Linia chronologiczna, na której zaznaczone są daty związane z uchwalaniem konstytucji na świecie. 1755. Zdjęcie ukazuje stronę tytułową Konstytucji Korsyki z 1769 roku. To drukowana karta z odręcznymi zapiskami. Konstytucja Korsyki Została uchwalona w lipcu 1755 r. w Republice Korsykańskiej, którą proklamowali powstańcy kierowani przez Pasquale'a Paoliego. Pokonali oni dotychczasowe panowanie genueńskie na wyspie i ogłosili niepodległość. Konstytucja korsykańska wyprzedziła inne tego typu dokumenty na świecie. Obowiązywała do 1769 r. Władzę ustawodawczą przekazała wybieranemu na trzyletnią kadencję parlamentowi. Władzę wykonawczą sprawował prezydent Rady Wykonawczej. Spisano ją w języku toskańskim. Przestała obowiązywać po podboju Korsyki przez wojska francuskie 9 maja 1769 r. Konstytucja ta nie wprowadzała trójpodziału władzy w czystej postaci i miała charakter konstytucji narzuconej – dlatego odmawia się jej palmy pierwszeństwa na świecie. 17 września 1787. Howard Chandler Christy, Podpisanie kkonstytucji, 1940. Źródło: domena publiczna. Obraz przedstawia salę pałacową. Znajduje się w niej duża grupa mężczyzn w arystokratycznych, osiemnastowiecznych strojach. Na podeście, przy biurku stoi mężczyzna, przemawia. Inni mężczyźni siedzą lub stoją. Przysłuchują się mówcy, gestykulują. Konstytucja Stanów Zjednoczonych Ameryki Jest uznawana za najstarszą konstytucję na świecie. To pierwsza pełna konstytucja realizująca poglądy oświeceniowe – trójpodział władz i zasadę suwerenności narodu. O jej znaczeniu najlepiej świadczy fakt, że obowiązuje do dziś i była wzorem dla wielu innych konstytucji. Konstytucja USA jest konstytucją sztywną i doczekała się 27 poprawek. Projekt dokumentu przygotował James Madison, został on podpisany na konwencji filadelfijskiej 17 września 1787 r. Konstytucja składała się wtedy z preambuły określającej cele dokumentu i siedmiu artykułów, w których zawarto trójpodział władz, prawa stanów oraz władzy federalnej, kwestie poprawek do konstytucji i proces jej zatwierdzenia. Władzę ustawodawczą otrzymał Kongres Stanów Zjednoczonych, wykonawczą – prezydent, a władzą sądowniczą zostały sądy z Sądem Najwyższym na czele. Ostatnią poprawkę do Konstytucji USA zatwierdzono 7 maja 1992 r. Jan Matejko, Konstytucja 3 maja 1791 roku, 1891. Źródło: domena publiczna. 3 maja 1791. Obraz przedstawia pochód posłów z Zamku Królewskiego do kolegiaty świętego Jana w celu ponownego zaprzysiężenia wraz z królem tekstu konstytucji uchwalonej 3 maja 1791 roku. Pochód podąża ulicą Świętojańską wśród wiwatującego tłumu mieszkańców Warszawy. Przejście ochraniają żołnierze prezentujący broń. Centralną postacią obrazu jest marszałek Sejmu Wielkiego Stanisław Małachowski, który trzyma w lewej ręce symbol swojej władzy laskę marszałkowską, a w prawej w triumfalnym geście unosi tekst Konstytucji 3 Maja. Marszałka niosą dwaj posłowie. Po schodach do kolegiaty świętego Jana wchodzi król Stanisław August Poniatowski, na ramionach ma założony płaszcz koronacyjny. Konstytucja Rzeczypospolitej Pierwsza w Europie i druga na świecie ustawa zasadnicza. Jej autorami byli Stanisław Małachowski, Hugo Kołłątaj oraz król Stanisław August Poniatowski. Konstytucja zniosła podział na Koronę i Litwę, wprowadziła zasadę trójpodziału władz, nadała prawa mieszczanom, a chłopów wzięła pod opiekę rządu krajowego. Zlikwidowano liberum veto oraz zakazano konfederacji. Tron miał być dziedziczny w ramach saskiej dynastii Wettinów. Konstytucja miała być wstępem do gruntownej reformy państwa. Niestety, już w 1792 r. została obalona przez wybuch konfederacji targowickiej i będącej jej następstwem wojny z Rosją. 