmu;

2. omawia system terroru stalinowskiego w Polsce i ocenia jego skutki;

3. wyjaśnia przyczyny i skutki poznańskiego czerwca 1956 roku (powstanie poznańskie) oraz znaczenie wydarzeń październikowych 1956 roku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają, jak wyglądały pierwsze lata Polski po II wojnie światowej.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• wyjaśniać w jaki sposób komuniści przejęli władzę w Polsce;

• charakteryzować metody, jakimi posługiwała się władza by złamać opór i zapanować nad społeczeństwem;

• opisywać jak funkcjonuje państwo niedemokratyczne;

• opowiadać o najważniejszych wydarzeniach powojennej Polski.

Metody/techniki kształcenia

• podające

  • pogadanka.

• aktywizujące

  • dyskusja.

• eksponujące

  • film.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Uczniowie powinni wiedzieć, jakie były skutki II wojny światowej dla Polski i dlaczego kraj znalazł się w strefie wpływów radzieckich.

Faza wstępna

1. Prowadzący lekcję podaje temat lekcji, określa cel zajęć i wspólnie z uczniami ustala kryteria sukcesu.

2. Rozpoczynając lekcję, nauczyciel pyta uczniów, czym jest państwo totalitarne/totalitaryzm i jakie są jego charakterystyczne cechy. Następnie prosi, aby uczniowie podali przykłady takich państw z historii – III Rzesza i ZSRS.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel pyta uczniów, nawiązując do zadania domowego, jak to się stało, że Polska po II wojnie światowej trafiła do bloku wschodniego kontrolowanego przez ZSRS.

2. Następnie nauczyciel wyjaśnia, że pierwsze lata po II wojnie światowej były bardzo trudnym okresem dla Polski i Polaków. Kraj bardzo ucierpiał w wyniku działań wojennych, a Polska straciła największy odsetek swoich mieszkańców. W takich warunkach powstał Tymczasowy Rząd Jedności Narodowej (TRJN), który miał przygotować kraj do wolnych i demokratycznych wyborów. Niestety realia okazały się zupełnie inne od postanowień wielkich konferencji, a całkowitą władzę w kraju szybko przejęli uzależnieni od Moskwy komuniści. Uczniowie zapoznają się z ilustracjami i na ich podstawie wykonują **Ćwiczenie 1**.

3. Nauczyciel omawia metody, jakimi posługiwali się komuniści, by przejąć pełnię władzy w kraju i kontrolować każdy aspekt życia obywateli. Wyjaśnia uczniom, czym był terror powszechny, cenzura, propaganda, fałszerstwa wyborcze, prześladowanie opozycji, podając przykłady, np. terror – walka z podziemiem antykomunistycznym; fałszerstwa – referendum ludowe, wybory do Sejmu Ustawodawczego itp. Charakteryzuje polski stalinizm. Uczniowie oglądają plakat propagandowy z 1946 roku i umieszczają we właściwych miejscach opisy poszczególnych elementów (**Ćwiczenie 2**).

4. Nauczyciel przedstawia osiągnięcia władz komunistycznych, wyjaśniając uczniom, że pomimo uzależnienia od ZSRS, terroru, prześladowań opozycji i wrogów władzy udało się komunistom osiągnąć także kilka pozytywnych rzeczy. Następnie wymienia odbudowę kraju (skupiając się przede wszystkim na Warszawie) oraz likwidację analfabetyzmu. Uczniowie oglądają film oraz wykonują ćwiczenia (**Ćwiczenie 3**).

5. O wiele gorzej wyglądała sytuacja w gospodarce i jej odbudowa. Nauczyciel tłumaczy uczniom zasady działania gospodarki centralnie planowanej oraz wyjaśnia, dlaczego była ona nieefektywna. Następnie tłumaczy przyczyny trudności gospodarczych Polski ludowej. Uczniowie czytają fragment tekstu Marka Hłaski i wykonują **Ćwiczenie 4.** Następnie w **Ćwiczeniu 5** wskazują kluczowy dla władz komunistycznych rodzaj przemysłu. Nauczyciel dba o informację zwrotną przekazywaną uczniom podczas rozwiązywania ćwiczeń i wykonywania poleceń.

Faza podsumowująca

1. Nauczyciel podsumowuje lekcję i wyjaśnia uczniom cezurę roku 1956 dla okresu stalinizmu w Polsce. Wyjaśnia, jakie wydarzenia wpłynęły na zmianę sytuacji w bloku wschodnim i Polsce.

2. Nauczyciel zaznacza, że z czasem społeczeństwo zaczęło dostrzegać i wyśmiewać różnice między światem przedstawianym w komunistycznej propagandzie, a tym realnym. Przykładem jest utwór “Ku przyszłości” z **Ćwiczenia 6**. Uczniowie zaznaczają w nim właściwe fragmenty, zgodnie z poleceniem.

3. Na koniec zapoznają się z kalendarium i wykonują **Polecenie 1**.

4. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny.

Praca domowa

1. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych: Przeanalizuj wykresy zamieszczone w e‑podręczniku we fragmencie *Wzrost liczby ludności i długości życia*, a następnie napisz, w jakim wieku było najwięcej Polek i Polaków w roku 1975, 1980 i 2013? Czym to było podyktowane?.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Between Propaganda and Reality. The Polish People’s Republic

Near the end of World War II, the power in Poland was taken over by the Communists of the Polish Workers’ Party (since 1948 – the Polish United Workers’ Party, known in Poland as the “PZPR”). They enjoyed the support and protection of Stalin and the Soviet military. The structures of the Polish Underground State ceased to exist, and the Western powers stopped supporting the governent in London, acknowledging the Communists’ rule in Poland. For a few more years, small groups of partisans fighting for independence (the so‑called Cursed Soldiers) kept up their armed resistance.

In 1952, the state’s name was changed to the Polish People’s Republic (abbreviated in Poland as “PRL”) by the new constitution. The PRL was ostensibly a democratic and sovereign state. In reality, however, the power was in the hands of the Communists who were, in turn, following orders from Moscow. The Communists had no intention of relinquishing the power they obtained, employing mass terror and repression against their political enemies and the Catholic Church.

In the economic sphere, the authorities attempted to implement the ideas of socialism. The country was being slowly rebuilt after the war. Education started being more widespread, industrialization was progressing. At the same time, problems with supplies persisted, and the country suffered shortages of the most necessary goods. The propaganda skilfully presented the achievements of the authorities while remaining silent on their shortcomings. For the whole duration of the PRL’s existence, the information flow was controlled by the censorship; the institution took care to ensure that messages with anti‑Communist contents, as well as those unfavorable to the authorities, would not appear in the media.

The Polish People’s Republic existed until 1989.