Temat: Główne przyczyny degradacji gleb

Adresat

Uczeń klasy II liceum ogólnokształcącego i technikum (zakres podstawowy).

Podstawa programowa

Wymagania ogólne

II. Umiejętności i stosowanie wiedzy w praktyce.

6. Przewidywanie skutków działalności gospodarczej człowieka w środowisku geograficznym.

Wymagania szczegółowe

XIII. Człowiek a środowisko geograficzne – konflikty interesów: wpływ działalności człowieka na atmosferę na przykładzie smogu, inwestycji hydrologicznych na środowisko geograficzne, rolnictwa, górnictwa i turystyki na środowisko geograficzne, transportu na warunki życia i degradację środowiska przyrodniczego, zagospodarowania miast i wsi na krajobraz kulturowy, konflikt interesów człowiek – środowisko, procesy rewitalizacji i działania proekologiczne.

Uczeń:

3) analizuje na przykładach ze świata i Polski wpływ działalności rolniczej, w tym płodozmianu i monokultury rolnej, chemizacji i mechanizacji rolnictwa, melioracji i nadmiernego wypasu zwierząt na środowisko przyrodnicze;

Cel lekcji:

Wyjaśnienie uczniom głównych przyczyn degradacji gleb.

Kryteria sukcesu:

• wymienisz główne przyczyny degradacji gleb na Ziemi;

• podasz przykłady działań człowieka powodujących degradację gleb;

• na wybranym przykładzie omówisz związek pomiędzy działaniami człowieka a degradacją gleby.

Nabywane i doskonalone umiejętności:

• obsługi komputera;

• korzystania z e‑podręcznika;

• samodzielnego uczenia się;

• pracy w grupie;

• przetwarzania informacji;

• komunikowania się.

Środki dydaktyczne:

• komputery z dostępem do internetu, ewentualnie tablety;

• zasoby multimedialne zawarte w lekcji „Główne przyczyny degradacji gleb”;

• tablica interaktywna/tablica, pisak/kreda.

Metody i techniki nauczania:

• eksponujące: prezentacja;

• problemowe: rozmowa kierowana, burza mózgów, dyskusja dydaktyczna;

• podające: mini‑wykład;

• programowane: z użyciem komputera, z użyciem e‑podręcznika;

• praktyczne: ćwiczenia przedmiotowe.

Formy pracy:

• praca indywidualna;

• praca w grupach;

• praca zbiorowa.

Przebieg zajęć

Przed zajęciami

1. Przed zajęciami prowadzący poleca uczniom aby zapoznali się w domu z całością materiału z lekcji „Główne przyczyny degradacji gleb” w e‑podręczniku.

Faza wstępna

1. Na zajęciach nauczyciel określa cel lekcji, informuje uczniów o jej planowanym przebiegu. Następnie zapisuje na tablicy lub tablicy interaktywnej temat zajęć. Uczniowie notują go w zeszytach.

2. Nauczyciel wyznacza ucznia, który omówi główne przyczyny degradacji gleb na świecie. W razie konieczności prowadzący uzupełnia wypowiedź ucznia.

3. Prowadzący dzieli klasę na grupy. Pracując metodą stolików eksperckich uczniowie starają się usystematyzować wiadomości z lekcji na temat mechanizmów degradacji gleby na skutek działalności człowieka. Każdy stolik ekspercki zajmuje się jednym z następujących zagadnień:

• nadmierny wypas i wylesianie;

• nadmierna eksploatacja gleby;

• przenawożenie i błędy w użyciu chemicznych środków ochrony roślin;

• niewłaściwe nawadnianie;

• użytkowanie ciężkich maszyn rolniczych.