3 września 1791. Zdjęcie przedstawia kartę tytułową Konstytucji konsularnej zapisanej w języku francuskim. Źródło: domena publiczna. Konstytucja Królestwa Francji. W wyniku jej uchwalenia monarchia absolutna we Francji została przekształcona w monarchię konstytucyjną. Preambułą do tej konstytucji była Deklaracja praw człowieka i obywatela. Sprowadziła ona rolę króla do funkcji podmiotu władzy reprezentującego naród. Ustanowiła zasadę trójpodziału władzy oraz zasadę suwerenności narodu. Władza ustawodawcza była w ręku jednoizbowego Zgromadzenia Prawodawczego (legislatywy) liczącego 745 posłów wybieranych na dwuletnią kadencję. Prawo wyborcze mieli tylko czynni obywatele, którzy spełniali: cenzus wieku – ukończone 25 lat, cenzus majątkowy – opłacanie podatku bezpośredniego równego minimalnej wartości 3 dni pracy, zamieszkiwali w mieście lub kantonie, nie byli pracownikami najemnymi ani członkami Gwardii Narodowej. Władza wykonawcza była w ręku króla, który nie miał inicjatywy ustawodawczej oraz nie mógł rozwiązać Zgromadzenia Prawodawczego. Sądownictwo było niezależne. Konstytucja obowiązywała do aresztowania Ludwika XVI w 1792 roku, ale w przyszłości stała się wzorem dla kolejnych francuskich konstytucji. 13 grudnia 1799. Zdjęcie przedstawia jedną z kart Konstytucji konsularnej zapisaną odręcznie w języku francuskim. Źródło: domena publiczna. Konstytucja konsularna we Francji Po zamachu stanu Napoleona Bonapartego z 18 brumaire’a VIII r. (9 listopada 1799 r.) doszło do proklamowania konstytucji konsularnej. Miała ona zapewnić Napoleonowi szeroką władzę przy zachowaniu pozorów dalszego funkcjonowania ustroju republikańskiego. Napoleon kazał konstytucję pisać „krótko i niewyraźnie”. Została ona potwierdzona w drodze plebiscytu. Na mocy konstytucji formalne prawo wyborcze otrzymali wszyscy obywatele, którzy ukończyli 21. rok życia, w praktyce mieli je nieliczni. Władza ustawodawcza była w ręku czterech podmiotów:
– Rady Stanu;
– Trybunału;
– Ciała Prawodawczego;
– Senatu Zachowawczego.
Władza wykonawcza należała do I Konsula, którym był Napoleon Bonaparte. Tworzył on rząd, w którym miał głos decydujący. Był nieodwoływalny ze stanowiska. Władza sądownicza była w ręku niezawisłych sędziów mianowanych przez I Konsula. Konstytucja pod pozorem republiki sankcjonowała pełnię władzy Napoleona Bonapartego jako I konsula. Zresztą w 1804 r. dokonano jej nowelizacji, kiedy Napoleon został ogłoszony cesarzem Francuzów. 21 grudnia 1867. Cesarz Franciszek Józef Pierwszy ozdobiony Orderem Złotego Runa. Źródło: domena publiczna. Obraz przedstawia portret starszego mężczyzny w dwurzędowym mundurze generała austriackiego. Mężczyzna ma owalną twarz, jest łysiejący, ma sumiaste siwe wąsy. Lewą rękę trzyma na szabli przypiętej do pasa. Konstytucja grudniowa Cesarstwa Austriackiego To zbiór ustaw z 21 grudnia 1867 r. Stały się one do 1918 r. podstawą funkcjonowania austriackiej części Austro-Węgier, zwanej Przedlitawią. Wprowadzenie aktu było konsekwencją przemian społeczno-politycznych na Węgrzech żądających samodzielności. Jej efektem było ustanowienie monarchii dualistycznej austro-węgierskiej. Władzę ustawodawczą otrzymała Rada Państwa złożona z Izby Panów oraz Izby Poselskiej. W okresie, gdy nie obradowała Rada Państwa, cesarz mógł wydawać rozporządzenie w sprawach ważnych. Następnie musiała je zatwierdzić Rada. Władza wykonawcza była w ręku cesarza. Obywatele uzyskali liczne prawa, np.
– nienaruszalność własności;
– wolność wyznania;
– prawo do zrzeszania się;
– równość wobec prawa;
– wolność prasy;
– prawo do ochrony osobistej;
– równouprawnienie narodowości zamieszkujących w monarchii;
– prawo do używania języków narodowych w życiu publicznym.
