Temat: Polska spichlerzem Europy

Adresat

Uczniowie klasy V szkoły podstawowej

Podstawa programowa

IX. „Złoty wiek” w Polsce na tle europejskim. Uczeń:

6. opisuje model polskiego życia gospodarczego w XVI wieku, uwzględniając działalność gospodarczą polskiej szlachty i rolę chłopów.

Ogólny cel kształcenia

Uczeń dowie się, dlaczego Polska była nazywana spichlerzem Europy.

Kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w językach obcych;

• kompetencje informatyczne;

• umiejętność uczenia się.

Kryteria sukcesu
Uczeń nauczy się:

• opisywać czym były folwarki i ich gwałtowny rozwój w XVI wieku;

• wyjaśniać czym była pańszczyzna i konsekwencje jej zwiększania;

• wymieniać najważniejsze eksportowe produkty Polski w XVI i XVII wieku;

• charakteryzować znaczenia rzeki Wisły i portu w Gdańsku dla Rzeczypospolitej w XVI wieku.

Metody/techniki kształcenia

• aktywizujące

  • dyskusja.

• podające

  • pogadanka.

• programowane

  • z użyciem komputera;

  • z użyciem e‑podręcznika.

• praktyczne

  • ćwiczeń przedmiotowych.

Formy pracy

• praca indywidualna;

• praca w parach;

• praca w grupach;

• praca całego zespołu klasowego.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• zeszyt i kredki lub pisaki;

• tablica interaktywna, tablety/komputery.

Przebieg lekcji

Przed lekcją

1. Nauczyciel prosi, by uczniowie przypomnieli sobie, jak wyglądało gospodarstwo chłopskie w średniowieczu i czym zajmowali się chłopi.

Faza wstępna

1. Nauczyciel podaje temat, cele lekcji i kryteria sukcesu sformułowane w języku zrozumiałym dla ucznia.

2. Wprowadzając uczniów w temat, nauczyciel pyta uczniów co w dawnych czasach było potrzebne do sprawnego handlu z innymi państwami. Uczniowie powinni udzielić odpowiedzi – towary, porty i transport.

3. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że sprawny handel w średniowieczu zależał przede wszystkim od transportu i portów morskich, dzięki którym wysyłano towary w najdalsze miejsca. Polska po pokonaniu państwa Zakonu Krzyżackiego uzyskała dostęp do morza dzięki portowi w Gdańsku.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel tłumaczy uczniom, dlaczego w Polsce od końca XV wieku rozwinęła się gospodarka folwarczno‑pańszczyźniana. Wyjaśnia, czym był dualizm gospodarczy i jakie były jego skutki dla Europy i Polski. Następnie tłumaczy uczniom, dlaczego polscy szlachcice skoncentrowali się na produkcji zboża i rozwijaniu folwarków. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 1**. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

2. Wzrost zapotrzebowania na żywność w zachodniej Europie wiązał się ze wzrostem jej ceny, a co za tym idzie coraz większym popytem na polskie zboże. Polscy szlachcice – właściciele ziemscy nie chcieli jak w dawnych czasach za możliwość uprawiania ziemi otrzymywać od chłopa danin, ale żądali odrabiania pańszczyzny w coraz to większym wymiarze. Nauczyciel tłumaczysposób obliczania pańszczyzny. Uczniowie wykonują **Polecenie 1**.

3. Nauczyciel tłumaczy znaczenie szlaków wodnych, którymi spławiano zboże do portów morskich, przede wszystkim portu w Gdańsku. Uczniowie wykonują **Polecenie 2**, następnie **Ćwiczenie 2**. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

4. Nauczyciel pyta uczniów, rozpoczynając dyskusję, co oznacza stwierdzenie „okno na świat” i czy taki zwrot można przypisać Gdańskowi. Jeśli tak, to dlaczego? Uczniowie wykonują **Polecenie 3** i **Ćwiczenie 3**. Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

5. O Polsce w XVI‑XVII wieku mówiło się, że jest spichlerzem Europy – nauczyciel pyta uczniów, czy już wiedzą, skąd wzięło się takie stwierdzenie. Ale zboże nie było jedynym produktem, które eksportowano z Polski. Uczniowie wykonują **Ćwiczenie 4**. Nauczyciel upewnia się, że zadanie zostało poprawnie wykonane i udziela informacji zwrotnej.

Faza podsumowująca

1. Podsumowując lekcję nauczyciel zadaje uczniom pytanie – jakie konsekwencje dla Polski mogła mieć decyzja szlachty na skupieniu się tylko na produkcji zboża i związanym z tym powiększaniem folwarków i pól uprawnych. Następnie rozpoczyna dyskusję o konsekwencjach takiego „wyboru”.

Praca domowa

1. Zadanie domowe dla zainteresowanych: Rozwój gospodarki skupionej na produkcji zboża miał wpływ na każdą z grup społecznych – chłopów, mieszczan i szlachtę, a nawet na królów. Postaraj się dowiedzieć, co zmieniał i do czego doprowadził rozwój gospodarki folwarcznej dla każdej z tych grup..

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

Poland as a granary of Europe

At the end of the fifteenth century in Europe there was a huge demand for grain (local economies switched to other tracks, eg in England they dealt mainly with sheep grazing and drapery). Polish and Lithuanian nobility came against these needs. There were granges created, which were large farm buildings producing for sale. They were managed by the lord of the village. Peasants from the countryside were the work force on the farm, where the cash and agricultural produce for them were replaced with serfdom (rent, labor). The grain was floated through the Vistula River to Gdansk and transported later to Europe. The nobility was enriched by grain trade. For the earned money they imported luxury goods from distant countries, invested in the expansion of estates and culture.