4. Wskazana przez nauczyciela grupa prezentuje wyniki wspólnej pracy, referując materiał z lekcji. Nauczyciel uzupełnia wypowiedź uczniów. Wyjaśnia również, że oprócz omówionych czynników przyczyniających się do degradacji gleb w skali globalnej istnieją również inne, które mogą być istotne jedynie lokalnie. Jako przykład podaje sposób wykonywania orki na stokach o silnym nachyleniu i prezentuje galerię poświęconą temu zagadnieniu. Prowadzący wyjaśnia, że w przypadku pola zaoranego wzdłuż stoku znacznie szybciej dochodzi do degradacji gleby na skutek wypłukiwania z niej próchnicy niż w przypadku pola zaoranego wzdłuż warstwic.

5. Nauczyciel prosi uczniów, aby pracując metodą burzy mózgów, przedstawili argumenty przemawiające za lub przeciw zakazowi hodowli na terenach dotkniętych degradacją gleb, jako rozwiązaniem ograniczającym dalsze ich niszczenie. Wszystkie argumenty zostają na bieżąco zapisane na tablicy a następnie przedyskutowane na forum klasy.

6. Pracując indywidualnie uczniowie rozwiązują ćwiczenie interaktywne z abstraktu.

Podsumowanie

1. Nauczyciel przechodzi do podsumowania lekcji, w trakcie którego uczniowie mogą przedyskutować wszelkie niejasne kwestie i uzupełnić notatki.

Praca domowa

1. Odsłuchaj w domu nagrania abstraktu. Zwróć uwagę na wymowę, akcent i intonację. Naucz się prawidłowo wymawiać poznane na lekcji słówka.

W tej lekcji zostaną użyte m.in. następujące pojęcia oraz nagrania

Pojęcia

Teksty i nagrania

The main causes of soil degradation

There are many causes of land degradation, which often overlap. The most common cause of land degradation is overgrazing, that is, when the animals eat plants so fast that vegetation has no chance to grow back. This leaves the soil bare, especially its humus layer. Wind and rainwater easily remove humus, which makes the soil lose its qualities. This is especially characteristic of arid and semi‑arid areas, such as the Sahel region of Africa. The effects of reckless deforestation are similar, only they can be seen much sooner.

Improper agricultural practices also contribute to the deterioration of soil quality. Prolonged overexploitation of land leads to a reduction of the amount of humus. As a result, the soil becomes poorer in nutrients and its structure deteriorates, causing reduced water absorption, inhibiting the activity of soil‑dwelling organisms and weakening its chemical stability.

An obvious solution would seem to be to use fertilisers. Natural ones are the best, but unfortunately they are usually hard to come by in sufficient amounts. Synthetic fertilisers, on the other hand, can be counterproductive when used improperly. For instance, too much can poison the soil, killing soil micro‑organisms, activating heavy‑metal compounds and changing the pH (increasing acidity) of the soil, which makes it more difficult for plants to absorb nutrients. Over‑fertilisation is typical of developed countries where intensive farming is popular.

Soil degradation may also derive from incorrect use of chemical plant protection products. When such substances, toxic by their very nature, penetrate the soil, they kill soil‑dwelling organisms, disturbing, as a result, soil formation processes.

Even improper irrigation can have grave consequences. Water used in farming is often rich in salts. In the process of evaporation, only water particles enter the atmosphere, whereas mineral compounds remain in the soil. The amount of the latter grows with time, leading to soil degradation due to increased salinity. Soil salinity is a characteristic feature of arid areas in both developing and developed countries.

Soil degradation can be also caused by some types of agricultural machinery. Machines used for harvesting crops are usually large and heavy, so they compact the soil. This, in turn, hinders gas exchange, water absorption, movement of animals living in the soil, but also makes it easier for water to run over the soil instead of entering it. All these factors combined impair the quality of the land or, in other words, lead to its degradation. Owing to the costliness of agricultural machinery, this type of degradation is typical of developed countries.

In addition to factors contributing to the degradation of soils on a global scale, there are also others that can only be relevant locally, for example, plowing on the steep slopes. In the case of a field plowed along the slope, soil degradation occurs much faster as a result of washing out the humus out of it than in the case of a contour plowing.