Temat lekcji: Brzemię białego człowieka – kolonializm w XIX wieku

Autor scenariusza: Marcin Dyś

Adresat

Uczeń klasy VII szkoły podstawowej

Podstawa programowa

Klasa VII szkoły podstawowej

XXIII. Europa i świat w II połowie XIX i na początku XX wieku. Uczeń:

3. wyjaśnia przyczyny, zasięg i następstwa ekspansji kolonialnej państw europejskich w XIX wieku.

Ogólny cel kształcenia

Uczniowie poznają znaczenie kolonii dla państw europejskich w XIX wieku.

Kształtowane kompetencje kluczowe

• porozumiewanie się w języku ojczystym;

• porozumiewanie się w językach obcych;

• umiejętność uczenia się;

• kompetencje społeczne i obywatelskie.

Cele operacyjne

Uczeń:

• podaje, jakie kraje uczestniczyły w odkryciach geograficznych;

• opisuje, czym była gorączka złota i jakie miała znaczenie;

• wyjaśnia, co to jest kolonializm i jakie państwa brały w nim udział;

• charakteryzuje, czym była polityka kolonialna i jakie były jej następstwa.

Metody/techniki kształcenia

• metody podające: pogadanka, wyjaśnienia i komentarze nauczyciela;

• metody programowane: z wykorzystaniem e‑podręcznika, z użyciem multimediów;

• metody problemowe: aktywizujące: dyskusja;

• metody praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe, praca z tekstem, praca z mapą.

Formy pracy

• praca w parach lub grupach;

• praca indywidualna.

Środki dydaktyczne

• e‑podręcznik;

• tablica interaktywna lub tradycyjna;

• tablety/komputery;

• zeszyt i kredki/pisaki.

Przed lekcją

Nauczyciel prosi, aby uczniowie przypomnieli sobie, jakie państwa brały udział w odkryciach kolonialnych i posiadały terytoria zamorskie od XVI wieku.

Przebieg zajęć

Faza wprowadzająca

1. Nauczyciel podaje uczniom temat, cel lekcji oraz kryteria sukcesu.

2. Nawiązując do zadania domowego, pyta uczniów, kiedy zaczęły się wielkie podboje i zdobywanie nowych terenów przez Europejczyków. Następnie pyta, dlaczego państwa europejskie pragnęły poszerzać swoje terytorium o kraje zamorskie, które były oddalone tysiące kilometrów od nich? Jaki był tego cel? Zadając pytania, prowadzący pamięta o takim ich formułowaniu, by miały charakter pytań kluczowych.

Faza realizacyjna

1. Nauczyciel tłumaczy uczniom, czym był kolonializm i dlaczego kraje europejskie rywalizowały ze sobą w zdobyciu jak największego terytorium. Tłumaczy uczniom, jaki był tego cel – poszerzając to, co uczniowie wymienili już we wstępie – i jakie możliwości dawało posiadanie kolonii i innych terenów zamorskich.

2. Nauczyciel wyjaśnia uczniom, że proces ten, który rozpoczął się na przełomie XV i XVI wieku, był kontynuowany aż do XX wieku, a na przestrzeni wieków imperialną pozycję zdobywały inne kraje. Uczniowie wykonują Polecenie 1, opowiadając o zmianach w dominacji konkretnych państw na świecie w danym stuleciu. Wymieniają największe imperia kolonialne na początku XIX wieku (Ćwiczenie 1), państwa, które tę pozycję wówczas utraciły (Ćwiczenie 2) oraz te, które poszerzyły swoje zdobycze terytorialne (Ćwiczenie 3). Wskazują nowe państwo kolonialne (Ćwiczenie 4) oraz największe wśród nich imperium (Ćwiczenie 5) i najintensywniej kolonizowane w ówczesnym czasie kontynenty (Ćwiczenie 6). Nauczyciel upewnia się, że zadania zostały zrozumiane i poprawnie wykonane, następnie udziela uczniom informacji zwrotnej.

3. Następnie nauczyciel dzieli uczniów na 6 grup i przydziela im (ewentualnie uczniowie losują) następujące kraje: 1 – Wielka Brytania; 2 – Francja; 3 – Hiszpania; 4 – Niemcy; 5 – Portugalia; 6 – Belgia i Holandia. Zadaniem grup jest wyszukanie w internecie informacji o koloniach, których metropoliami były wspomniane państwa, oraz sporządzenie o nich krótkiej prezentacji. Mają w niej zawrzeć informacje: o posiadłościach kolonialnych, najważniejszych korzyściach gospodarczych, które przynosiły te ziemie (uprawy, surowce itp.), w jakim celu były wykorzystywane poszczególne kolonie oraz do jakich najpoważniejszych konfliktów w nich doszło.

4. Uczniowie zapoznają się z treścią schematu interaktywnego przedstawiającego brytyjskie imperium kolonialne w 1886 roku (Polecenie 2).

5. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 7 omawiające skutki kolonizacji, a następnie prezentują swoją pracę. Nauczyciel dba o informację zwrotną przekazywaną uczniom podczas rozwiązywania ćwiczeń i wykonywania poleceń. Wspomina w tym miejscu o konferencji berlińskiej 1884/1885 i jej znaczeniu dla historii Afryki. Zaznacza, że państwa kolonialne dzieliły tereny afrykańskie, nie licząc się z zamieszkującą tam ludnością, przynależnością ziem do rdzennych ludów itp.

Faza podsumowująca:

1. Nauczyciel na zakończenie podsumowuje rozwój kolonii europejskich, wyświetlając mapę „Świat kolonialny pod koniec XIX w.” z Polecenia 1.

2. Uczniowie wykonują Ćwiczenie 8, wskazując prawdziwe określenia odnoszące się do epoki kolonializmu.

3. Nauczyciel ocenia pracę uczniów na lekcji, biorąc pod uwagę ich wkład i zaangażowanie. Może w tym celu przygotować ankietę ewaluacyjną do samooceny oraz oceny pracy prowadzącego i innych uczniów.

4. Nauczyciel zadaje zadanie domowe dla uczniów chętnych: Kolonialiści często uważali, że do krajów podbijanych przynoszą misję cywilizacyjną. W większości nie przejmowali się jednak potrzebami, tradycjami czy kulturą podbijanych ziem. Miały one przynosić im zyski, a podbita ludność służyć i pracować dla rozwoju metropolii i kolonii. Zastanów się nad ciemną stroną kolonializmu i grzechami, jakie popełniały państwa kolonialne.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

White Man’s Burden – colonialism in the 19th century

Since the 16th century, the European powers have subjugated many areas outside Europe. This process intensified especially in the 19th century. The object of colonisation became, for example, countries in Africa and India. Europeans exploited the natural resources of colonies, treating the local population as a cheap labour force and buyers for their goods. Great Britain became the biggest colonial empire, with territorial possessions in almost every corner of the world. At the end of the 19th century, Germany became a new colonial state. Many people emigrated to the colony in expectation of a better life or a quick and easy income. One of such reasons was the so‑called „gold rush”, i.e. a rapid surge of new settlers to areas where valuable raw materials or minerals were discovered