Sądy były niezawisłe; nowością były sądy administracyjne oraz Trybunał Państwa, który miał rozstrzygać spory kompetencyjne między organami państwa oraz reagować na naruszenie konstytucji przez organy państwa. Ze zmianami konstytucja obowiązywała do końca istnienia Austro-Węgier w 1918 r. Wiele jej rozwiązań wprowadzono do konstytucji austriackiej z 1920 r., która obowiązuje do dziś. 30 czerwca 1876. Kopia konstytucji wystawiona w siedzibie Kongresu Hiszpańskiego. Źródło: domena publiczna. Zdjęcie przedstawia bogato zdobioną, drewnianą szkatułę, w której znajduje się oprawiona księga. To kopia Konstytucji otwarta na stronie z podpisami jej sygnatariuszy. Konstytucja Królestwa Hiszpanii Dokument podpisany przez Alfonsa XII z dynastii Burbonów obowiązywał do 1931 r. Hiszpania została monarchią konstytucyjną z religią katolicką jako narodową przy zachowaniu praw innych wyznań. Obywatele otrzymali wiele wolności: wyznania, słowa, własności prywatnej. Władzę ustawodawczą miał król i parlament, władzę wykonawczą – król, władza sądownicza była w rękach sądów i trybunałów. Wprowadzała kanowistyczny system władzy polegający na tym, że naprzemiennie rządziły dwie partie – konserwatystów lub liberałów. Król decydował, która ma rządzić, co później miało znaleźć odzwierciedlenie w wyborach. W tym celu były one fałszowane, by wyniki mogły dać władzę tej partii, którą król wyznaczył. 5 grudnia 1936. „15 lat Stalinowskiej Konstytucji” – seria znaczków pocztowych ZSRS z 1951; Art. 118. Obywatele ZSRS mają prawo do pracy. Źródło: domena publiczna. Zdjęcie przedstawia znaczek z ZSRS. Widnieją na nim postacie kobiety i mężczyzny w robotniczych strojach na tle radzieckiej flagi z sierpem i młotem. Za nimi widoczne są budynki fabryk i innych budowli. Konstytucja ZSRS Konstytucja, zwana stalinowską lub konstytucją zwycięskiego socjalizmu, została uchwalona 5 grudnia 1936 r. i obowiązywała do 1977 r. Dokument liczył 13 rozdziałów i 146 artykułów. W preambule zaznaczono, że w ZSRS zakończono budowę socjalizmu. Konstytucja zakładała dobrowolną federację jedenastu socjalistycznych republik, w których są w sojuszu dwie klasy – chłopi i robotnicy. Wszystkie dobra narodowe uznano za własność ludu. Ośrodkiem kierowniczym została partia komunistyczna. Władza ustawodawcza była w ręku Rady Najwyższej ZSRS. Władza wykonawcza spoczęła na Radzie Komisarzy Ludowych, a od 1946 r. – Radzie Ministrów ZSRS, która podlegała Radzie Najwyższej. Obywatele mieli gwarancję równego prawa do głosowania w wyborach tajnych i powszechnych, prawa do pracy i odpoczynku, bezpłatnej nauki i leczenia, zabezpieczenia materialnego na starość, swobody wypowiedzi i zgromadzeń, nietykalności osobistej, nienaruszalności tajemnicy korespondencji, ochrony własności prywatnej. Z realizacją tych praw było już różnie, o czym świadczyły czystki, łagry, prześladowania. Konstytucja była wielokrotnie nowelizowana. 1998. Kopia Act of Settlement. Źródło: domena publiczna. Zdjęcie przedstawia dużą kartę zapisaną odręcznym pismem. Na jej marginesach widoczne są różne herby, a na dole dwie duże pieczęcie. Konstytucja Wielkiej Brytanii Wielka Brytania nie ma spisanej konstytucji (konstytucji formalnej), tylko konstytucję materialną, składającą się z ogółu norm i zasad dotyczących wykonywania władzy. Zjednoczone Królestwo Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej jest monarchią parlamentarną z systemem gabinetowo-parlamentarnym. Władzę ustawodawczą sprawuje dwuizbowy Parlament składający się z Izby Lordów i Izby Gmin; władza wykonawcza należy do gabinetu z premierem na czele. Król tylko panuje, nie rządzi. Sądy są niezawisłe. Prawo konstytucyjne w Wielkiej Brytanii ma swoją genezę w prawie stanowionym, prawie precedensowym, konwenansach konstytucyjnych, dziełach, traktatach i podręcznikach prawniczych oraz prawach i traktatach Unii Europejskiej. Najważniejsze akty konstytucyjne Wielkiej Brytanii:
– Magna Carta Libertatum z 1215;
– Petition of Rights z 1628;
– Deklaracja praw;
– Habeas Corpus Act;
– Act of Settlement;
– Akt Unii z 1707 r.;
– Statut Westminsterski;
– Human Rights Act z 1998 r.